Schaaknotatie
Schaaknotatie is een methode om schaakzetten op te schrijven: nadat een speler een zet heeft gedaan, schrijven beide spelers die zet op. Dit is verplicht bij alle georganiseerde schaakevenementen
Het systeem moet de volgende elementen bevatten: het zetnummer, het verplaatste stuk, het veld waar het vandaan komt (optioneel), het veld waar het naartoe gaat, en andere relevante informatie zoals slagen, en kastelen. p275 Er zijn andere notaties voor het noteren van posities.
Er zijn al heel vroeg manieren geweest om zetten te beschrijven. Manuscripten met zetbeschrijvingen zijn bekend in het Arabisch (9e eeuw) en uit Europa (13e eeuw). p275 Deze vroege notaties zijn meestal nogal omslachtig; "De pion van de koning twee huizen vooruit". p229; 469; 848 Dit soort notatie wordt beschrijvend genoemd. In een beschrijvende notatie beschrijft elke speler de velden vanuit zijn eigen gezichtspunt, b.v. 1 P-K4 P-K4. Een notatie die gebruik maakt van labels voor de rangen en velden wordt algebraïsch genoemd. In deze notatie heeft een veld slechts één label, b.v. 1 e4 e5.
Algebraïsche notatie
De zetten van een schaakpartij worden opgeschreven met gebruikmaking van een speciale notatie. Artikel 8 en Appendix E Gewoonlijk wordt de algebraïsche schaaknotatie gebruikt. In de algebraïsche notatie heeft elk veld één en slechts één naam (of je nu van de kant van wit of van zwart kijkt). Hier worden de zetten geschreven in het formaat: afkorting van het stuk dat bewogen is - bestand waar het bewoog - rang waar het bewoog. Bijvoorbeeld, Qg5 betekent "koningin gaat naar het g-bestand en de 5e rij" (dat wil zeggen, naar het veld g5). Als er twee stukken van dezelfde soort zijn die naar hetzelfde veld kunnen gaan, dan wordt er nog een letter of cijfer aan toegevoegd om aan te geven naar welk veld of welke rang het stuk verplaatst is, b.v. Ngf3 betekent "ridder van het g-dossier gaat naar het veld f3". De letter P voor een pion wordt niet gebruikt, zodat e4 betekent "pion gaat naar veld e4".
Als het stuk slaat, wordt "x" geschreven voor het veld waarop het geslagen stuk terecht komt. Voorbeeld: Bxf3 betekent "Loper slaat op f3". Als een pion slaat, wordt het veld waar de pion vandaan komt gebruikt in plaats van de beginletter van het stuk. Bijvoorbeeld: exd5 betekent "pion slaat op d5".
Als een pion naar de achtste rij gaat en promoveert, wordt het gekozen stuk na de zet geschreven, bijvoorbeeld e1Q of e1=Q. Rokeren wordt geschreven met de speciale notaties 0-0 voor rokeren aan koningszijde en 0-0-0 voor rokeren aan koninginnenzijde. Een zet die de koning van de tegenstander schaak zet heeft normaal gesproken de notatie "+". Schaakmat kan worden geschreven als # of ++. Aan het eind van de partij betekent 1-0 "Wit heeft gewonnen", 0-1 betekent "Zwart heeft gewonnen" en ½-½ is remise.
Schaakzetten kunnen ook worden weergegeven met leestekens en andere aantekeningen. Bijvoorbeeld: ! betekent een goede zet, !! betekent een zeer goede zet, ? betekent een slechte zet, ?? een zeer slechte zet (soms een blunder genoemd), !? een creatieve zet die goed kan zijn, en ?! een twijfelachtige zet. Bijvoorbeeld, een soort van een eenvoudige "val" bekend als het Scholenmat, zoals in het diagram rechts, kan worden opgenomen in volledige notatie:
1. e2-e4 e7-e52
. Qd1-h5?! Nb8-c63
. Bf1-c4 Ng8-f6?? (3...Qe7 is beter)
4. 4. Qh5xf7# 1-0
Hier is een beroemd kort spel in de meer gebruikelijke korte notatie:
Réti v Tartakower, Wenen 1910
- e4 c6
- d4 d5
- Nc3 dxe4
- Nxe4 Nf6
- Qd3?! e5?!
- dxe5 Qa5+
- Bd2 Qxe5
- 0-0-0 Nxe4??
- Qd8+!!! Kxd8
- Bg5+ Kc7
- Bd8# 1-0
Beeldnotatie
♖ ♜; ♘ ♞; ♗,♝; ♕,♛; ♔, ♚
Dit is algebraïsche notatie met figuurtjes in plaats van beginletters voor de stukken. De figurinennotatie wordt gebruikt in gedrukte schaakpartijen en in computerschaak. Omdat het beginletters voor de stukken vermijdt, is het meer internationaal.
Réti v Tartakower, Wenen 1910
- e4 c6
- d4 d5
- ♘c3 dxe4
- ♘xe4 ♞f6
- D3?! e5?!
- dxe5 ♛a5+
- ♗d2 ♛xe5
- 0-0-0 ♞xe4???
- ♕d8+!! ♚xd8
- ♗g5+ ♚c7
- ♗d8# 1–0
Algebraïsche schaaknotatie
De "Scholar's mate"
Notatie voor posities
Naast de Forsyth-notatie kunnen posities ook op deze eenvoudige manier worden genoteerd:
Wit: Kf2; Qe3; Rf6, Rf7; Ne2; pionnen d4, e5, h3.
Zwart: Kc8; Qa2; Rf8, Rc7; Ba6; pionnen d5, e6, f7, h4. Wit moet spelen.
Vragen en antwoorden
V: Wat is schaaknotatie?
A: Schaaknotatie is een methode om schaakzetten op te schrijven.
V: Waarom is het opschrijven van zetten bij georganiseerde schaakwedstrijden verplicht?
A: Het is verplicht om zetten op te schrijven bij georganiseerde schaakevenementen omdat het een manier is om de partij bij te houden.
V: Welke elementen moeten in een schaaknotatiesysteem worden opgenomen?
A: Een schaaknotatiesysteem moet het zetnummer bevatten, het bewogen stuk, het veld waar het begint (optioneel), het veld waar het naartoe gaat, en andere relevante informatie zoals slaan en kastelen.
V: Wat zijn de vroegst bekende notaties voor het noteren van schaakzetten?
A: De vroegst bekende notaties voor het noteren van schaakzetten zijn manuscripten met zetbeschrijvingen bekend in het Arabisch (9e eeuw) en uit Europa (13e eeuw).
V: Wat is beschrijvende notatie?
A: Beschrijvende notatie is een soort notatie waarbij elke speler velden beschrijft vanuit zijn eigen gezichtspunt, bijv. 1 P-K4 P-K4.
V: Wat is algebraïsche notatie?
A: Algebraïsche notatie is een notatie die labels gebruikt voor de rangen en velden, bijv. 1 e4 e5.
V: Wat is het doel van de algebraïsche notatie?
A: Het doel van de algebraïsche notatie is een notatiesysteem dat minder omslachtig is dan de beschrijvende notatie, waarbij de velden slechts één label hebben.
