Onbewuste
Men denkt dat het onbewuste een dieper gelegen deel van iemands geest is, dat werkt zonder dat die persoon het weet. Gevoelens, gedachten, verlangens of emoties lijken uit het niets te komen, waardoor de persoon zich afvraagt waar ze vandaan komen.
De onbewuste geest is een term die is bedacht door de 18e eeuwse Duitse romantische filosoof Friedrich Schelling en die later in het Engels is geïntroduceerd door de dichter en essayist Samuel Taylor Coleridge. Het is echter een oud idee dat in vele beschavingen en culturen is opgemerkt. Ook de vraag of andere zoogdieren soortgelijke mentale mechanismen hebben als de mens is een vraag met een aanzienlijke voorgeschiedenis.
Hypnotische seance, door Richard Bergh, 1887
Freud's opvattingen
De onbewuste geest speelt een grote rol in de psychoanalyse van Sigmund Freud. Hij besprak het belang van het onbewuste voor het begrijpen van bewust denken en gedrag.
Het onbewuste werd echter niet ontdekt door Freud. Historicus van de psychologie Mark Altschule concludeerde: "Het is moeilijk - of misschien wel onmogelijk - om een negentiende-eeuwse psycholoog of psychiater te vinden die het onbewuste niet erkende als niet alleen reëel, maar ook van het grootste belang".
Freud's vooruitgang was niet het blootleggen van het onbewuste, maar het bedenken van een methode om het systematisch te bestuderen. Zijn methode is echter controversieel, en dat geldt ook voor de rest van zijn ideeën. Freud noemde dromen de "koninklijke weg naar het onbewuste". Hij ontwikkelde zijn idee in De interpretatie van dromen (1899). Het voorbewustzijn werd beschreven als een laag tussen bewuste en onbewuste gedachten; de inhoud ervan kon met een beetje inspanning worden benaderd. Een belangrijk kenmerk van het onbewuste is wat hij 'verdringing' noemde. Freud geloofde dat veel mensen pijnlijke herinneringen diep in hun onderbewustzijn onderdrukken.
Een ijsberg wordt vaak gebruikt om Freuds theorie te illustreren dat het grootste deel van de menselijke geest onbewust werkt.
Adaptief onbewust
Het adaptief onbewuste is een geheel van onbewuste mentale processen die het oordeels- en besluitvormingsproces beïnvloeden. Het is anders dan bewuste verwerking: het is sneller, moeiteloos, meer gericht op het heden, maar minder flexibel.
In andere theorieën van de geest is het onbewuste beperkt tot activiteiten op "laag niveau", zoals het uitvoeren van doelen waartoe bewust is besloten. Het adaptieve onbewuste daarentegen wordt geacht ook betrokken te zijn bij cognitie op "hoog niveau", zoals het stellen van doelen.
De term "adaptief onbewustzijn" suggereert dat het overlevingswaarde heeft en dus een aanpassing is die in het verleden sterk geselecteerd is. Gedurende een groot deel van de evolutie van gewervelde dieren was alle mentale activiteit inderdaad onbewust. Niemand veronderstelt dat vissen een bewustzijn hebben. Ons bewustzijn wordt dus toegevoegd aan een reeds bestaand geheel van mechanismen die werken, maar waarvan de werking gewoonlijk niet door ons wordt gevoeld. p23