Horst Wessellied
Het Horst-Wessel-Lied ("Horst Wessel Song"), ook wel bekend als Die Fahne hoch ("De vlag op hoog", vanaf de openingszin), was van 1930 tot 1945 het volkslied van de nazi-partij. Van 1933 tot 1945 maakte het ook deel uit van het Duitse volkslied.
De tekst van het lied werd in 1929 gecomponeerd door Horst Wessel, een nazi-activist en lokale commandant van de nazi-militie, de SA, in de Berlijnse wijk Friedrichshain. Wessel werd in januari 1930 vermoord door een communistische activist en het propaganda-apparaat van de Berlijnse Gauleiter Dr. Joseph Goebbels maakte hem tot de belangrijkste martelaar van de nazi-beweging. Het lied werd het officiële Lied van de Consecratie (Weihelied) voor de Nazi Partij, en werd veel gebruikt bij feestelijke gelegenheden en gezongen door de SA tijdens straatoptochten.
Toen de nazi's in 1933 aan de macht kwamen, werd het Horst-Wessel-Lied door een wet van 19 mei 1933 erkend als nationaal symbool. Nazi-Duitsland had dus een dubbelhymne, bestaande uit het eerste couplet van het Deutschlandlied gevolgd door het Horst-Wessel-Lied. Een voorschrift dat in 1934 aan een gedrukte versie van het Horst Wessel-Lied was gehecht, schreef voor dat de rechterarm in een "Hitlergroet" moest worden opgeheven wanneer de eerste en vierde couplet werden gezongen.
Met de val van het nazi-regime in 1945 werd het Horst-Wessel-Lied verboden en zowel de tekst als de melodie blijven tot op de dag van vandaag illegaal in Duitsland en Oostenrijk, met uitzondering van educatief en wetenschappelijk gebruik (onder artikel 86 en 86a van het Strafgesetzbuch).
Teksten
De tekst van het Horst-Wessel-Lied werd in september 1929 in de Berlijnse nazi-krant Der Angriff gepubliceerd, toegeschreven aan "Der Unbekannte SA-Mann" ("de Onbekende SA-Man"), en wel als volgt:
| Duits origineel | Engelse vertaling van een latere versie |
| Hijs de vlag! Rijen strak! SA marcheert met een gestage, gestage stap. Kameraden die Red Front en Reaction hebben neergeschoten, Marcheren in de geest binnen onze gelederen. De weg is vrij voor de bruine bataljons. Maak de weg vrij voor de stormtrooper! Miljoenen mensen kijken vol hoop naar het hakenkruis. De dag voor de vrijheid en voor het brood is aangebroken! Voor de laatste keer wordt het appèl nu opgeblazen! We zijn allemaal klaar om te vechten. Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over barricades wapperen. De slavernij duurt maar kort! Hijs de vlag! Rijen strak! SA marcheert met een gestage, gestage stap. Kameraden die Red Front en Reaction hebben neergeschoten, Marcheren in de geest binnen onze gelederen. | De vlag hoog! De gelederen strak gesloten! SA marcheert met een rustig, stevig tempo. Kameraden die het Rode Front en de Reactie doodgeschoten hebben... Marcheer in de geest binnen onze gelederen. De straat is vrij voor de bruine bataljons; De straat vrijmaken voor de SA-man! Er zijn al miljoenen mensen op zoek naar het hakenkruis, vol met hoop; De dag van de vrijheid en het brood is aangebroken. Rollcall heeft voor de laatste keer geklonken! We zijn allemaal voorbereid op het gevecht! Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over barricades fladderen. Onze slavernij zal nu niet veel langer duren! De vlag hoog! De gelederen strak gesloten! SA marcheert met een rustig, stevig tempo. Kameraden die het Rode Front en de Reactie doodgeschoten hebben... Marcheer in de geest binnen onze gelederen. |
Het "Rotfront" ("Rode Front") was een verwijzing naar de Rotfrontkämpferbund, een communistische militie die banden had met de Communistische Partij van Duitsland (KPD). Het was gebruikelijk dat de Sturmabteilung van de nazi's en het Rode Front van de communisten elkaar aanvielen in gewelddadige straatgevechten, die na 1930 uiteindelijk uitgroeiden tot grootschalige gevechten. De "Reactie" was een verwijzing naar de conservatieve partijen en de liberaal-democratische Duitse staat van de Weimarrepubliek, die verschillende mislukte pogingen deed om de SA te verbieden. "Dienstbaarheid" betekent wat de nazi's zagen als de "dienstbaarheid" van Duitsland aan het Verdrag van Versailles van 1919, dat Duitsland enorme herstelbetalingen oplegde en haar van haar koloniën en grondgebied langs haar oostelijke grens beroofde.
Na de dood van Wessel zijn er enkele wijzigingen in de tekst aangebracht:
| Stanza 1, lijn 2 | SA-marsen met gedurfde en stevige stap | SA-marsen met gedurfd, stevig tempo |
|
| SA-marsen met een gestage, gestage stap | SA-marsen met kalm, stevig tempo |
|
| ||
| Stanza 3, lijn 1 | Voor de laatste keer wordt het appèl nu opgeblazen! | Voor de laatste keer klinkt het appèl nu... |
|
| Voor de laatste keer wordt het stormalarm geblazen! | Voor de laatste keer klinkt de noodklok... |
|
| ||
| Stanza 3, lijn 3 | Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over barricades wapperen... | Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over barricades vliegen... |
|
| Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over alle straten wapperen... | Binnenkort zullen Hitler-vlaggen over elke straat vliegen... |
Het wegvallen van de verwijzing naar "barricades" weerspiegelde de wens van de nazi-partij om in de periode 1930-33 te worden gezien als een constitutionele politieke partij die ernaar streeft de macht met juridische middelen te grijpen in plaats van als een revolutionaire partij.
De regel "Kameraden, die Rotfront und Reaktion erschossen" is afschuwelijk Duits, maar is nooit gewijzigd.
Na de dood van Wessel werden ter ere van hem nieuwe strofen gecomponeerd. Deze werden vaak gezongen door de SA, maar maakten geen deel uit van de officiële teksten die bij partij- of staatsaangelegenheden werden gebruikt.
| Gegroet, je bent de eredood gestorven! Horst Wessel is gevallen, maar er zijn duizend nieuwe gevallen. Het lied van de vlag brult voor het bruine leger. SA klaar om het pad van hem te volgen. Laat de vlag zakken voor dode mensen die nog leven. Het zweert SA, met de hand gebald in een vuist, Op een dag zal er een dag komen dat er vergelding is, geen vergeving, wanneer redding en overwinning door het vaderland klinken. | Wees gegroet, je stierf de eredood! Horst Wessel viel, maar er komen duizend nieuwe [mannen] bij. Het spandoek-lied schiet op voor het bruine leger, SA bereidt zich voor om hem op het pad te volgen. Laat de vlaggen zakken voor de doden die nog leven. De SA geloften, met de hand gebald in een vuist, Zodra de dag komt, zal er vergelding zijn, geen vergeving, als Heil en Sieg door het hele vaderland bellen. |
Melodie
Na het overlijden van Wessel kreeg hij officieel de erkenning dat hij de melodie had gecomponeerd en de tekst voor het Horst-Wessel-Lied had geschreven. Tussen 1930 en 1933 betwistten Duitse critici deze bewering echter en wezen erop dat de melodie een lange voorgeschiedenis had. Na 1933 werd dergelijke kritiek onmogelijk.
De meest waarschijnlijke directe bron voor de melodie was een lied dat populair was bij de Duitse keizerlijke marine tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat Wessel ongetwijfeld zou hebben horen zingen door marineveteranen in het Berlijn van de jaren twintig van de vorige eeuw. Het lied stond bekend als Vorbei, vorbei, sind all die schönen Stunden, of als het Königsberg-Lied, naar de Duitse lichtkruiser Königsberg, die in een versie van het lied wordt genoemd. De openingszin van het lied is:
| Weg, weg zijn alle goede tijden die we doorbrengen op het prachtige strand van de Baltische Zee We hadden elkaar gevonden, we waren zo gelukkig samen... het was de mooiste plek die we ooit hebben gezien. | Weg, weg zijn alle happy hours die we hebben doorgebracht op de prachtige Baltische kust. Het was zo mooi tussen ons allemaal en het was voor ons de mooiste plek van allemaal. |
Een ander Duits lied, Der Abenteurer (De Avonturier), begint:
| Ik heb ooit in het Duitse vaderland gewoond Met gouden vrijheid achttien jaar geleden. Toen trok de nieuwe wens me naar het strand, En ik ging aan boord van een schip met een gelukkige geest. | Ooit woonde ik in het Duitse vaderland In gouden vrijheid voor achttien jaar. Toen lokte de nieuwsgierigheid me naar het strand... En ik ben vrolijk aan boord van een schip gegaan. |
In 1936 publiceerde een Duitse muziekcriticus, Alfred Weidemann, een artikel waarin hij de melodie van een lied dat in 1865 door de Weimar-componist Peter Cornelius was gecomponeerd, identificeerde als de "Urmelodie" (bronmelodie). Volgens Weidemann beschreef Cornelius de melodie als een "Weense volksmelodie". Dit bleek voor hem de ultieme oorsprong van de melodie van het Horst-Wessel-Lied te zijn.
De muziekpartituur is veel complexer dan de tekst van het liedje; gezien de eigenschappen ervan zou het gemakkelijk gezongen kunnen worden, zelfs door mensen zonder veel zangpraktijk, en gespeeld kunnen worden door amateurbands. Vaak werden fanfares gebruikt om de melodie een militairer tintje te geven.
Zie ook het Wikipedia-artikel over Carl Boberg (1859-1940), met name de opmerking over overeenkomsten en verschillen tussen "Horst Wessel Lied" en de Zweedse tune O STORE GUD (alom gezongen als "How Great Thou Art").
Horst Wessel gebruikte deze melodie voor zijn liederen; de harmonisering is een van de gangbare; deze werd later toegevoegd. In Duitsland is de melodie illegaal, zelfs zonder woorden.
Volgens Weidemann is dit een van de originele nummers van het lied..
.
(luister) Fanfares introduceert de Horst-Wessel-Lied in een versie die gespeeld wordt door een SA ensemble.
Andere toepassingen
In de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw werd de Horst-Wessel-Lied aangepast voor gebruik door fascistische groepen in andere Europese landen. De hymne van de Britse Unie van Fascisten werd op dezelfde leest geschoeid en de teksten waren tot op zekere hoogte gemodelleerd naar het Horst-Wessel-Lied, maar spraken eerder het Britse nationalisme aan dan het Duitse nationalisme. Het openingsstandpunt was:
Kameraden, de stemmen van de dode bataljons,
Van degenen die vielen, zou die Brittannië wel eens groot kunnen zijn,
Doe mee met ons liedje, want ze marcheren nog steeds met ons mee,
En dring er bij ons op aan, om de fascistische staat te winnen!
In Spanje zong de Falange-fascistische beweging in dezelfde trant:
| Voor eer, land en gerechtigheid, we vechten vandaag bij deze dageraad. En als de dood ons komt strelen, ¡Arriba España! Diremos al caer. | Voor eer, vaderland en gerechtigheid, we vechten vandaag in de dageraad, En als de dood komt en ons omhelst, Lang leve Spanje! we zullen zeggen in het vallen. |
Terwijl in Vichy Frankrijk de fascisten van de radicale Milice zongen:
| We zullen de Joden en de Marxisten straffen, We zullen onze broeders die door hen zijn gedood, wreken, Zodat het nationaal-socialistische ideaal... Moge je op een dag trots zijn en zegevieren... | We zullen de Joden en de Marxisten verslaan, We zullen onze broeders die door hen zijn gedood, wreken, Zodat het nationaal-socialistische ideaal Moeten we op een dag trots zijn en zegevieren |
Parodieën
Tussen 1930 en 1933 zongen de Duitse communisten en sociaal-democraten verschillende parodieën op het Horst-Wessel-Lied tijdens hun straatgevechten met de SA. Sommige veranderden gewoon het politieke karakter van het lied, zoals:
| De vlag omhoog, de rijen stevig gesloten Rode frontmarsen met ijzersterke opstap Kameraden neergeschoten door het stalen helmhakenkruis Marcheren in de geest in onze gelederen met | De vlag hoog! De gelederen strak gesloten! Rode Front marcheert met ijzersterk tempo. Kameraden, doodgeschoten door de stalen helm en het hakenkruis... Marcheer in de geest binnen onze gelederen. |
De Stahlhelm was een veteranenorganisatie die nauw aanleunde bij de nazi's.
Anderen hebben volledig nieuwe teksten vervangen:
| Ernst Thälmann roept ons op tot de barricades! Bauer, sta op! Sta op, arbeider. Bestel armen! Geweren goed en geladen! Draag de rode vlaggen hoog in de strijd die voor ons ligt! | Ernst Thälmann roept ons op tot de barricades... Boer opstaan, werkman til jezelf op Te wapen! Laad de geweren goed met levende munitie... Draag hoge rode vlaggen verder in het gevecht |
Ernst Thälmann was de leider van de KPD.
Deze versies werden natuurlijk verboden toen de nazi's aan de macht kwamen en de communistische en sociaal-democratische partijen werden onderdrukt. Maar tijdens de jaren van het Derde Rijk werd het lied geparodieerd in verschillende ondergrondse versies, waarvan de meeste de corruptie van de nazi-elite in de gaten hielden. Eén versie liep:
| De prijzen hoog, de winkels strak gesloten De noodmarsen en we marcheren met Frick, Joseph Goebbels, Schirach, Himmler en Genossen Ze verhongeren in hun gedachten met | De prijzen hoog, de winkels strak gesloten armoedemarsen en we marcheren ermee Frick, Joseph Goebbels, Schirach, Himmler en Kameraden... ze hebben ook honger, maar alleen in de geest... |
Wilhelm Frick was de minister van Binnenlandse Zaken. Baldur von Schirach was de Hitler-Jeugdleider. Heinrich Himmler was hoofd van de SS en de politie.
In het eerste jaar van het nazi-regime zongen radicale elementen van de SA hun eigen parodie op het lied, wat hun teleurstelling weerspiegelde over het feit dat het "socialistische" element van het nationaal-socialisme niet was gerealiseerd:
| Prijzen hoog, kartels stevig gesloten Hoofdstedelijke marsen met een rustige stap De beursdeelnemers zijn nu partijgenoten En het kapitaal wordt nu verstrekt door Mr. Schmitt... | De prijzen zijn hoog, de kartels zijn strak gesloten... Hoofdstedelijke marsen met een rustige stap De effectenmakelaars zijn nu partijgenoten... En het kapitaal wordt nu beschermd door Herr Schmitt... |
Kurt Schmitt was minister van Economische Zaken 1933-35.
Vragen en antwoorden
V: Wie schreef het Horst-Wessel-Lied?
A: Het lied werd geschreven door nazi-partijlid Horst Wessel.
V: Wat is een andere naam voor het Horst-Wessel-Lied?
A: Het staat ook bekend als Die Fahne hoch ("De vlag in top").
V: Wanneer werd het de hymne van de Nazipartij?
A: Het werd het volkslied van de Nazipartij in 1930.
V: Hoe lang maakte het deel uit van het Duitse volkslied?
A: Van 1933 tot 1945 maakte het deel uit van het Duitse volkslied.
V: Wat is de openingszin van "Die Fahne hoch"?
A: De openingszin is "De vlag in top".
V: Welke politieke partij gebruikte dit lied als volkslied? A: De Nazipartij gebruikte dit lied als haar volkslied.
