West-Berlijn

West-Berlijn was de naam van het westelijk deel van Berlijn tussen 1949 en 1990. Het waren de Amerikaanse, Britse en Franse bezette sectoren die in 1945 waren ontstaan.

In veel opzichten was het geïntegreerd (samengevoegd) met West-Duitsland, maar het was geen deel van West-Duitsland of Oost-Duitsland. De Sovjet-sector werd Oost-Berlijn, dat door Oost-Duitsland werd opgeëist als zijn hoofdstad. De Westerse Geallieerden hebben deze claim nooit erkend. Zij zeiden dat de hele stad nog steeds onder vier-mogendheden bezetting stond. De bouw van de Berlijnse Muur in 1961 omsloot West-Berlijn.

West-Berlijn werd door de West-Duitse regering "Berlijn (West)" genoemd, en door de Oost-Duitse regering meestal Duits: Westberlin. De Oost-Duitse spelling suggereerde dat West-Berlijn niet echt deel uitmaakte van "Berlijn" als geheel, maar een aparte plaats was. Oost-Berlijn werd door Oost-Duitsland officieel Berlijn, Hauptstadt der DDR ("Berlijn, hoofdstad van de DDR"), of gewoon "Berlijn" genoemd.

West-Berlijn, vanaf 1978.

Oorsprong

Het Potsdam-akkoord van de vier oorlogvoerende geallieerden besloot tot de deling van Duitsland. Aanvankelijk was het slechts een tijdelijke maatregel, totdat een permanente manier om een vreedzaam Duitsland en Berlijn te herenigen zou kunnen worden uitgewerkt.

Toen de koude oorlog begon, viel het gemeenschappelijk bestuur van Duitsland en Berlijn uiteen. Al snel werden het door de Sovjet-Unie bezette Berlijn en het door het Westen bezette Berlijn door afzonderlijke regeringen bestuurd.

In 1948 probeerden de Sovjets de westerse geallieerden uit Berlijn te verdrijven door een blokkade van de westelijke sectoren. De Sovjets blokkeerden wegen, spoorwegen en waterwegen, maar het Potsdamakkoord garandeerde luchtcorridors naar Berlijn. Omdat de westerse geallieerden alle voorraden invlogen die normaal over land kwamen, staat de Berlijnse Blokkade ook bekend als de Berlijnse Luchtbrug. De blokkade eindigde in mei 1949. Eind 1949 waren uit het bezette Duitsland twee nieuwe staten ontstaan - de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) in het westen en de Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) in het oosten - met West-Berlijn als enclave die geen deel uitmaakte van een van beide.

Wettelijke status

Volgens de westerse geallieerden eindigde de bezetting van het grootste deel van Duitsland in 1949 toen de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse Democratische Republiek werden opgericht. Maar de bezetting van Berlijn kon alleen worden beëindigd door een vierpartijenakkoord, zodat Berlijn een bezet gebied bleef onder de formele controle van alle geallieerden. Daarom was het Grundgesetz (grondwet van de Bondsrepubliek) nooit van toepassing in West-Berlijn.

De Sovjets verklaarden de bezetting van Oost-Berlijn beëindigd toen Oost-Duitsland werd opgericht. Deze stap werd niet erkend door de westerse geallieerden, die geheel Berlijn bleven beschouwen als een gezamenlijk bezet gebied dat aan geen van beide staten toebehoorde.

West-Berlijn functioneerde echter in veel opzichten als de de facto 11e staat van West-Duitsland.

In het Westen gepubliceerde kaarten toonden West-Berlijn als een deel van West-Duitsland;
Duitsers die in West-Berlijn woonden, werden door de West-Duitse autoriteiten als West-Duitse burgers behandeld;
Er was vrijheid van verkeer tussen West-Berlijn en West-Duitsland;
Er waren geen aparte immigratievoorschriften voor West-Berlijn: alle immigratievoorschriften voor West-Duitsland werden in West-Berlijn gevolgd.
West-Duitse inreisvisa die aan bezoekers werden verstrekt, werden afgestempeld met "geldig voor binnenkomst in de Bondsrepubliek Duitsland en Berlijn (West)", waardoor zowel toegang tot West-Berlijn als tot West-Duitsland zelf werd verleend. Maar de geallieerden konden dit negeren. Zij controleerden technisch wie West-Berlijn mocht binnenkomen.

Maar de westerse geallieerden bleven er de uiteindelijke politieke machthebbers. De geallieerden konden de burgemeester en het stadsbestuur in het Rathaus Schöneberg benoemen, maar zij kozen nooit iemand anders dan de gekozen burgemeester.

Er waren verschillen tussen West-Duitsland en West-Berlijn.

West-Berlijners konden niet stemmen in federale verkiezingen; in plaats daarvan koos het Huis van Afgevaardigden van West-Berlijn 20 afgevaardigden zonder stemrecht naar de Bondsdag. De Senaat van West-Berlijn stuurde afgevaardigden zonder stemrecht naar de Bundesrat.
West-Berlijners konden zich verkiesbaar stellen, waaronder de sociaal-democratische kanselier Willy Brandt, die burgemeester van West-Berlijn was geweest;
West-Berlijners waren vrijgesteld van de dienstplicht van de Bondsrepubliek; dit betekende dat jongeren naar de stad trokken om de dienstplicht te ontlopen.
West-Berlijners hadden "voorlopige identiteitskaarten", die niet waren voorzien van het West-Duitse wapen
De vluchten van Lufthansa en andere Westduitse luchtvaartmaatschappijen konden niet naar Berlijn vliegen omdat de luchtcorridors tussen West-Duitsland en West-Berlijn alleen voor Britse, Franse of Amerikaanse vliegtuigen waren bestemd.
West-Berlijn had zijn eigen postkantoor, los van dat van West-Duitsland, dat tot 1990 zijn eigen postzegels uitgaf. De administratie werd gevoerd door de West-Duitse posterijen namens de geallieerden, en op de postzegels stond "Deutsche Bundespost Berlin"

In 1969 scheuren Amerikaanse legervoertuigen door het spitsverkeer in de woonwijk Zehlendorf, een routinematige herinnering aan het feit dat West-Berlijn nog steeds wettelijk bezet was door de geallieerden van de Tweede Wereldoorlog.

De jaren van deling

Hoewel West-Berlijn na 1949 gescheiden was van Oost-Berlijn, konden mensen zich tot 1961 gemakkelijk tussen de twee delen bewegen. In veel opzichten werkte Berlijn als één stad. De U-Bahn en S-Bahn openbaar vervoer netwerken, herbouwd na de oorlog, overspande alle bezettingssectoren. Veel mensen woonden in de ene helft van de stad en hadden familieleden, vrienden en banen in de andere.

Naarmate de Koude Oorlog voortduurde, begonnen veel Oost-Duitsers Oost-Duitsland te verlaten om naar het Westen te trekken. Oost-Duitsland sloot de grenzen tussen Oost- en West-Duitsland in 1952, maar sloot West-Berlijn niet af; omdat er vrij verkeer was tussen West-Berlijn en West-Duitsland, konden Oost-Duitsers de stad gebruiken als een doorgangspunt naar het Westen. Om deze uittocht te stoppen, bouwde de Oost-Duitse regering op 13 augustus 1961 de Berlijnse Muur, waardoor West-Berlijn fysiek van Oost-Duitsland werd afgesloten. Het was nog steeds mogelijk om van West-Berlijn naar West-Duitsland te reizen door de lucht en via specifieke spoorweg- en autobahndoorvoerroutes die voor dat doel waren gereserveerd, maar de inwoners van de twee Berlins waren nu fysiek en juridisch van elkaar gescheiden.

Het Viermogendhedenakkoord over Berlijn (september 1971) en het Transitakkoord (mei 1972), hielpen de spanningen over West-Berlijn te verminderen en maakten het voor West-Berlijners iets gemakkelijker om naar Oost-Duitsland te reizen en voor Duitsers om via de weg naar de stad te reizen in plaats van per vliegtuig.

Op 9 november 1989 werd de muur geopend en waren de twee steden weer fysiek - maar niet juridisch - verenigd. De Duitse hereniging maakte spoedig een einde aan de westerse bezetting van West-Berlijn. Op 3 oktober 1990 werden West-Berlijn en Oost-Berlijn verenigd tot de stad Berlijn, die vervolgens samen met de rest van Oost-Duitsland als deelstaat toetrad tot de Bondsrepubliek. West-Berlijn en Oost-Berlijn hielden dus beide formeel op te bestaan.

Kaart met de locatie van de Berlijnse muur en de oversteekplaatsen

Wijken van West-Berlijn

West-Berlijn bestond uit de volgende deelgemeenten:

In de Amerikaanse sector:

Neukölln
Kreuzberg
Schöneberg
Steglitz
Tempelhof
Zehlendorf

In de Britse sector:

Charlottenburg
Tiergarten
Wilmersdorf
Spandau

In de Franse sector:

Reinickendorf
Bruiloft

Verwante pagina's

Vragen en antwoorden

V: Wat was West-Berlijn?

A: West-Berlijn was het westelijke deel van Berlijn dat tussen 1949 en 1990 bezet werd door de Amerikaanse, Britse en Franse sector.

V: Was West-Berlijn een deel van West- of van Oost-Duitsland?

A: Nee, West-Berlijn was geen deel van West- of Oost-Duitsland, hoewel het wel geïntegreerd was met West-Duitsland.

V: Wat gebeurde er met de Sovjet sector in Berlijn?

A: De Sovjetsector werd Oost-Berlijn, dat Oost-Duitsland als zijn hoofdstad opeiste.

V: Accepteerden de Westerse Geallieerden de aanspraak van Oost-Duitsland op Oost-Berlijn?

A: Nee, de Westerse Geallieerden erkenden de aanspraak van Oost-Duitsland op Oost-Berlijn niet. Zij geloofden dat de hele stad nog steeds door vier mogendheden bezet werd.

V: Wanneer werd de Berlijnse Muur gebouwd?

A: De Berlijnse Muur werd in 1961 gebouwd en omringde West-Berlijn.

V: Hoe verwees de West-Duitse regering naar West-Berlijn?

A: De West-Duitse regering noemde West-Berlijn "Berlijn (West)".

V: Wat was de officiële naam van Oost-Berlijn?

A: De officiële naam van Oost-Berlijn was "Berlijn, Hauptstadt der DDR" (Berlijn, hoofdstad van de DDR), of gewoon "Berlijn", door Oost-Duitsland.