Sharia | reeks religieuze principes die deel uitmaken van de islamitische cultuur

Betekenis en oorsprong

Mensen van verschillende religies die Arabisch spreken gebruiken het woord sharīʿah om een religieuze traditie te beschrijven die voortkomt uit de leer van profeten. Christenen en Joden in het Midden-Oosten hebben het gebruikt om hun eigen religie te beschrijven. Voor veel moslims betekent het woord "sharia" eenvoudigweg "rechtvaardigheid". Zij zullen zeggen dat elke wet in overeenstemming is met de sharia, zolang deze bijdraagt tot een rechtvaardiger en welvarender samenleving.

De meeste moslims vinden dat de sharia moet worden geïnterpreteerd door deskundigen op het gebied van islamitisch recht. In het Arabisch verwijst het woord sharīʿah naar Gods openbaring, die niet verandert. De gedragsregels die door geleerden zijn opgesteld om Gods openbaring te begrijpen, worden daarentegen fiqh genoemd. Deze regels kunnen veranderen en islamitische geleerden zijn het er vaak over oneens geweest.

Geleerden verschillen van mening over de oorsprong van het woord "sharia". Sommigen zeggen dat "sharia" afkomstig is van het oude Arabische woord dat "te volgen weg" betekent. Dit zou het vergelijkbaar maken met halakha (de te volgen weg), het Hebreeuwse woord voor Joodse wet. Andere geleerden denken dat het woord "sharia" oorspronkelijk "pad naar de waterput" betekende. Zij zeggen dat het kennen van de weg naar een waterpoel het leven van een man kon redden in de droge woestijnen waar veel Arabieren in de oudheid leefden, en dat dit woord daarom ging verwijzen naar Gods leiding aan de mens.

 

Islamitische munten van het Rashidun Kalifaat, (656). Buste die Sassanidische heerser Khosrau II imiteert, halve maan-ster, Basmala en Zoroastrisch] vuur. Het gebruik ervan door een moslim wordt in de klassieke fiqh beschouwd als afvalligheid. Praktijken, (die wijzen op een seculier begrip) worden volledig uitgesloten door de commentaren en fatwa's die later door de ulama zijn gebracht.  

Theorie

Islamitische geleerden die leefden gedurende de eerste eeuwen van de Islam ontwikkelden verschillende methoden voor het interpreteren van de sharia. De meesten van hen waren het erover eens dat de regels van de sharia moeten worden afgeleid uit de volgende hoofdbronnen:

1. De Koran, die volgens moslims door God aan Mohammed is geopenbaard via de engel Gabriël (Jibril).
2. De handelingen en woorden van Mohammed, die de sunnah worden genoemd en bewaard zijn gebleven in verzamelingen die hadith worden genoemd.
3. Consensus, wanneer juridische deskundigen het allemaal eens zijn over een rechtsvraag
4. qiyās of juridisch redeneren naar analogie

Het proces van het afleiden van sharia-regels uit de Koran en hadith wordt ijtihad genoemd. Sharia-regels delen handelingen in een van de volgende categorieën in:

• Fard (handeling die men moet verrichten)
• Mustahabb (aanbevolen actie)
• Mubah (handeling die is toegestaan)
• Makruh (handeling die wordt veracht)
• Haram (verboden handeling)

Deze handelingen hebben volgens de Sharia "materiële of morele" bepalingen. Het opgeven van de handelingen "die als fard, wajib en sunnah worden beschouwd", en het doen van de verboden handelingen "die als makruh en haram worden beschouwd" worden bestraft. (hadd of tazir straffen). Bijv. het slaan, opsluiten en doden van degenen die erop staan om niet te bidden kan in deze context worden beschouwd.

De sharia in de islam wordt beschouwd als de geopenbaarde wet van God, die niet kan worden gewijzigd. De interpretatie ervan, fiqh genaamd, is daarentegen het werk van rechtsgeleerden, die vaak van mening verschillen. Sommige delen van de sharia lijken op wat mensen in het Westen "wet" noemen, terwijl andere delen beter begrepen kunnen worden als regels voor het leven volgens Gods wil.

Er zijn verschillende scholen van juridisch denken in de islam, waarvan de belangrijkste de Hanafi, Maliki, Shafi'i en Hanbali scholen van de soennitische islam en de Ja'fari school van de sjiitische islam zijn.

 

Branches van de sharia

De afdelingen van de sharia worden in het Arabisch "takken" (furu) genoemd. De belangrijkste takken zijn ibadat (rituelen of handelingen van aanbidding) en mu'amalat (menselijke interacties of sociale relaties). Deze takken zijn onderverdeeld in vele kleinere takken, waarvan sommige hieronder worden opgesomd:

1. De daden van aanbidding, of al-ibadat, die de 5 pijlers van de islam worden genoemd: geloofsbelijdenis, gebed, vasten, liefdadigheid en bedevaart.
2. Menselijke interactie, of al-mu'amalat, die omvat:
1. Financiële transacties
2. Schenkingen
3. Erfrecht
4. Huwelijk, echtscheiding en voogdij
5. Eten en drinken (inclusief ritueel slachten en jagen)
6. Straffen
7. Oorlog en vrede
8. Gerechtelijke aangelegenheden (inclusief getuigen en vormen van bewijs)

Daden van aanbidding

De Vijf Pilaren van de Islam zijn:

1. Bevestiging (Shahadah): Er is geen God behalve Allah en Mohammed is zijn boodschapper.
2. Gebed (Salah): vijf keer per dag.
3. Vasten (Sawm tijdens de Ramadan)
4. Liefdadigheid (Zakat)
5. Bedevaart naar Mekka (Hajj)

Er zijn twee feesten die als Soennah worden beschouwd.

1. Eid ul-Fitr
2. Eid ul-Adha

Tijdens deze festivals worden enkele speciale rituelen toegepast:

• Sadaqah (liefdadigheid) voor het Eid ul-Fitr gebed.
• Het gebed en de preek op de dag van Eid.
• Takbirs (het verheerlijken van God) na elk gebed in de dagen van Tashriq (zie voetnoot voor de definitie).
• Het offeren van een onbesmet, vierpotig weidedier van geschikte leeftijd na het gebed van Eid ul-Adha in de dagen van Tashriq. Het dier mag niet worden verspild; het vlees moet worden geconsumeerd.

Dieetwetten

De islamitische wet noemt slechts enkele specifieke voedingsmiddelen en dranken die niet zijn toegestaan.

1. Varkensvlees, bloed en aasvlees zijn niet toegestaan. Men mag ook geen dieren eten die in naam van iemand anders dan Allah zijn geslacht.
2. Bedwelmende middelen (zoals alcoholische dranken en drugs) zijn over het algemeen niet toegestaan.

Hoewel de islamitische wet reeds gestorven vlees verbiedt, geldt dit niet voor vis en sprinkhanen. Ook verbiedt de hadith literatuur dieren met scherpe hoektanden, vogels met klauwen en klauwen in hun poten, getemde ezels, en elk stuk dat uit een levend dier is gesneden.

Offer

Er zijn enkele specifieke regels betreffende het doden van dieren in de Islam.

1. Het dier moet op de meest humane manier worden gedood: door snel de keel door te snijden.
2. Het dier mag niet ziek zijn.
3. Het dier mag niet zijn blootgesteld aan uitwerpselen, wormen en andere onzuiverheden.
4. Al het bloed moet uit het dier lopen voordat het wordt verpakt.

Gezinsleven

• Een moslimvrouw kan alleen met een moslimman trouwen en een moslimman kan alleen met een moslim of Ahl al-Kitāb trouwen. Hij/zij kan niet trouwen met een atheïst, agnost of polytheïst.
• De vader of voogd van een minderjarig moslimmeisje heeft haar toestemming nodig om een huwelijk voor haar te sluiten. En mag alleen trouwen als zij meerderjarig is.
• Een huwelijk is een contract dat vereist dat de man een deel van het huwelijk en de voorzieningen die de vrouw nodig heeft, betaalt of belooft te betalen. Dit staat bekend als de Mahr of Meher.
• Een moslimman mag met maximaal vier vrouwen tegelijk getrouwd zijn, hoewel de Koran benadrukt dat dit een toestemming is, en geen regel. De Koran heeft verklaard dat hij het beste met één vrouw kan trouwen als hij vreest dat hij geen recht kan doen gelden tussen zijn vrouwen en hun respectieve families. Dit betekent dat hij in staat moet zijn elke vrouw en haar kinderen in een ander huis onder te brengen, hij mag de ene vrouw niet bevoordelen boven de andere.
• Een vrouwelijke erfgenaam erft de helft van wat een mannelijke erfgenaam erft. Het idee is dat de Islam de verantwoordelijkheid voor het verdienen en uitgeven van de familie bij de man legt. Alle rijkdom die de vrouw verdient is uitsluitend voor haar eigen gebruik. De vrouw erft ook van haar directe familie en via haar man ook van haar schoonfamilie.

 

Misdaad en straf

De sharia kent drie categorieën misdrijven:

1. In de Koran genoemde overtredingen (hudud) die worden beschouwd als het schenden van "aanspraken van God" en waarop vaste straffen staan.
2. Overtredingen tegen personen (moord en verwonding) waarvoor een straf gelijk aan de misdaad (qisas) of betaling van schadevergoeding (diya) vereist is.
3. Andere verboden gedragingen waarbij een moslimrechter zijn discretie gebruikt bij de veroordeling (ta'zir en siyasa)

Hoewel er enige onenigheid bestaat over welke misdaden hudud-misdaden zijn, gaat het meestal om diefstal, struikroverij, zina (seks met verboden partners), iemand valselijk beschuldigen van zina, en het drinken van alcohol. De voorgeschreven straffen voor deze misdaden variëren van 80 zweepslagen tot de dood. De klassieke juristen ontwikkelden echter zeer strenge regels die beperken wanneer deze straffen kunnen worden toegepast, zodat het in veel gevallen bijna onmogelijk werd iemand op grond van deze regels te veroordelen. Er moeten bijvoorbeeld vier volwassen mannelijke moslimgetuigen zijn van een hudud-misdrijf of een bekentenis die vier keer wordt herhaald, voordat iemand kan worden gestraft. Als een misdadiger niet kon worden veroordeeld voor een hudud misdrijf, kon hij toch een tazir straf krijgen.

• Qisas;

In de historische praktijk komt qisas op twee manieren voor. Een ervan is de bestraffing van de dader met een "tegenactie", precies hetzelfde als de gepleegde misdaad, bij misdaden tegen de lichamelijke integriteit van de persoon; een leven voor een leven, een oog voor een oog, een tand voor een tand... enz.

Een andere toepassing houdt verband met de sociale status van de dader en het slachtoffer. In het stamverband wordt, wanneer iemand een vrouw, een slaaf of een eerbaar persoon van een andere stam doodt, een persoon "van gelijke status van de stam waartoe de moordenaar behoort" als tegenprestatie gedood. Als algemeen gebruik werd het doden van de meester tot slaaf, vader tot kind, man tot vrouw niet bestraft met vergelding, en vergelding werd in de regel niet toegepast op de man die de vrouw doodde. De voorwaarde van "sociale gelijkheid" in qisas betekent dat "als een sociaal minderwaardig persoon iemand uit de hogere klasse doodt, qisas zal worden toegepast", terwijl "als iemand uit de hogere klasse iemand uit de lagere klasse doodt, het niet kan worden toegepast". Aan deze pre-islamitische opvattingen werd in de islamitische periode de discussie toegevoegd of een moslim kon worden geëxecuteerd voor een niet-moslim.

In deze gevallen kan een schadevergoeding (Diya) worden betaald aan de familie van de vermoorde persoon.

Het belangrijkste vers voor de uitvoering in de Islam is Al Baqara, vers 178: "Gelovigen, er is voor u vergelding verordend met betrekking tot de mensen die zijn gedood. Vergelding is voor u verordend met betrekking tot de mensen die werden gedood. Vrij tegen vrij, gevangen tegen gevangen, vrouw tegen vrouw. Wie door de broer van de gedode tegen een prijs wordt vergeven, laat hem zich aan de gewoonte houden en de prijs goed betalen."

Terwijl vergelding zeker is bij misdaden van moord, volgens het vers(2:178)), is de situatie niet duidelijk bij misdaden van verwonding. Voor dergelijke straffen (oog om oog, tand om tand, enz.) wordt de uitdrukking "Zo hebben wij hun (de kinderen van Israël) in het boek geschreven" gebruikt. (5: 45)

Moord, lichamelijk letsel en materiële schade - opzettelijk of onopzettelijk - wordt volgens de sharia beschouwd als een burgerlijk geschil. Het slachtoffer, zijn erfgenaam(s) of voogd krijgt de keuze om de dader te vergeven, Qisas (gelijke vergelding) te eisen of een schadevergoeding (Diyya) te aanvaarden. Volgens de sharia is de Diyya-compensatie die het slachtoffer of de familie van het slachtoffer ontvangt contant.

Op afvalligheid staat de doodstraf, tenzij de afvallige ermee instemt terug te keren tot de islam.

 

Rechtssysteem

Moefti's

Tijdens de islamitische Gouden Eeuw werd de sharia geïnterpreteerd door deskundigen in islamitisch recht (muftis), meestal onafhankelijke godsdienstgeleerden. Iedereen kon hen een vraag stellen over het recht, en zij werden geacht gratis een antwoord te geven. Hun juridische adviezen werden fatwa's genoemd.

Qadi's rechtbanken

Als er een juridisch geschil was over familie- of financiële zaken, werd dit behandeld in een rechtbank onder leiding van een qadi (rechter). Deze rechters hadden ook een juridische opleiding en werden door de heerser in hun functie benoemd. In eenvoudige zaken spraken qadi's een vonnis uit op basis van hun eigen kennis van de sharia. In moeilijkere zaken gaven zij de details van de zaak in algemene termen weer en vroegen zij een moefti om zijn juridisch advies.

Mazalim rechtbanken

Strafzaken werden gewoonlijk behandeld in maẓālim rechtbanken. Deze rechtbanken werden gecontroleerd door de raad van de heerser. Mazalim-rechtbanken werden geacht "de geest van de sharia" te volgen. Qadis en muftis waren aanwezig in deze rechtbanken om ervoor te zorgen dat de uitspraken niet in strijd waren met de sharia. Deze rechtbanken volgden echter niet noodzakelijkerwijs de letter van de wet, en hadden minder wettelijke beperkingen dan de qadi-rechtbanken. Mazalim-rechtbanken behandelden ook klachten tegen overheidsfunctionarissen. Het doel van de mazalim-rechtbanken was het "rechtzetten" van misstanden die niet via de procedures van de qadi-rechtbanken konden worden aangepakt. Minder ernstige misdrijven werden vaak behandeld door de plaatselijke politie en marktinspecteurs volgens de plaatselijke gebruiken, die slechts losjes verband hielden met de sharia.

Niet-moslims

Niet-islamitische gemeenschappen die onder islamitische heerschappij leefden, mochten hun eigen wetten volgen. De overheid hield zich buiten hun interne juridische zaken, behalve als er een geschil was tussen mensen van verschillende religies. Dergelijke zaken werden behandeld door een qadi. Als dat gebeurde, gaven de sharia-regels moslims enkele juridische voordelen ten opzichte van niet-moslims. Niet-moslims wonnen echter vaak zaken tegen moslims en zelfs tegen hoge overheidsfunctionarissen, omdat men dacht dat de sharia een weerspiegeling was van de goddelijke gerechtigheid die de zwakken moest verdedigen tegen de machtigen.

 

Sharia in de moderne wereld

In de moderne tijd kwamen de meeste delen van de moslimwereld onder invloed of controle van Europese mogendheden. Dit leidde tot grote veranderingen in de rechtssystemen van deze landen. In sommige gevallen was dat omdat moslimregeringen hun staten machtiger wilden maken en zij de Europese staten als voorbeeld namen van hoe een moderne staat eruit zou moeten zien. In andere gevallen was het omdat de Europeanen die deze landen koloniseerden, hen dwongen delen van de islamitische wetgeving op te geven en in plaats daarvan de Europese wetten te volgen.

Vroege wettelijke hervormingen

In de moderne tijd werd het strafrecht in de moslimwereld op grote schaal vervangen door wetboeken die waren geïnspireerd op Europese wetten. Ook gerechtelijke procedures en juridisch onderwijs werden vergelijkbaar gemaakt met de Europese praktijk. In de grondwetten van de meeste staten met een moslimmeerderheid wordt de sharia op de een of andere manier genoemd. De klassieke regels van de sharia werden echter vooral in het familierecht gehandhaafd. In vroegere tijden werd de sharia geïnterpreteerd door onafhankelijke geleerden die het vaak met elkaar oneens waren, en al hun meningen werden nooit op één plaats opgeschreven. In de moderne tijd was het de regering die de wetten controleerde. Verschillende staten creëerden hun eigen wetboeken, waarin de wetten duidelijk waren vastgelegd. De regeringen wilden de familiewetten beter laten passen in de moderne wereld, maar ze wilden nog steeds dat de mensen ze zouden zien als wetten gebaseerd op de sharia. Om dit te bereiken besloten de geleerden die deze wetten opstelden regels te kiezen uit de verschillende rechtsopvattingen die in de klassieke wetboeken te vinden waren. Wanneer sommige van de door hen gekozen wetten niet strookten met de huidige normen van de samenleving, probeerde de regering dit probleem op te lossen door aanvullende gerechtelijke procedures in het leven te roepen. Toen bijvoorbeeld de familiewetten in sommige staten vrouwen oneerlijk leken te behandelen, creëerde de regering procedures die het moeilijker maakten voor mannen om op een oneerlijke manier van deze wetten te profiteren.

Recente juridische hervormingen

In het laatste kwart van de 20e eeuw raakten veel moslims over de hele wereld teleurgesteld in hun regeringen. Deze regeringen hadden westerse manieren overgenomen in hun rechtssystemen en andere zaken, maar veel mensen beschouwden hun optreden als onderdrukkend, corrupt en ineffectief. Steeds meer moslims begonnen te denken dat de zaken zouden verbeteren als hun regering terugkeerde naar islamitische tradities. Zij begonnen op te roepen tot terugkeer van de sharia, en conservatieve leden van de bevolking wilden dat de regering de misdaad zou aanpakken met alle traditionele methoden, inclusief hududstraffen. In enkele landen nam de regering enkele elementen van het klassieke strafrecht op in het wetboek. In sommige van deze landen (bijvoorbeeld Iran en Soedan) heeft het hooggerechtshof echter zelden de hardere hududstraffen goedgekeurd, terwijl in de andere landen die hududwetten hebben aangenomen (bijvoorbeeld Pakistan en Nigeria) het hooggerechtshof deze nooit goedkeurt.

In sommige landen zijn progressieve moslimhervormers erin geslaagd de interpretatie van de sharia-gezinswetten door de staat zodanig te wijzigen dat ze eerlijker zijn voor vrouwen.

Saoedi-Arabië

Saoedi-Arabië is een uitzonderlijk geval in de rechtsgeschiedenis van de moslimwereld. Het land is altijd de sharia blijven toepassen op verschillende rechtsgebieden en heeft zijn wetten nooit gecodificeerd. De rechters hebben altijd geprobeerd de traditionele sharia-regels voor de behandeling van misdrijven te volgen, en zij leggen vaak zware straffen op die internationale protesten oproepen. Deze straffen worden echter niet noodzakelijk voorgeschreven door de sharia. Rechters in Saoedi-Arabië volgen het klassieke principe dat zegt dat hudud straffen indien mogelijk moeten worden vermeden, en de straffen die zij toepassen zijn meestal tazir straffen die aan hun eigen keuze worden overgelaten. Saoedi-Arabië wordt vaak bekritiseerd om zijn openbare executies, en de frequentie daarvan is de laatste decennia toegenomen. Executies kwamen vaker voor omdat de regering en de rechtbanken besloten hard op te treden tegen gewelddadige criminaliteit, die in de jaren zeventig vaker voorkwam, zoals ook in de VS en China gebeurde.

 

Een openbare demonstratie die oproept tot de sharia in de Malediven, september 2014  

Gerelateerde pagina's

• Irth, farā'iḍ, of wasāyā
• Fatwa
• Zakat - Betaling van een deel van iemands vermogen voor liefdadigheid