Ernestine hertogdommen

Overzicht

Het oude hertogdom Saksen begon zich in de 15e eeuw op te splitsen, omdat de wet bepaalde dat alle zonen moesten erven. Alle zonen van een Saksische hertog hadden de titel van hertog, soms regeerden broers het gebied samen, soms verdeelden ze het onder elkaar. Sommige van de Ernestijnse hertogdommen bleven onafhankelijk tot 1918. Ook de nabijgelegen vorstenhuizen Reuss en Schwarzburg verdeelden hun grondgebied, zodat Thüringen van het einde van de 15e eeuw tot het begin van de 20e eeuw een wirwar van staatjes, exclaves en enclaves was.

 

Achtergrond

Albert, kleinzoon van Albert "de Beer" erfde het hertogdom Saksen van zijn vader. Alberts zonen verdeelden Saksen in de hertogdommen Saksen-Lauenburg en Saksen-Wittenberg. Toen de hertog van Saksen-Wittenberg in 1422 zonder erfgenaam stierf, schonk keizer Sigismund het hertogdom aan Frederik IV van het Huis Wettin. Frederik was al markgraaf van Meißen en landgraaf van Thüringen, en werd daarna Frederik I, keurvorst van Saksen. Frederik werd als keurvorst opgevolgd door zijn zoon Frederik II, en toen Frederik II in 1464 stierf, namen zijn zonen Ernest en Albert de macht over. Omdat hij de oudste was, werd Ernest keurvorst van Saksen, maar de broers deelden het bestuur van de landen tot 1485. Toen nam Ernest het noorden van Meißen, het zuiden van Thüringen en Wittenberg, terwijl Albert het noorden van Thüringen en het zuiden van Meißen kreeg.

 

De Ernestine lijn

Keurvorst Ernest stierf in 1486, en werd opgevolgd door zijn zoon, Frederik III, de Wijze.

Het was Frederik de Wijze die in 1502 de Universiteit van Wittenberg oprichtte. Dit omdat de enige universiteit in Saksen zich in Leipzig bevond, in het deel van Saksen dat gecontroleerd werd door de afstammelingen van zijn oom Albert. De universiteit van Wittenberg was de plaats waar Maarten Luther zijn 95 stellingen plaatste. Frederik beschermde Luther en stuurde hem niet naar Rome voor een proces. Frederik stond lutherse hervormingen in zijn land toe.

 Frederik de Wijze had drie kleinzonen die het grondgebied moesten delen. Johannes Frederik II vestigde zijn hoofdsteden in Eisenach en Coburg, de middelste broer Johannes Willem verbleef in Weimar (Saksen-Weimar), en de jongste, Johannes Frederik III nam Gotha (Saksen-Gotha) in.

Jan Frederik III van Gotha stierf ongehuwd en erfloos in 1565 en Jan Willem van Weimar probeerde Saksen-Gotha op te eisen, maar de zonen van de gevangengenomen Jan Frederik II voerden hun eigen claim in.

In 1572 gingen de eisers akkoord met de verdeling van Erfurt. Dit verdrag bepaalde dat Jan Willem van Saksen-Weimar ook de districten Altenburg, Gotha en Meiningen zou nemen.

Toen John William een jaar later stierf.

• zijn oudere zoon, Frederik Willem I, kreeg Altenburg, Gotha en Meiningen met de titel van hertog van Saksen-Altenburg, en stichtte de eerste Saksen-Altenburgse lijn,
• jongere zoon John II. John Casimir nam Saksen-Weimar

De oudste zoon van Jan Frederik II, en Jan Ernest (d 1638 erfloos), de jongere zoon van Jan Frederik II, ontvingen samen het grondgebied van Saksen-Coburg-Eisenach. In 1596 kwamen de broers overeen het hertogdom te splitsen in Saksen-Coburg en Saksen-Eisenach.

Johann II, hertog van Saksen-Weimar (of Johannes II), stierf jong maar liet acht overlevende zonen na die samen regeerden, Drie overleden, (waaronder Bernhard van Saksen-Weimar, de jongste, de beroemde generaal) en een testament dat hen opdroeg gezamenlijk te regeren. Slechts drie overleefden in 1639, toen de landerijen van de hertogen van Coburg-Eisenach werden verdeeld tussen de Altenburgs en de WeimarDe overgebleven broers verdeelden uiteindelijk hun landerijen, die tweemaal zo groot waren als wat zij geërfd hadden.

Willem behield Weimar, Albert werd hertog van Eisenach en Ernest "de Vrome" werd bekend als hertog van Gotha.

Ernest I, hertog van Saksen-Gotha (1601-75) was getrouwd met Elisabeth Sophie, het enige kind van Jan Filips, hertog van Altenburg(1597-1638). Elisabeth Sophie's neef Frederik Willem III, hertog van Altenburg, stierf ongehuwd 1672. Hij was de laatste mannelijke afstammeling van de eerste Saksen-Altenburgse lijn.

Er was een grote ruzie over wie het land van Altenburg zou krijgen. Uiteindelijk ging het meeste naar de zonen van Ernest en Elisabeth Sophie. Een kwart van de oorspronkelijke Altenburglanden ging naar de Saksen-Weimar tak.

Deze twee lijnen: Weimar en Gotha(-Altenburg) vormen de basis van toekomstige Ernestine-lijnen, en beide hebben tot op de dag van vandaag overlevende mannelijke lijnen.

Na de verdeling van de eerste Altenburgse lijn bezat de oudste Ernestijnse tak (de familie Saksen-Weimar) iets minder dan de helft van de Ernestijnse landen, en de jongste, Gotha-Altenburg, meer dan de helft. De Gotha-Altenburg lijn verdeelde zich elke generatie meer. De Weimar lijn verdeelde hun land niet en in 1741 was al het land in handen van de ene tak van de Weimar familie. In 1815 werden zij groothertogen.

De talrijke zonen van hertog Ernest van Gotha en hertogin Elisabeth Sophie verdeelden de erfenis in zeven delen: Gotha-Altenburg, Coburg, Meiningen, Römhild, Eisenberg, Hildburghausen en Saalfeld. De nieuwe hertogen van Coburg, Römhild en Eisenberg hadden geen kinderen, zodat hun landerijen snel werden opgeslokt door de vier overblijvende lijnen.

Uiteindelijk werd het primogenitisme (dat wil zeggen dat alleen de oudste zoon erft) de regel voor de erfenis in de Ernestijnse hertogdommen.

In 1825 werden de Ernestijnse hertogdommen

• Groothertogdom Saksen-Weimar-Eisenach (ongeveer drie achtste van alle Ernestijnse landen), en de ("Elisabeth-Sophie-lijn") hertogdommen van
• Saxe-Gotha-Altenburg,
• Saxe-Meiningen,
• Saxe-Hildburghausen en
• Saxe-Coburg-Saalfeld.

In 1825 stierf de oudere lijn van Ernest de Vrome, de Gotha-Altenburg, uit en werd het land voor de laatste keer herverdeeld.

Altenburg ging naar de hertog van Saksen-Hildburghausen, maar deze gaf Hildburghausen aan de hertog van Saksen-Meiningen-Hildburghausen. De hertog van Saksen-Coburg-Saalfeld gaf Saalfeld op in ruil voor Gotha.... Alle Ernestijnse hertogdommen eindigden met de afschaffing van de monarchie en de vorstelijke staten in Duitsland kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Vijf heersers van de Ernestijnse hertogdommen

• Saksen-Weimar
• Saksen-Eisenach
• Saksen-Coburg
• Saxe-Gotha
• Saksen-Altenburg

een stem had in de Rijksdag van het Heilige Roomse Rijk. In 1792 was de hertog van Saksen-Weimar tevens hertog van Saksen-Eisenach, en de hertog van Saksen-Altenburg tevens hertog van Saksen-Gotha, zodat beiden twee stemmen hadden; en de hertog van Saksen-Coburg had één stem.

De andere Ernestijnse hertogdommen waren nooit lid van de keizerlijke kring, en waren ondergeschikt aan de vijf hertogdommen die wel tot de keizerlijke kring behoorden (de vorstendommen Meiningen en Hildburghausen waren dat bijvoorbeeld; dat was een van de redenen waarom hertog van Hildburghausen zijn patrimonium inruilde voor dat van Altenburg). Uiteindelijk werden deze in de Duitse Confederatie allemaal even soeverein.

 

Ernestijnse hertogdommen

• Saksen-Altenburg (1603 tot 1672; 1826 tot 1918)
• Saksen-Coburg (1596 tot 1633; 1681 tot 1699)
• Saksen-Coburg-Eisenach (1572 tot 1596)
• Saksen-Coburg-Saalfeld (1735 tot 1826)
• Saksen-Eisenberg (1680 tot 1707)
• Saksen-Coburg en Gotha (1826 tot 1918)
• Saksen-Eisenach (1596 tot 1638; 1640 tot 1644; 1672 tot 1806)
• Saxe-Gotha (1640 tot 1680)
• Saksen-Gotha-Altenburg (1681 tot 1826)
• Saksen-Hildburghausen (1680 tot 1826)
• Saksen-Jena (1672 tot 1690)
• Saksen-Marksuhl (1662 tot 1672)
• Saksen-Meiningen (1681 tot 1918)
• Saksen-Römhild (1680 tot 1710)
• Saksen-Saalfeld (1680 tot 1735)
• Saksen-Weimar (1572 tot 1806)
• Saksen-Weimar-Eisenach (1806 tot 1918)

 
De Ernestijnse hertogdommen in Thüringen na 1825