SOS (noodsignaal)

Vroege ontwikkelingen

Voordat de radiocommunicatie in het begin van de jaren 1890 werd ontwikkeld, hadden zeeschepen al veel verschillende visuele en akoestische noodsignalen aangenomen. Ze gebruikten onder andere semafoorvlaggen, signaalfakkels, bellen en misthoorns. In het begin werd radio draadloze telegrafie genoemd. Het gebruikte Morse code, het dit-en-dash-systeem dat oorspronkelijk was ontwikkeld voor vaste telegrafie. Toen radiocommunicatie beschikbaar werd gesteld aan schepen, was er behoefte aan gestandaardiseerde communicatie. De samenwerking werd enigszins beperkt door nationale verschillen en rivaliteit tussen verschillende radiobedrijven.

De eerste Internationale Radiotelegrafische Conferentie werd gehouden in Berlijn, Duitsland in 1903. Destijds besprak kapitein Quintino Bonomo, een Italiaanse vertegenwoordiger, de noodzaak van gemeenschappelijke operationele procedures. Hij had ook de suggestie dat "schepen in nood... het signaal SSS DDD met tussenpozen van enkele minuten moeten versturen", volgens "The Wireless Telegraph Conference", in de uitgave van 27 november 1903 van The Electrician. De vraag hoe het moet, viel buiten het bestek van de conferentie van 1903. Hoewel artikel IV van het slotprotocol van de conferentie, dat op 13 augustus 1903 werd ondertekend, zei dat "Draadloze telegraafstations, tenzij dit praktisch onmogelijk is, voorrang moeten geven aan oproepen voor hulp van schepen op zee", werd er destijds geen standaardsignaal aangenomen.

Omdat er geen internationale regelgeving was, bleef elk schip over om zijn eigen praktijken te ontwikkelen. Zo zond de bemanning van een zinkend lichtschip uit Nantucket in 1905 het woord "HELP" uit om op te roepen tot redding. Misschien was de eerste internationale radio noodoproep die werd aangenomen "CQD" ( - - - - - - - - ). Dit werd aangekondigd op 7 januari 1904 door "Circulaire 57" van de Marconi International Marine Communication Company. Het werd van kracht voor Marconi installaties op 1 februari 1904. Een andere suggestie verscheen in de uitgave van 1906 van S. S. Robison's "Manual of Wireless Telegraphy for the Use of Naval Electricians", gepubliceerd voor gebruik door de Amerikaanse marine. Hierin stond dat de standaard visuele vlagsignalen, bekend als de International Code of Signals, waarschijnlijk ook zouden worden overgenomen voor radiogebruik. Daarom zou het vlagsignaal "NC" ( - - - - - ), dat stond voor "In nood; onmiddellijk hulp willen", waarschijnlijk ook de radiostoproep worden.

SOS opgericht in Duitsland

Een derde standaard resulteerde in de creatie van het SOS-noodsignaal. De Duitse regering vaardigde een reeks nationale radioreglementen uit. Deze werden gebruikt vanaf 1 april 1905. Ze introduceerden drie nieuwe morsecode-sequenties, waaronder het SOS-noodsignaal:

1. Ruhezeichen ("Stopsignaal"), bestaande uit zes streepjes ( - - - - - ). Het signaal werd verzonden door de walstations om andere lokale stations te vertellen dat ze moeten stoppen met zenden.
2. Suchzeichen ("Zoektochtensignaal"), gemaakt van drie-dagen/drie-dagen/één-dag, lopen allemaal samen (- - - - - - ). Het signaal werd door schepen gebruikt om de aandacht van de walstations te trekken.
3. Notzeichen ("Noodsignaal"), bestaande uit drie-den/drie-den/drie-den (- - - - - - ), ook in een ononderbroken reeks, "te herhalen door een schip in nood totdat alle andere stations zijn gestopt met werken".

SOS is ontwikkeld uit de algemene Duitse radio-oproep "SOE", waarbij de 3 dits van een "S" in statisch opzicht makkelijker te horen zijn dan die van een "E". De snaar heeft geen andere betekenis. Het werd ook geselecteerd omdat het gemakkelijk te herkennen is en snel kan worden verzonden. Als we SOS (di-di-di-dah-dah-dah-di-di-dit) vergelijken met de oudere CQD (dah-di-dah-dit dah-dah-di-dah dah-di-dit) (- --- /-- --/-- -) is het duidelijk hoeveel eenvoudiger de nieuwe code is. Het zou ook niet verward worden met CQ. CQ is de radiocode voor het "oproepen van iemand" die in toevallige omstandigheden wordt gebruikt.

In 1906 werd in Berlijn de tweede Internationale Radiotelegrafische Conventie gehouden. Deze conventie ontwikkelde een groot aantal dienstvoorschriften die werden toegevoegd aan de hoofdovereenkomst, die op 3 november 1906 werd ondertekend en op 1 juli 1908 in werking trad. Artikel XVI van het reglement nam het Duitse Notzeichen-noodsignaal aan als internationale standaard, lees: 'Notzeichen': "Schepen in nood gebruiken het volgende signaal: - - - - - - - - met korte tussenpozen herhaald". Het eerste schip dat een SOS-noodoproep uitzendt lijkt het Cunard-schip Slavonia te zijn geweest op 10 juni 1909, volgens "Notable Achievements of Wireless" in de september 1910 Moderne Elektriciteit. Er was echter enige weerstand onder de Marconi-operators tegen het aannemen van het nieuwe signaal, en, zo laat als de april 1912 zinken van de RMS Titanic, de Marconi-operators intermixed CQD en SOS-noodoproepen. Maar met de noodzaak van consistentie voor de openbare veiligheid lijkt het gebruik van CQD na dit punt over het algemeen te zijn verdwenen.

Zowel in de Duitse wet van 1 april 1905 als in de internationale regelgeving van 1906 werd het noodsignaal gespecificeerd als een ononderbroken morsecodevolgorde van driedubbel/driedubbel/driedubbel, zonder vermelding van enige alfabetische equivalenten. Echter, in Internationale Morse maken drie dits de letter S, en drie dahs de letter O, en het werd al snel gebruikelijk om te verwijzen naar het noodsignaal als "SOS". Een vroeg rapport over "The International Radio-Telegraphic Convention" in de Elektrische Wereld van 12 januari 1907 zei dat "Schepen in nood gebruiken het speciale signaal, SOS, herhaald met korte tussenpozen." (In de Amerikaanse Morse code, die in het eerste deel van de twintigste eeuw door veel kustschepen in de Verenigde Staten werd gebruikt, stonden drie dahs voor het cijfer "5", dus in een paar gevallen werd het noodsignaal informeel aangeduid als "S5S").

In tegenstelling tot CQD, dat als drie afzonderlijke brieven met spaties tussen elke brief werd verzonden, is de SOS-noodoproep altijd als een ononderbroken reeks van dits-en-dahs verzonden, en niet als afzonderlijke brieven. Er was geen probleem zolang de operators zich ervan bewust waren dat "SOS" technisch gezien slechts een handige manier was om de juiste volgorde van de negen dits en dahs van het noodsignaal te onthouden. In latere jaren nam het aantal speciale Morse-symbolen toe. Om de juiste volgorde van sloten en dahs aan te geven voor een lang speciaal symbool, is het gebruikelijk om alfabetische tekens die dezelfde sloten en dahs bevatten in dezelfde volgorde op te sommen, met een balk boven op de tekenreeks om aan te geven dat er geen interne spaties in de transmissie mogen zitten. Zo wordt onder de moderne notatie het noodsignaal SOS. (In International Morse, VTB, IJS en SMB zouden onder andere ook de - - - - - - - noodoproepsequentie correct worden vertaald, maar traditioneel wordt alleen SOS gebruikt).

SOS wordt soms ook gebruikt als een visueel noodsignaal, bestaande uit drie-kort/drie-lang/drie-korte lichtflitsen, of met "SOS" gespeld in individuele letters, bijvoorbeeld gestempeld in een sneeuwbank of gevormd uit boomstammen op een strand. Het feit dat SOS zowel rechtsboven als ondersteboven kan worden gelezen, werd belangrijk voor de visuele herkenning als het van bovenaf wordt bekeken.

Beroemde SOS-oproepen

• RMS Lusitania
• RMS Titanic
• HMHS Brits
• SS Andrea Doria

Latere ontwikkelingen

Na SOS werden extra waarschuwings- en noodsignalen geïntroduceerd. Op 20 januari 1914 heeft het Internationaal Verdrag van Londen inzake de beveiliging van mensenlevens op zee het morsecodesein TTT ( - - -) aangenomen, met drie letters T's (-) die correct zijn verdeeld als drie letters om niet te worden verward met de letter O (- - -), als het "veiligheidssignaal", dat wordt gebruikt voor berichten aan schepen "die betrekking hebben op de veiligheid van de scheepvaart en een dringend karakter hebben". Toen er radiozenders werden ontwikkeld die geluid konden verzenden, was er behoefte aan een gesproken noodzin, en "Mayday" werd door de Internationale Radio Conventie van 1927 aangenomen als het equivalent van SOS. Voor TTT zijn de equivalente audiosignalen "Pan-pan" voor de urgentie en "Securite" voor de veiligheid van de navigatie.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden aanvullende codes gebruikt om onmiddellijke details over aanvallen door vijandelijke schepen op te nemen, met name in de Slag om de Atlantische Oceaan. Het signaal SSS signaleerde een aanval door onderzeeërs, terwijl RRR waarschuwde voor een aanval door een surface raider, QQQ waarschuwde voor een onbekende raider (meestal een hulpkruiser) en AAA een aanval door een vliegtuig aangaf. Ze werden meestal samen met de SOS-noodcode gestuurd. Al deze codes schakelden later over van drie herhalingen van de brief naar vier herhalingen ("RRRRR", etc.).