Homoseksualiteit in het leger van het oude Griekenland

Filosofische verhandelingen

Sommige Griekse filosofen schreven over homoseksualiteit in het leger. In Plato's Symposium gaf de gesprekspartner Phaedrus commentaar op de kracht van mannelijke seksuele relaties om de moed in het leger te verbeteren:

... hij zou liever vele doden sterven: terwijl wat betreft het in de steek laten van degene die hij liefheeft, of hem niet bijstaan in gevaar, geen mens is zo'n lafaard dat de invloed van de Liefde hem niet kan inspireren met een moed die hem gelijk maakt aan de dapperste geborenen.

Het Symposium is echter een dialectische verkenning van de aard van de ware liefde. Phaedrus' opvattingen blijken al snel ontoereikend in vergelijking met de transcendente visie van Socrates:

"...grijpt dit gunstige moment in de lezing op Agathons feest aan om te suggereren dat zichtbare schoonheid de meest duidelijke en uitgesproken weerspiegeling is in ons aardse leven van een eeuwige, onveranderlijke Schoonheid, die niet met het oog maar met het verstand wordt waargenomen. Hij predikt geen vermijding van de strijd met de eetlust, maar veeleer het bereiken van een definitieve overwinning op de lagere elementen van liefde en hartstocht, en het nastreven van schoonheid op steeds hogere niveaus totdat, als in een plotselinge flits, de uiteindelijke en lonende essentie ervan wordt onthuld."

Xenophon had geen kritiek op de relaties zelf. Hij maakte milities belachelijk die deze tot de enige basis van de eenheidsvorming maakten:

ze slapen met hun geliefden, maar plaatsen ze naast zich in de strijd ... bij hen (Eleoniërs, Thebanen) is het een gewoonte, bij ons een schande ... je geliefde naast je plaatsen lijkt een teken van wantrouwen ... De Spartanen ... maken onze geliefden tot zulke voorbeelden van perfectie dat ze zich schamen om hun metgezel in de steek te laten, zelfs als ze met vreemdelingen zijn gestationeerd in plaats van met hun geliefden.

Sociale aspecten

Volgens de traditie structureerden de Grieken militaire eenheden langs stammenlijnen. Deze praktijk wordt in de Homerische epen toegeschreven aan Nestor. De Thebaanse legeraanvoerder Pammenes zou echter een militaire organisatie op basis van paren van geliefden hebben bepleit:

Homerus' Nestor was niet goed in het bevelen van een leger toen hij de Grieken aanraadde stam en stam te rangschikken ... hij had geliefden en hun geliefde moeten verenigen. Want mannen van dezelfde stam hechten weinig waarde aan elkaar als er gevaar dreigt; maar een band van vriendschap gebaseerd op liefde is nooit te verbreken.

Plutarch lijkt zelf te twijfelen aan de waarheidsgetrouwheid van deze verslagen. Het valt te betwijfelen of Pammenes daadwerkelijk militaire eenheden organiseerde volgens homoseksuele lijnen. Uiteindelijk sloten de Griekse stadstaten zich aan bij Pammenes' opvattingen over de meest effectieve indeling van eenheden. De praktijk verspreidde zich snel. Stadstaten die het idee aanvankelijk afkeurden, veranderden van mening op basis van hun eigen ervaringen.

Een dergelijk voorbeeld zou zich hebben voorgedaan tijdens de Lelantijnse oorlog tussen de Eretriërs en de Chalcidiërs. Het verslag wordt door Plutarch in een dialoog gegeven.

In een beslissende slag riepen de Chalcidiërs de hulp in van een krijger genaamd Cleomachus. Cleomachus beantwoordde hun verzoek. Hij bracht zijn geliefde mee. Hij viel aan tegen de Eretiërs en bracht de Chalcidiërs naar de overwinning ten koste van zijn eigen leven. Men zei dat hij tijdens de strijd door liefde werd bezield. Daarna richtten de Chalcidiërs een tombe voor hem op, op hun marktplaats. Ze keerden hun negatieve kijk op homoseksualiteit om, en begonnen het te eren. Het fundamentele punt lijkt te zijn dat de superioriteit van de heteroseksuele liefde geen veroordeling van homoseksualiteit inhoudt. Aristoteles schreef er een populair plaatselijk lied aan toe:

Gij jongens van gratie en voortgekomen uit waardige stam
Verafschuwt niet aan dappere mannen om met uw schoonheid te converseren
in steden van Chalcis, Liefde, losser van ledematen
gedijt zij aan zij met moed.

Het belang van deze relaties in de militaire formatie was niet zonder controverse. Volgens Xenophon verafschuwden de Spartanen de gedachte om relaties te gebruiken als basis voor de formatie van eenheden, omdat ze te veel belang hechtten aan seksualiteit in plaats van aan talent. Dit was te wijten aan hun stichter Lycurgus die de lusten op lichamelijke schoonheid aanvocht en beschouwde als schandelijk. Xenophon beweerde dat in sommige stadstaten de geliefden niet eens met elkaar praatten. Hij zei dat dit soort gedrag afschuwelijk was omdat het volledig gebaseerd was op fysieke aantrekkingskracht:^{[ originele researc h?]}

Als het duidelijk geen gehechtheid aan de ziel was, maar een verlangen uitsluitend naar het lichaam, bestempelde Lycurgus deze zaak als vals.

Niettemin boekten stadstaten die de praktijk toepasten bij het bepalen van de militaire formatie enig succes. De Thebanen zouden één zo'n regiment hebben gehad als kern van hun hele leger. Zij schreven deze groep, de Heilige Band van Thebe genoemd, toe aan het feit dat Thebe een generatie lang de machtigste stadstaat was tot de val van Filips II van Macedonië. Filips II van Macedonië was zo onder de indruk van hun dapperheid tijdens de strijd dat hij een monument oprichtte dat nu nog steeds op hun graven staat. Hij gaf ook harde kritiek op de Spartaanse opvattingen over de band:

Zij die denken dat deze mannen iets schandelijks hebben gedaan of geleden, gaan jammerlijk ten onder.

Een van de prominente Griekse militaire figuren die zo'n relatie hadden was Epaminondas, door velen beschouwd als de grootste krijger-staatsman van het oude Thebe, inclusief de Romeinse historicus Diodorus Siculus. Diodorus heeft echter niets te zeggen over de seksuele geaardheid van Epaminondas of de Heilige Band, noch over het volgende verslag, wederom van Plutarch (Amatorius 17). Volgens de dramatische dialoog van Plutarch had Epaminondas twee mannelijke minnaars: Asopichus en Caphisodorus, de laatste stierf met hem bij Mantineia in de strijd. Ze werden samen begraven, iets wat in de Griekse samenleving gewoonlijk was voorbehouden aan man en vrouw. Plutarch vertelt vervolgens, consequent met zijn heteroseksuele boodschap, hoe de liefde ook vrouwen tot grote moed aanzet: "En hier, dunkt me, hebben we heel opportuun Alcestis genoemd; want hoewel het humeur van vrouwen weinig te maken heeft met Mars, drijft de Liefde hen vaak tot gewaagde pogingen die hun eigen natuur te boven gaan, zelfs tot de dood."

Verwante pagina's

• Heilige band van Thebe