Las Meninas

Beschrijving van het schilderij

Las Meninas toont een grote kamer in het Madrileense paleis van koning Filips IV van Spanje. Op het schilderij staan verschillende mensen, en we weten wie het zijn. Sommigen kijken elkaar aan en anderen kijken vanuit het schilderij naar de toeschouwer (de persoon die naar het schilderij kijkt).

De persoon die in het midden staat is de Infanta Margarita (de prinses, dochter van de koning en de koningin). Zij heeft twee dienstmeisjes, een aan elke kant van haar, een chaperonne, een lijfwacht, twee dwergen en een hond. Velázquez heeft ook zichzelf geschilderd, staande vlak achter de prinses en haar gezellen. Hij staat aan de schildersezel. Hij is even gestopt met schilderen en kijkt de toeschouwer recht aan. Achter in de kamer staat een spiegel waarin we de bovenste lichaamshelften van de koning en de koningin kunnen zien. Dit betekent dat de koning en de koningin de toeschouwers zijn die naar het schilderij kijken. De koning en koningin zijn waarschijnlijk door Velázquez geschilderd, maar daar is niet iedereen het mee eens.

Velázquez was zeer beroemd tijdens zijn leven. Hij schilderde portretten van verschillende koninklijke personen aan het Spaanse hof. Filips zelf hield er niet van om op latere leeftijd geschilderd te worden, maar hij stond Velázquez toe om hem in Las Meninas op te nemen. Hij had Velázquez een speciale kamer gegeven waar hij kon schilderen, en hij zat vaak in het atelier van de schilder te kijken hoe hij aan het werk was.

Het schilderij werd enigszins beschadigd door een brand in 1734 en een deel ervan werd herschilderd, waaronder de linkerwang van de Infanta. De laatste jaren verloor het wat van zijn kleur, deels door de vervuiling die werd veroorzaakt door zoveel bezoekers van de galerij. In 1984 werd het schoongemaakt. Sommige mensen vonden dat het schilderij er daardoor anders uitzag.

De mensen in Las Meninas zijn in Velázquez' atelier in het koninklijk paleis. De Infanta Margarita (nummer 1 in de sleutelafbeelding) in het midden van het schilderij is vijf jaar oud. Zij trouwt later met de Romeinse keizer Leopold. Zij heeft twee hofdames (meninas): doña Isabel de Velasco (2), die op het punt staat een buiging te maken voor de prinses, en doña María Agustina Sarmiento de Sotomayor (3), die voor Margarita knielt en haar een drankje aanbiedt uit een rode beker, of bucaro, die zij op een gouden dienblad vasthoudt. Rechts van de Infanta staan twee dwergen: Maribarbola (4) die Duitser is, en Nicolas Pertusato (5) die Italiaan is. Hij probeert een hond aan zijn voeten wakker te maken. Achter hen staat doña Marcela de Ulloa (6), de chaperonne van de prinses, gekleed in rouw en in gesprek met een bodyguard (of guardadamas) (7). De naam van de lijfwacht is ons niet bekend.

Rechts achteraan staat Don José Nieto Velázquez (8) - de kamerheer van de koningin in de jaren 1650, en het hoofd van de koninklijke wandtapijten - die misschien een familielid van de kunstenaar was. Nieto is afgebeeld terwijl hij pauzeert, met zijn rechterknie gebogen en zijn voeten op verschillende treden. We weten niet zeker wat hij aan het doen is. Geen van de mensen op de afbeelding kan hem zien. Alleen de toeschouwer (de koning en koningin?) kan hem zien.

Velázquez zelf (9) staat links van het tafereel en kijkt naar buiten langs een groot doek dat op een ezel rust. Op zijn borst prijkt het rode kruis van de Orde van Santiago, dat hij pas in 1659 ontving, drie jaar nadat het schilderij was voltooid. Hij heeft het kruis later aan het schilderij toegevoegd.

De spiegel aan de achterwand weerspiegelt de bovenlichamen en hoofden van koning Filips IV (10) en zijn koningin, Mariana (11). De meeste mensen denken dat zij door Velázquez worden geschilderd, en dat hun dochter, de Infanta, naar hen kijkt.

Detail van Filips IV's dochter, de Infanta Margarita. Haar linkerwang werd grotendeels herschilderd nadat ze tijdens de brand van 1734 was beschadigd.


Sleutel tot de vertegenwoordigde personen: zie tekst