Machtigingswet (1933)
De machtigingswet (Ermächtigungsgesetz in het Duits) werd op 23 maart 1933 aangenomen door het Duitse parlement (de Rijksdag). Het was de tweede grote stap na het Reichstagbranddecreet waarmee de nazi's met grotendeels wettelijke middelen dictatoriale bevoegdheden verkregen. De wet stelde kanselier Adolf Hitler en zijn kabinet in staat om wetten uit te vaardigen zonder inspraak van de Rijksdag.
De formele naam van de machtigingswet was Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich ("wet tot herstel van de nood van het volk en het Rijk").
Op 23 maart 1933 hield Adolf Hitler een toespraak over de machtigingswet. Dit is het originele transcript van de belangrijkste passage uit de toespraak.
Tekst van de machtigingswet
Zoals de meeste wetten die in het kader van de Gleichschaltung zijn aangenomen, is de machtigingswet vrij kort, gezien de gevolgen ervan. Daarom wordt hij integraal weergegeven in het Duits en het Engels:
| Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich | Wet tot herstel van de nood van het volk en het rijk |
| De Reichstag heeft de volgende wet beschlossen, die met instemming van de Reichsrats hiermit verkündet is, nachdem festgestellt ist, daß die Erfordernisse verfassungsändern Gesetzgebung erfüllt sind: | De Rijksdag heeft de volgende wet aangenomen, die met instemming van de Reichsrat wordt afgekondigd, nu is vastgesteld dat aan de voorwaarden voor een grondwetswijziging is voldaan: |
| Artikel 1 | Artikel 1 |
| Reichsgesetze können außer in dem in der Reichsverfassung vorgesehenen Verfahren auch durch die Reichsregierung beschlossen werden. Dit geldt ook voor de artikelen 85 Abs. 2 und 87 der Reichsverfassung bezeichneten Gesetze. | Naast de door de grondwet voorgeschreven procedure kunnen ook wetten van het Reich door de regering van het Reich worden uitgevaardigd. Daartoe behoren de wetten bedoeld in artikel 85, lid 2, en artikel 87 van de grondwet. |
| Artikel 2 | Artikel 2 |
| Die von der Reichsregierung beschlossenen Reichsgesetze können von der Reichsverfassung abweichen, soweit sie nicht die Einrichtung des Reichstags und des Reichsrats als solche zum Gegenstand haben. Die Rechte des Reichspräsidenten bleiben unberührt. | Door de regering van het Reich uitgevaardigde wetten mogen afwijken van de grondwet zolang zij de instellingen van de Rijksdag en de Reichsrat niet aantasten. De rechten van de president blijven onaangetast. |
| Artikel 3 | Artikel 3 |
| Die von der Reichsregierung beschlossenen Reichsgesetze werden vom Reichskanzler ausgefertigt und im Reichsgesetzblatt verkündet. Sie treten, soweit sie nichts anderes bestimmen, mit dem auf die Verkündung folgende Tage in Kraft. Die Artikel 68 bis 77 der Reichsverfassung finden auf die von der Reichsregierung beschlossenen Gesetze keine Anwendung. | De wetten van de regering van het Reich worden uitgevaardigd door de Kanselier en bekendgemaakt in het Reichsblad. Zij worden van kracht op de dag volgend op de bekendmaking, tenzij zij een andere datum voorschrijven. De artikelen 68 tot en met 77 van de Grondwet zijn niet van toepassing op wetten van de regering van het Rijk. |
| Artikel 4 | Artikel 4 |
| Verträge des Reiches mit fremden Staaten, die sich auf Gegenstände der Reichsgesetzgebung beziehen, bedürfen für die Dauer der Geltung dieser Gesetze nicht der Zustimmung der an der Gesetzgebung beteiligten Körperschaften. Die Reichsregierung erläßt die zur Durchführung dieser Verträge erforderlijke Vorschriften. | Verdragen van het Reich met vreemde staten die betrekking hebben op aangelegenheden van de Reichswetgeving behoeven geen goedkeuring van de organen van de wetgevende macht. De regering van het Reich vaardigt de voor de uitvoering van deze verdragen vereiste voorschriften uit. |
| Artikel 5 | Artikel 5 |
| Dieses Gesetz tritt mit dem Tage seiner Verkündung in Kraft. De wet is op 1 april 1937 in werking getreden. April 1937 in Kraft, en nog meer in Kraft, als de gegenwärtige Reichsregierung door een andere abgelöst wordt. | Deze wet wordt van kracht op de dag van haar afkondiging. Zij verliest haar kracht op 1 april 1937 of wanneer de huidige Reichsregering wordt vervangen door een andere. |
Opmerkingen
- ↑ Artikel 85 beschreef de procedure volgens welke de Rijksdag en de Reichsrat de Rijksbegroting goedkeurden. Artikel 87 beperkte het aangaan van leningen door de overheid.
- ↑ De artikelen 68 tot en met 77 bepaalden de procedures voor het aannemen van wetgeving in de Rijksdag.
De machtigingswet werd op 23 maart door de Rijksdag aangenomen en de volgende dag door de regering afgekondigd. Volgens de grondwettelijke procedure voor wetgeving werd de wet medeondertekend door president von Hindenburg, kanselier Hitler, minister van Binnenlandse Zaken Frick, minister van Buitenlandse Zaken von Neurath en minister van Financiën von Krosigk.
Goedkeuring van de machtigingswet
De nazi's schreven de machtigingswet om volledige politieke macht te krijgen zonder de steun van een meerderheid in de Rijksdag en zonder de noodzaak om te onderhandelen met hun coalitiepartners.
Propaganda
Binnen 24 uur na zijn benoeming tot kanselier van Duitsland op 30 januari 1933 beïnvloedde Hitler de uitkomst vakkundig door propagandaminister Joseph Goebbels die schreef:
Nu is het gemakkelijk om de strijd voort te zetten, want we kunnen een beroep doen op alle middelen van de staat. Radio en pers staan tot onze beschikking. We zullen een meesterwerk van propaganda opvoeren.
In de dagen voor de verkiezingen organiseerden de nazi's straatgeweld om de oppositie te intimideren en angst voor het communisme aan te wakkeren. De verbranding van de Reichstag zes dagen voor de verkiezingen was de spil van de campagne.
Geweld
Later die dag kwam de Reichstag bijeen onder intimiderende omstandigheden, met SA-mannen die binnen en buiten de zaal zwermden. Hitlers toespraak benadrukte het belang van het christendom in de Duitse cultuur. Dit was vooral bedoeld om de voorheen geallieerde Katholieke Centrumpartij te sussen. De door partijvoorzitter Ludwig Kaas gevraagde garanties werden er gedeeltelijk in opgenomen.
Alle partijen behalve de SPD stemden voor de machtigingswet. Nadat de communistische afgevaardigden waren verwijderd en 26 van de SPD-afgevaardigden waren gearresteerd of ondergedoken, waren er uiteindelijk 441 stemmen voor de machtigingswet en 94 (alle sociaal-democraten) tegen.
Gevolgen
De afgevaardigden van de Communistische Partij - en ook enkele sociaal-democratische afgevaardigden - zaten al in de gevangenis, en de communistische mandaten werden kort na de verkiezingen door de regering "slapend" verklaard. De resterende vrije parlementsleden werden geïntimideerd door de SA die de parlementszaal omsingelde. Uiteindelijk stemden alleen de sociaal-democraten tegen het wetsvoorstel.
De Britse tabloid Daily Express beschreef de Joodse reacties op de boycot tegen Duitsland als "Judea verklaart Duitsland de oorlog" (25 maart 1933).
Presidentiële gevolgen
President von Hindenburg leek blij te zijn met Hitlers harde hand. Tijdens de kabinetsconferentie over de machtigingswet verklaarde de vertegenwoordiger van von Hindenburg dat de bejaarde president zich terugtrok uit de dagelijkse regeringszaken en dat presidentiële medewerking aan de wetten die als gevolg van de machtigingswet werden uitgevaardigd, niet nodig was.
Gerelateerde pagina's
- Machtigingsbesluit (Algemeen)
Vragen en antwoorden
V: Hoe heette de machtigingswet in het Duits?
A: De machtigingswet heette in het Duits Ermהchtigungsgesetz.
V: Wanneer werd de machtigingswet door het Duitse parlement aangenomen?
A: De machtigingswet werd op 23 maart 1933 door het Duitse parlement (de Rijksdag) aangenomen.
V: Wat konden kanselier Adolf Hitler en zijn kabinet op grond van de machtigingswet doen?
A: De machtigingswet stelde kanselier Adolf Hitler en zijn kabinet in staat om wetten uit te vaardigen zonder de medewerking van de Rijksdag.
V: Hoe verkregen de nazi's dictatoriale bevoegdheden met grotendeels legale middelen?
A: De nazi's verkregen dictatoriale bevoegdheden met grotendeels legale middelen via twee grote stappen, ten eerste met het decreet over de brand van de Rijksdag en ten tweede met de goedkeuring van de machtigingswet.
V: Wat is een andere naam voor de machtigingswet?
A: Een andere naam voor de machtigingswet is Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich ("wet tot herstel van de nood van volk en rijk").
V: Wie vaardigde wetten uit zonder deelname van de Rijksdag als gevolg van deze wet?
A: Dankzij deze wet konden kanselier Adolf Hitler en zijn kabinet wetten aannemen zonder inspraak van de Rijksdag.
