Bundesverfassungsgericht

Bevoegdheid

De federale wet helpt te beschrijven wat het hof kan doen, en hoe het werkt. Artikel 20, lid 3, van de Grundgesetz zegt dat de drie takken van de regering - het parlement, de ministers en de rechtbanken - alleen kunnen doen wat de grondwet toestaat. Het hof kan beslissen dat handelingen van alle drie de takken door de grondwet niet zijn toegestaan en ze verhinderen.

Er zijn verschillende redenen waarom het hof iets ongrondwettig kan vinden:

• Formele overtredingen (overtreden van de regels)
• Iets doen wat niet is toegestaan door de grondwet
• Iets niet goed doen mag "procedures overtreden"
• Materiële conflicten (negeren van een deel van de grondwet)
• Iets doen wat is toegestaan, maar een ander deel van de grondwet negeren, zoals het negeren van de burgerrechten die in de Grundgesetz worden gegarandeerd. De federale regering moet bijvoorbeeld de veiligheid van Duitsland en zijn burgers beschermen. Daartoe heeft zij de luchtmacht de bevoegdheid gegeven gekaapte vliegtuigen neer te schieten. Het Bundesverfassungsgericht hield de wet tegen omdat het recht op leven belangrijker was.

Beslissingen van het hof over materiële conflicten worden via een federale wet toegepast door de federale grondwettelijke hofwet (BVerfGG).

Het hof hoort alleen bepaalde zaken:

• Grondwettelijke klacht (Duits: Verfassungsbeschwerde)

Iedereen kan bij het hof klagen dat zijn grondwettelijke rechten werden geschonden. Dit zijn enkele van de belangrijkste beslissingen die het hof heeft genomen. Enkele belangrijke wetten zijn omvergeworpen, vooral over belastingen.

• Abstracte regeling Controle

Sommige andere regeringsinstanties, bijvoorbeeld de Bundesländer, kunnen het hof vragen een federale wet ongrondwettig te verklaren. De wetten tot legalisering van abortus zijn tweemaal door het Constitutionele Hof ongrondwettig verklaard.

• Betonregeling Controle

Elke gewone rechtbank die een zaak behandelt, kan de zaak stopzetten en het Federaal Grondwettelijk Hof vragen of de wet grondwettelijk is. Indien dat het geval is, kan de gewone rechtbank de zaak verder behandelen.

• Federaal geschil

Federale organen, met inbegrip van leden van de Bundestag, kunnen geschillen over bevoegdheden en procedures aan de rechter voorleggen.

• Geschil staat-federaal

De deelstaten kunnen de rechter vragen te beslissen of zij of de federale regering het recht hebben iets te doen, of dat iets op de juiste manier wordt gedaan.

• Onderzoekscommissie Controle

De onderzoekscommissies van de Bondsdag, individuele leden van de Bondsdag of de federale regering kunnen de rechter vragen om te beslissen over de bevoegdheden en de procedures van de commissie.

• Federale verkiezingscontrole

Elke overheidsinstantie of betrokken kiezer kan de rechtbank vragen te onderzoeken of een federale verkiezing correct is verlopen.

• Impeachment Procedure

Indien de Bundestag, de Bundesrat of de federale regering van oordeel zijn dat de president of een rechter of lid van een van de federale hooggerechtshoven de grondwet of een federale wet heeft overtreden, beslist het Bundesverfassungsgericht of zij uit hun ambt moeten worden ontzet.

• Een politieke partij verbieden

Alleen het Constitutionele Hof heeft de bevoegdheid een politieke partij te verbieden. Dit is slechts twee keer gebeurd, beide keren in de jaren vijftig: de Sozialistische Reichspartei (SRP), was een neo-nazipartij. Zij werd in 1952 verboden. De Communistische Partij van Duitsland (KPD) werd in 1956 verboden. In 2003 mislukte de derde zaak om een partij te verbieden. Het hof ontdekte dat veel van de ambtenaren van de extreem-rechtse Nationale Democratische Partij (NPD) in feite werden gecontroleerd door de Duitse geheime diensten. Het hof besloot de zaak niet verder te behandelen.

Organisatie

Het hof telt 16 rechters. Zij zijn verdeeld in twee groepen, senaten genaamd, van acht rechters. De voorzitter van de ene senaat is tevens de president van het Hof ("opperrechter"). De voorzitter van de andere senaat is de vicepresident. De meeste zaken worden behandeld door een "kamer", bestaande uit drie leden van één senaat. Alle drie de rechters van de kamer moeten het eens zijn over een beslissing. Een kamer moet gebruik maken van precedenten (uitspraken uit het verleden). Als een kamer vindt dat een precedent moet worden gewijzigd, moet zij de zaak door de Senaat in zijn geheel laten beslissen. Indien een senaat van mening is dat een precedent van de andere senaat moet worden gewijzigd, moet de senaat het "Plenum" (een vergadering van alle 16 rechters) daarom verzoeken.

Voor beslissingen van een senaat is een absolute meerderheid van 5 stemmen nodig (in sommige gevallen is een tweederde meerderheid vereist, d.w.z. 6 van de 8 stemmen). De BVerfGG beslist welk soort zaken een senaat behandelt.

Verkiezing van rechters

Vier rechters van elke senaat worden door de Bundestag gekozen. De anderen worden gekozen door de Bundesrat. Voor de verkiezing van een rechter is een tweederde meerderheid nodig.

De rechters hebben een ambtstermijn van 12 jaar, maar moeten op de leeftijd van 68 jaar met pensioen. Een rechter moet minstens 40 jaar oud zijn en moet een goed opgeleide jurist zijn. Drie van de acht leden van elke Senaat moeten rechter zijn geweest bij een federaal Hooggerechtshof. Van de overige vijf leden van elke Senaat zijn de meeste rechters hoogleraar in de rechten aan een universiteit, ambtenaar of advocaat geweest.

Aan het einde van hun ambtstermijn trekken de meeste rechters zich terug uit het openbare leven. Een opmerkelijke uitzondering was Roman Herzog, die in 1994 tot bondspresident werd gekozen, kort voor het einde van zijn ambtstermijn als president van het Hof.