Polaris
Polaris (Alpha Ursae Minoris) is de Poolster of Noordster.
Het is de helderste ster in het sterrenbeeld Ursa Minor. Hij staat bijna recht boven de Noordpool van de Aarde. Hierdoor lijkt het alsof hij vanaf de Aarde gezien altijd op dezelfde plek aan de hemel blijft staan. Eeuwenlang hebben zeelieden op het noordelijk halfrond Polaris gebruikt om uit te zoeken waar ze zich op de oceaan bevonden en welke kant ze op gingen.
Polaris maakt deel uit van een drievoudig sterrensysteem. Het heeft een zeer nauwe dwerg binaire ster, en een grotere ster, Polaris B, die om 2.400 AU heen draait.
De hoofdster, Polaris A, is een reus met 4,5 keer de massa van de zon en een diameter van 45 miljoen kilometer. Het is een klassieke cepheïdenvariabele, de dichtstbijzijnde in de hele Melkweg. Polaris B is zelfs met een bescheiden telescoop te zien. Hij werd in 1780 door William Herschel gevonden met behulp van een van de krachtigste telescopen van die tijd: zijn eigen spiegeltelescoop. De nabijgelegen dwergster, Ab, werd in 1929 voorspeld, maar pas vrij recentelijk gezien. De dwergbaan ligt net zo dicht bij A als Uranus bij onze zon.
Hoewel Polaris vandaag de dag de Noorderster is, is dit niet altijd het geval geweest. De plaats aan de hemel waar de noordpool van de aarde op wijst, verandert langzaam in de loop van de tijd. Deze beweging wordt stellaire precessie genoemd. In 3000 voor Christus was een zwakke ster, Thuban genaamd, in het sterrenbeeld Draco de Noordster. Polaris werd pas rond 500 na Christus de Poolster. Hij zal dichter bij recht boven de noordpool van de aarde komen tot ergens in 2102. Dan zal het weer wegtrekken. Het zal de dichtstbijzijnde ster zijn tot ongeveer 3000 na Christus.
Verrassend genoeg is de afstand, gezien de relatieve nabijheid, nog niet zeker. Veel recente documenten berekenen de afstand tot Polaris op ongeveer 434 lichtjaren (133 parsecs). Sommigen suggereren echter dat de afstand tot Polaris wel 30% dichterbij kan zijn. Als het klopt zou dit vooral opvallen omdat Polaris de dichtstbijzijnde cepheïdenvariabele bij de aarde is. Zijn fysieke parameters zijn kritisch voor de hele astronomische afstandsschaal.
Er is geen ster op het zuidelijk halfrond die een soortgelijke rol speelt als Polaris.
Polaris zoals gezien door de Hubble-ruimtetelescoop
Vragen en antwoorden
V: Wat is Polaris?
A: Polaris (Alpha Ursae Minoris) is de Poolster of Noordster. Het is de helderste ster in het sterrenbeeld Ursa Minor en staat bijna recht boven de noordpool van de aarde.
V: Hoe werd Polaris in het verleden gebruikt?
A: Eeuwenlang gebruikten zeelieden op het noordelijk halfrond Polaris om uit te zoeken waar zij zich op de oceaan bevonden en welke kant zij opgingen.
V: Maakt Polaris deel uit van een meervoudig sterrensysteem?
A: Ja, hij maakt deel uit van een drievoudig sterrensysteem met een zeer nabije dwergbinair en een grotere ster, Polaris B, die op 2.400 AE afstand draait.
V: Wanneer werd Polaris de Poolster?
A: In 3000 voor Christus was een zwakke ster genaamd Thuban in het sterrenbeeld Draco de Poolster. Polaris werd echter pas rond 500 na Christus de Poolster.
V: Hoe lang blijft hij het dichtst bij de rechte lijn boven de noordpool van de Aarde?
Antwoord: Hij zal dichter bij recht boven de noordpool van de Aarde komen tot ergens in 2102 en dan weer weg bewegen. Hij zal het dichtst bij recht boven de noordpool van de Aarde staan tot ongeveer 3000 na Christus.
V: Wat voor soort ster is Polaris A?
A: De hoofdster, Polaris A, is een reus met 4,5 keer de massa van de zon en een diameter van 45 miljoen kilometer. Hij is ook geclassificeerd als een klassieke cepheïdevariabele - een van de dichtstbijzijnde in ons melkwegstelsel.
V: Bestaat er een vergelijkbare zuidpoolster?
A: Nee, er is geen gelijkwaardige zuidpoolster die een soortgelijke rol speelt als de poolster voor degenen die zich op het zuidelijk halfrond van de aarde bevinden.
