Tonaliteit
Muziek heeft tonaliteit als ze de tonen van een grote of kleine toonladder gebruikt. Dergelijke muziek is tonaal. Het is in een bepaalde "toonaard". Bijna alle westerse muziek is tonaal.
Alle toonmuziek is gebaseerd op een grote of kleine toonladder. Als de melodie "Twinkle, twinkle little star" wordt gespeeld vanaf de toon C, worden de tonen van een C-groot toonladder gebruikt. De toon C zal klinken als de thuisnoot (de "tonica") en de melodie eindigt inderdaad op een C. De melodie had op elke andere toon kunnen beginnen (C scherp, D, E plat, E etc.) maar kennis van toonladders zou nodig zijn, omdat er enkele kruizen of mollen (zwarte noten) nodig zijn. Bij het zingen van de melodie is het niet nodig om na te denken over de kruizen en mollen: de zanger doet ze op een natuurlijke manier.
Een toonmuziekstuk zal meestal na een tijdje moduleren. Dit betekent dat het van toonsoort verandert. Maar de muziek klinkt niet af totdat het teruggaat naar de oorspronkelijke toonsoort. Als men The Star-Spangled Banner zingt en stopt na de woorden "our flag was still there" klinkt het liedje alsof het in de lucht is gestopt. Het klinkt niet af totdat het teruggaat naar de eerste toonaard in de laatste twee regels.
De meeste westerse muziek vanaf ongeveer 1600 is gebaseerd op een grote of kleine toonaard. Dit systeem van tonaliteit werd gebruikt door alle grote componisten tot de 20e eeuw en in de populaire muziek en de meeste volksmuziek. Het beluisteren van een symfonie van Beethoven is als het maken van een reis door verschillende toonaarden, waarbij je aan het eind altijd terugkeert naar de oorspronkelijke toonsoort. In sommige gevallen, zoals Beethovens Vijfde Symfonie, kan deze beginnen in de mineur en eindigen in de majeur. Dit komt omdat de mineurtoonaarden verstoord kunnen klinken, vol spanning, maar de majeurtoonaarden klinken vrolijker en relaxter.
Het tegenovergestelde van "tonaliteit" is atonaliteit. Een atonaal stuk is een stuk waar geen gevoel van een huissleutel is. Het spelen van veel willekeurige noten zal atonaal klinken. Schönberg was een van de bekendste componisten van atonale muziek. Natuurlijk is zijn muziek niet zomaar een willekeurige noot (al klinkt het in het begin misschien wel zo), dus moest hij een andere manier vinden om zijn muziek vorm te geven. Daarom heeft hij het twaalftoonssysteem uitgevonden.
Vragen en antwoorden
V: Wat is tonaliteit?
A: Tonaliteit is een muzieksysteem dat gebruik maakt van de noten van een majeur of mineur toonladder. Dit soort muziek staat in een bepaalde toonsoort, en bijna alle westerse muziek is tonaal.
V: Hoe kunt u zien of een muziekstuk tonaal is?
A: U kunt zien of een muziekstuk tonaal is door te luisteren naar de tonen van een majeur- of mineurtoonladder. Als deze noten aanwezig zijn, is het stuk waarschijnlijk tonaal.
V: Wat betekent het als een stuk moduleert?
A: Modulatie treedt op wanneer er binnen hetzelfde muziekstuk een verandering van toonsoort plaatsvindt. Dit betekent dat de melodie van de ene toonsoort naar de andere overgaat om aan het eind weer terug te keren naar de oorspronkelijke toonsoort.
V: Is atonaliteit anders dan tonaliteit?
A: Ja, atonaliteit verschilt van tonaliteit doordat er in een atonaal stuk geen gevoel van thuissleutel aanwezig is. Atonale stukken bevatten vaak willekeurige noten en chromatische toonladders die geen gevoel van harmonie of resolutie creëren zoals bij tonale stukken.
V: Wie was een beroemde componist die atonale muziek schreef?
A: Schönberg was een beroemde componist die atonale muziek schreef en het twaalftoonssysteem uitvond als een alternatieve manier om zijn composities vorm en structuur te geven zonder te vertrouwen op traditionele toonaarden en toonladders.
