Atahualpa

Burgeroorlog

Na de dood van hun vader, keizer Huayna Capac, en hun oudere broer, Ninan Cuyochi, die erfgenaam was geweest, werd het rijk verdeeld tussen de twee overlevende broers, Huáscar en Atahualpa. Huascar kreeg het grootste deel ervan met de hoofdstad Cusco, en Atahualpa de noordelijke delen, waaronder Quito (nu de hoofdstad van Ecuador). Gedurende een paar jaar regeerden de twee broers zonder problemen. Maar Huascar eiste dat Atahuallpa een eed aan hem zou zweren. Atahuallpa weigerde, en de burgeroorlog begon.

De laatste slag vond plaats bij Quipaipan, waar Huascar gevangen werd genomen. Atahuallpa rustte uit in de stad Cajamarca in de Andes met zijn leger van 80.000 manschappen op weg naar het zuiden en Cusco om zijn troon op te eisen.

Tegen die tijd had de Spaanse conquistador Francisco Pizarro in juli 1532 de stad Piura gesticht, de eerste Spaanse nederzetting in Peru. Na twee maanden op mars te zijn geweest, kwam Pizarro aan in Cajamarca met slechts 168 mannen onder zijn commando en stuurde Hernando de Soto, broeder Vicente de Valverde en de inheemse tolk Felipillo om met Atahuallpa te spreken over de Spaanse aanwezigheid.

De Spaanse gezanten keerden terug naar Pizarro, die een verrassingsaanval tegen Atahuallpa's leger voorbereidde in wat de Slag bij Cajamarca op 16 november 1532 werd.

Volgens de Spaanse wet verklaarden de Spanjaarden officieel de oorlog aan het Inca-volk. Toen Atahuallpa de priester Valverde koelbloedig vroeg op grond van welk gezag hij en zijn volk zulke dingen konden zeggen, bood Valverde hem een bijbel aan en zei dat het gezag voortkwam uit de woorden die erin stonden. Hij onderzocht de Bijbel en vroeg hem waarom de Bijbel niet tot hem sprak. Toen gooide hij hem op de grond. Dat gaf de Spanjaarden het excuus dat ze nodig hadden om oorlog te voeren tegen de Inca's. Zij openden het vuur, en in de loop van 2 uur werden meer dan tweeduizend Inca soldaten gedood. De Spanjaarden namen Atahuallpa gevangen in de Tempel van de Zon.

Atahuallpa kon nog steeds niet geloven dat de Spanjaarden van plan waren zijn koninkrijk in handen te krijgen. Hij dacht dat als hij hun het goud en zilver zou geven dat ze zochten, ze zouden vertrekken. In ruil voor zijn vrijlating stemde hij ermee in een grote kamer met goud te vullen en beloofde hij de Spanjaarden tweemaal zoveel zilver. Hoewel hij verbijsterd was over het aanbod, was Pizarro niet van plan de Inca vrij te laten omdat hij de invloed van de heerser op de inheemse bevolking nodig had om de orde in het omringende land te handhaven.

Maar toen besloot Pizarro hem te laten executeren omdat hij vreesde dat hij door een Inca-generaal zou kunnen worden bevrijd. Pizarro voerde een schijnproces op en achtte Atahuallpa schuldig aan opstand tegen de Spanjaarden en de moord op Huáscar, zijn eigen broer. Atahuallpa werd veroordeeld tot executie door verbranding. Hij was ontzet, omdat de Inca's geloofden dat de ziel niet naar het hiernamaals kon gaan als het lichaam werd verbrand. Broeder Vicente de Valverde, die Atahuallpa eerder de bijbel had aangeboden, kwam opnieuw tussenbeide en zei tegen Atahuallpa dat als hij ermee instemde zich tot het christendom te bekeren, hij de rest ervan zou overtuigen het vonnis om te zetten. Atahuallpa stemde ermee in zich te laten dopen tot het christelijk geloof. Hij kreeg de naam Juan Santos Atahualpa en werd daarna gewurgd met een wurgkoord in plaats van te worden verbrand. Atahuallpa stierf op 29 augustus 1533. Atahuallpa werd opgevolgd door zijn broer, de marionet Inca Tupac Huallpa, en later door een andere broer Manco Inca Yupanqui.

Keizer Atahuallpa tijdens de slag van Cajamarca


Spanjaarden executeren Tupac Amaru in 1572, tekening door Guaman Poma de Ayala