Kroatische Lente

Politieke eisen van de beweging

Er waren drie fundamentele punten die de Maspok gebruikte om de federale staat Joegoslavië aan te vallen: de verdeling van de inkomsten van de Kroatische toeristenindustrie in Joegoslavië, de hoeveelheid geld die Kroatië bijdroeg aan het fonds van de onderontwikkelde Joegoslavische republieken en de kwestie van de officiële Kroatische taal in Kroatië. Maspok eiste de erkenning van de Kroatische taal als de officiële taal in Kroatië, het exclusieve gebruik ervan in het onderwijs, de media en in staatszaken, hetgeen betekende dat de Servische taal uit Kroatië moest worden verbannen. Maspok drong aan op de specifieke aard van de Kroaten en hun cultuur en op de beschaving en culturele verschillen tussen Kroaten en andere etnische groepen en etnische minderheden in Joegoslavië. De beweging, die breed werd gesteund door Kroaten, eiste een afzonderlijke nationale Kroatische bank, een Kroatisch leger en, los van de Joegoslavische, een Kroatische vertegenwoordiger in de Verenigde Naties. Matica hrvatska (een Kroatische culturele organisatie) en Hrvatski tjednik (Kroatisch weekblad) gingen zo ver dat zij een ontwerp voor een grondwet van de nieuwe Kroatische staat publiceerden. Matica hrvatska publiceerde (november 1971) een volledige lijst van de eisen van de Maspok: Kroatië gedefinieerd als de staat van alleen het Kroatische volk, Kroatische vertegenwoordiger in de Verenigde Naties, Kroatische nationale bank en nationale munteenheid, Kroatisch leger en Kroatische dienstplichtigen die alleen het Kroatische leger dienen, Kroatische taal gebruikt in het leger, Kroatische staatszaken, onderwijs, en media. Matica hrvatska, op het moment dat de Maspok-beweging haar hoogtepunt bereikte, annuleerde het werk aan het Servo-Kroatische woordenboek en verwierp de Novi Sad-overeenkomst (over de gemeenschappelijke Servo-Kroatische taal). De op het Novi Sad Akkoord gebaseerde Servo-Kroatische orthografie werd vervangen door de Kroatische orthografie, geschreven door S. Babic, B. Finka, en M. Mogus en gedrukt door de Matica hrvatska in hetzelfde jaar 1971. De universiteit van Zagreb verleende brede en publieke steun aan de politieke eisen van Maspok. De studenten van de Universiteit van Zagreb organiseerden massademonstraties in Kroatië om hun steun aan Maspok te betuigen.

Maspok ontwikkeling en ondergang

Volgens sommige historici was Maspok een opstand van de Ustaše in Joegoslavië die werd begeleid, bewaakt en gesteund door Savka Dabčević-Kučar, Miko Tripalo en Pero Pirker, de politieke leiders van de Kroatische Communistische Liga. Er waren aanwijzingen dat Dabcevic-Kucar en Tripalo samenwerkten met de leiding van de Ustaše in het buitenland en, volgens de richtlijnen van de Ustaše, werkten aan de vernietiging van de Joegoslavische staat. In die tijd hekelde de secretaris-generaal van de Kroatische Communistische Liga, Miloš Žanko, in het openbaar het destructieve nationalisme van Matica hrvatska, Dabčević-Kučar, Tripalo, en Pirker. Žanko beschuldigde op het tiende plenum van de Kroatische communisten (januari 1970) Dabčević-Kučar, Tripalo en Piker en beweerde dat deze drie samenwerkten met Matica hrvatska tegen het Joegoslavische socialisme en aan de destabilisatie van Joegoslavië. Met de goedkeuring van Josip Broz en de hulp van Bakarić, werd Žanko op hetzelfde plenum uit de Kroatische Communistische Liga geëxcommuniceerd. Een andere sterke oppositie tegen Maspok kwam van de leden van de Zagreb Praxis groep (Rudi Supek, Milan Kangrga, meest in het bijzonder).

Enkele kleine acties tegen Serviërs in Kroatië werden gedemonstreerd door het bekladden of vernielen van Cyrillische tekens en door uitbarstingen van geweld bij voetbalwedstrijden. De Kroatische leiders overtuigden Broz ervan dat zij de situatie onder controle hadden. Toen Broz in juli 1971 Kroatië bezocht, werd het Kroatische volkslied gespeeld na het Joegoslavische.

Josip Broz onderdrukte Maspok en deed tegelijkertijd een grote concessie aan het Kroatische nationalisme. Broz stond het gebruik van de Kroatische taal in Kroatië toe en confedereerde de Joegoslavische grondwet in 1974, waarbij hij de Joegoslavische republieken een vetorecht gaf bij eventuele pogingen om de grondwet te wijzigen. De Joegoslavische grondwet van 1974 was een bron van grote ontevredenheid en bezorgdheid bij de Serviërs in Joegoslavië. De leiders van de Kroatische Communistische Liga, Dabčević-Kučar, Tripalo en Pirker werden gedwongen ontslag te nemen uit hun staatsfuncties en die van de Communistische Liga, en enkele Maspok-leiders werden gearresteerd en gevangen gezet. Onder de gearresteerde Maspok leiders waren Franjo Tuđman en Bruno Bušić.

Broz' vervolging van de Servische academische wereld en liberalen in andere Joegoslavische republieken

Gedurende het jaar 1972. Broz verwijderde de Servische communisten Marko Nikezić en Latinka Perović, de Sloveen Stane Kavčič en de Macedoniër Krste Crvenkovski uit de politiek en staatszaken. Volgens historici waren de Joegoslavische liberalen onder het bewind van de levenslustige Joegoslavische president gevaarlijker dan de Kroatische Maspok.

Om de Kroatische nationalisten te troosten, vervolgde Broz Servische academici die wezen op de ondergeschikte positie van het Servische volk in Joegoslavië. Twee vooraanstaande Servische intellectuelen, Dobrica Ćosić (prominent Servisch schrijver) en Mihailo Đurić (hoogleraar rechten aan de universiteit van Belgrado) stelden de rechtvaardiging van de Albanese autonomie in de historische Servische provincie Kosovo ter discussie en vroegen waarom de Serviërs in Kroatië geen autonome status hadden, en waarom Vojvodina een autonome status had, ondanks het feit dat de meerderheid van haar inwoners Serviërs waren. Deze twee intellectuelen werden door het regime van Broz publiekelijk aan de kaak gesteld en vervolgd. Professor Đurić zag de escalatie van het Maspok-nationalisme en het separatisme in Kroatië en waarschuwde dat de status van Servië in Joegoslavië in die tijd zeer discriminerend was en dat Servië er genadeloos en ten onrechte van werd beschuldigd dat het centralisme en unitarisme bepleitte. Đurić waarschuwde verder dat het verboden was om vragen te stellen over de verantwoordelijkheid van degenen die tijdens de Tweede Wereldoorlog de genocide op het Servische volk in de Onafhankelijke Staat Kroatië hebben gepleegd. Hij zei dat de grenzen van de Socialistische Republiek Servië noch de nationale, noch de historische grenzen van de Serviërs in Joegoslavië zijn. Het proces en de uitspraak van Prof. Đurić maakten deel uit van het politieke evenwicht van het Broz-regime in de tijd dat de Maspok-activiteiten in Kroatië hun hoogtepunt bereikten en de leiders van de Maspok berecht werden en gevangen werden gezet.

Kroatische Lente en ontbinding van Joegoslavië

De Kroatische lente speelde een belangrijke rol bij het opstellen van de Joegoslavische grondwet van 1974. De grondwet verlamde de federale macht van Joegoslavië door de bestuurlijke macht van de staat over te hevelen naar de Joegoslavische republieken. De Grondwet, die onvoldoende duidelijk was en reeds het resultaat was van compromissen met verschillende nationalistische groeperingen in de republieken en provincies, was een blauwdruk voor afscheiding.