Gezichtsbedrog
Een optische illusie (ook wel visuele illusie genoemd) is een illusie die beelden toont die verschillen van de normale werkelijkheid.
De informatie die door het oog wordt verzameld, wordt in de hersenen verwerkt om een waarneming te geven. Dat is normaal, maar in deze gevallen komt het uiterlijk niet overeen met een fysieke meting van de prikkelbron.
Er zijn drie hoofdtypen van visuele illusie:
- letterlijke optische illusies die beelden creëren die anders zijn dan de objecten die ze maken
- fysiologische illusies: het zijn de effecten op de ogen en de hersenen van over-stimulatie van helderheid, kleur, grootte, positie, kanteling, beweging
- cognitieve illusies, het resultaat van onbewuste gevolgtrekkingen (de hersenen nemen de verkeerde beslissing).
De algemene verklaring voor de meeste illusies is de manier waarop de hersenen werken op zintuiglijke gegevens om een zinvolle perceptie te produceren. Een grote 19e eeuwse psycholoog Hermann von Helmholtz beschreef perceptie als "onbewuste gevolgtrekkingen uit zintuiglijke gegevens en ervaringen uit het verleden". Richard Gregory besprak hoe de hersenen een hypothese maken over wat er is, en soms werkt de hypothese niet helemaal. Zijn model van perceptie is een interactie tussen gegevens van zintuigelijke organen en eerdere kennis en ervaring.
Onderzoeker Mark Changizi van het Rensselaer Polytechnic Institute in New York denkt dat optische illusies te wijten zijn aan een 'neurale achterstand'. Als het licht het netvlies raakt, gaat er ongeveer een tiende van een seconde voorbij voordat de hersenen het signaal omzetten in een visuele waarneming van de wereld. Wetenschappers wisten van de vertraging en hebben besproken hoe de mens dit compenseert. Sommigen suggereren dat ons motorische systeem op een of andere manier onze bewegingen wijzigt om de vertraging te compenseren.
Changizi beweert dat het menselijke visuele systeem is geëvolueerd om neurale vertragingen te compenseren door beelden te genereren van wat er in de toekomst een tiende van een seconde zal gebeuren. Deze vooruitziende blik stelt de mens in staat om te reageren op gebeurtenissen in het heden, waardoor hij reflexieve handelingen kan verrichten als het vangen van een vliegbal en soepel door een menigte kan manoeuvreren. Illusies ontstaan wanneer onze hersenen de toekomst proberen waar te nemen, en die waarnemingen komen niet overeen met de werkelijkheid.
In wezen zijn de ideeën van Helmholz, Gregory en Changizi vergelijkbaar. We zetten zintuiglijke gegevens niet mechanisch om in een beeld van de wereld, zoals sommigen hadden gedacht. Wat we wel doen is onze hersenen gebruiken om uit te vinden waar we naar kijken. Dit gaat gepaard met het gebruik van geheugen en logica, zij het in een snel tempo. Het proces is zeer goed, maar niet onfeilbaar. Als het mislukt, krijgen we een illusie.
Kanizsa driehoek
De gele lijnen zijn even lang. Klik op de naam onderaan het pictogram voor een uitleg.
Gelijktijdige Contrast Illusion. De achtergrond is een kleurverloop en gaat van donkergrijs naar lichtgrijs. De horizontale balk lijkt over te gaan van lichtgrijs naar donkergrijs, maar is in feite slechts één kleur.
Een optische illusie. De twee cirkels lijken te bewegen als het hoofd van de kijker naar voren en naar achteren beweegt terwijl hij naar de zwarte stip kijkt.
Vloertegels in de Basiliek van St. John Lateran in Rome. Het patroon creëert een illusie van driedimensionale dozen.
