Vellum
Vellum is een hoogwaardige vorm van perkament. Oorspronkelijk werd er kalfshuid mee bedoeld, maar in het Engels wordt de term breder gebruikt.
Net als perkament is de huid geprepareerd om met inkt te worden beschreven. Het was een van de standaard schrijfoppervlakken die in Europa werden gebruikt voordat papier beschikbaar kwam. Het bleef gebruikt worden voor documenten met een hoge status. Het perkament werd gebruikt voor losse pagina's, rollen, codices of boeken.
Voor de vervaardiging van perkament wordt de huid gereinigd, vervolgens gebleekt, op een frame gespannen dat "herse" wordt genoemd, en met een mes geschraapt. Wanneer het vellum geschraapt is, wordt het afwisselend nat en droog gemaakt om spanning te creëren. Een laatste afwerking wordt verkregen door het oppervlak in te wrijven met puimsteen, en het te behandelen met kalk of krijt. Dan is het klaar om inkt aan te nemen.
Modern "papiervellum" (soms ook plantaardig vellum genoemd) is gemaakt van synthetisch materiaal in plaats van zoogdierenhuid, maar wordt voor hetzelfde doel gebruikt als gewoon vellum.
Het Voynich manuscript, geschreven op perkament
Gebruik in het verleden
In het oude Europa betekende perkament geprepareerde dierenhuid van goede kwaliteit. Van kalveren, schapen, geiten en zelfs kamelen is bekend dat zij werden gebruikt om perkament te maken. Het allerbeste perkament werd gemaakt van ongeboren dieren. Het kan moeilijk zijn om het dier te identificeren dat gebruikt werd om oud perkament te maken zonder een wetenschappelijk laboratorium te gebruiken.
Franse bronnen definieerden velum (of velin in het Frans) als uitsluitend gemaakt van kalveren. Dit is in de moderne tijd zo gebleven.
Gebruik
De meeste van de beste soort middeleeuwse manuscripten werden geschreven op perkament. Sommige boeddhistische teksten werden geschreven op perkament, en alle Sifrei Torah teksten zijn geschreven op perkament of iets dergelijks.
Een kwart van de oplage van 180 exemplaren van Johannes Gutenbergs eerste bijbel die in 1455 werd gedrukt, werd ook op perkament gedrukt, vermoedelijk omdat zijn klanten dit verwachtten voor een boek van hoge kwaliteit. Papier werd in die tijd gebruikt voor het meeste boekdrukwerk.
In de kunst werd perkament gebruikt voor schilderijen, vooral als die over lange afstanden moesten worden vervoerd, voordat rond 1500 op grote schaal canvas werd gebruikt, en het bleef gebruikt worden voor tekeningen en aquarellen. Prenten van oude meesters werden soms op perkament gedrukt, vooral voor presentatie-exemplaren, tot op zijn minst in de zeventiende eeuw.
In de 16e en 17e eeuw werd vaak gebruik gemaakt van perkament of perkamentbanden, die soms verguld waren. In latere eeuwen werd perkament meer gebruikt zoals leer. Perkament kan in vrijwel elke kleur worden gebeitst, maar meestal gebeurt dat niet, omdat veel mensen houden van de vage nerf en de haartekening.
Veel documenten die lang moesten meegaan, werden in perkament geschreven omdat het langer meeging dan papier. Sommige op perkament geschreven documenten zijn meer dan duizend jaar oud.
Modern gebruik
Britse parlementaire aktes worden nog steeds op perkament gedrukt voor archiveringsdoeleinden, evenals die van de Republiek Ierland. Het wordt nog steeds gebruikt voor joodse boekrollen, voor luxe boekomslagen, gedenkboeken, en voor diverse documenten in kalligrafie.
Door de geringe vraag en het ingewikkelde fabricageproces is dierlijk vellum tegenwoordig duur en moeilijk te vinden. Slechts één Brits bedrijf levert het nog. Een modern vellumachtig alternatief is gemaakt van katoen. Dit materiaal, dat bekend staat als papiervellum, is goedkoper dan dierlijk vellum en is te vinden in de meeste winkels voor kunst- en knutselbenodigdheden. Sommige merken schrijfpapier en andere soorten papier gebruiken de term "perkament" om de kwaliteit aan te duiden.
In de kunstnijverheid van het schrijven, verluchtigen, beletteren en boekbinden wordt "perkament" gewoonlijk kalfsleer genoemd, terwijl elke andere huid "perkament" wordt genoemd.
Papier perkament
Papiervellum wordt gemaakt van katoen. Gewoonlijk doorschijnend, wordt papiervellum in verschillende afmetingen vaak gebruikt voor toepassingen waarbij overtrekken vereist zijn, zoals architecturale plannen. Net als natuurlijk perkament is papiervellum stabieler dan papier, wat vaak van cruciaal belang is bij het maken van grote tekeningen en plannen, zoals blauwdrukken.
Opslag
Perkament wordt gewoonlijk opgeslagen in een stabiele omgeving met een stabiele temperatuur. Als perkament wordt bewaard in een omgeving met een relatieve vochtigheid van minder dan 11%, wordt het breekbaar, broos en gevoelig voor mechanische spanningen; als het wordt bewaard in een omgeving met een relatieve vochtigheid van meer dan 40%, wordt het kwetsbaar voor schimmel- of zwamgroei. De beste temperatuur voor de conservering van perkament is 20 ± 1,5 °C (68 ± 3 °F)
Vragen en antwoorden
V: Waar is vellum van gemaakt?
A: Perkament wordt gemaakt van dierenhuid, oorspronkelijk kalfshuid, die gereinigd, gebleekt, uitgerekt, geschraapt en behandeld wordt om inkt aan te nemen.
V: Waar wordt perkament voor gebruikt?
A: Perkament wordt gebruikt als schrijfoppervlak, voor losse pagina's, rollen, codices of boeken, en wordt vaak gebruikt voor documenten van hoge status.
V: Waar werd perkament vóór papier voor gebruikt?
A: Vellum was een van de standaard schrijfoppervlakken die in Europa gebruikt werden voordat papier beschikbaar kwam.
V: Hoe wordt perkament voorbereid om met inkt beschreven te worden?
A: Perkament wordt nat en droog geschraapt om spanning te creëren en vervolgens met puimsteen ingewreven en met kalk of krijt behandeld om een eindafwerking te krijgen die inkt kan opnemen.
V: Wat is "papieren perkament"?
A: "Papierpellum" is een soort perkament dat gemaakt is van synthetische materialen in plaats van de huid van zoogdieren, maar wordt nog steeds voor hetzelfde doel gebruikt als normaal perkament.
V: Wat is het verschil tussen perkament en perkament?
A: Oorspronkelijk werd met vellum kalfshuid bedoeld en met perkament schapen- of geitenhuid, maar in het Engels wordt de term vellum meer gebruikt. Ze zijn allebei geschikt om met inkt op te schrijven en waren standaard schrijfoppervlakken die in Europa gebruikt werden voordat papier beschikbaar kwam.
V: Waarom werd perkament gebruikt voor documenten met een hoge status?
A: Perkament werd gebruikt voor documenten met een hoge status vanwege de duurzaamheid, de hoge kwaliteit en het dure productieproces.
