Acanthostega

Beschrijving

Acanthostega had acht vingers aan elke hand die verbonden waren met webben, en zes vingers aan de achterpoten. Het had geen polsen om het gewicht van het dier op het land te ondersteunen. Acanthostega had ook een opmerkelijk visachtige schouder en voorpoot. De voorvoet van Acanthostega kon niet naar voren buigen bij de elleboog, en kon dus niet het volle gewicht van het lichaam dragen. Hij was geschikt om te peddelen of om zich vast te houden aan waterplanten. Het dier had longen, maar zijn ribben waren te kort om zijn borstholte buiten het water te ondersteunen. De kieuwen waren inwendig en bedekt zoals bij vissen, niet uitwendig en naakt zoals bij sommige moderne aquatische amfibieën.

"Dit dier, hoewel duidelijk een tetrapod, was voornamelijk een waterdier waarvan de directe voorlopers in wezen vissen waren die nooit het water verlieten. De ontdekking dwong wetenschappers om de volgorde waarin belangrijke veranderingen aan het skelet plaatsvonden te herzien. In plaats van een schepsel als Eusthenopteron voor te stellen dat op het land kroop en dan poten en voeten kreeg, zoals Romer veronderstelde, gaven de nieuwe fossielen aan dat de tetrapoden deze kenmerken ontwikkelden terwijl ze nog aquatisch waren en ze pas later gebruikten om te lopen.

Er zijn vele veranderingen waardoor de bekkengordel van Acanthostega een gewichtdragende structuur kon worden. Bij de voorouders zaten de twee zijden van de gordel niet aan elkaar vast. Bij Acanthostega was er contact tussen de twee zijden en fusie van de gordel met de sacrale rib van de wervelkolom. Deze vergroeiingen zouden het bekkengebied krachtiger hebben gemaakt en beter in staat hebben gesteld om de zwaartekracht tegen te gaan wanneer het niet werd ondersteund door het drijfvermogen van het water.

Daarom denken paleontologen dat hij waarschijnlijk leefde in ondiepe, met onkruid begroeide moerassen, waarbij de poten waren aangepast aan een andere functie dan lopen op het land. Ook is er een verandering in de opstelling van de tanden ten opzichte van eerdere types. In die periode bloeiden voor het eerst bladverliezende planten die jaarlijks bladeren in het water lieten vallen, waardoor kleine prooien werden aangetrokken naar warme zuurstofarme ondieptes waar grotere vissen moeilijk konden zwemmen. Zowel Ichthyostega als Acanthostega kunnen lucht hebben ingeademd door hun kop boven water te steken in deze ondiepten.

Clack merkt op hoe de onderkaak van Acanthostega een verandering vertoont ten opzichte van de kaken van vissen. Hij verschilt in het hebben van een klein aantal grotere tanden in de buitenste rij en kleinere tanden in de binnenste rij. Onderzoek op basis van de analyse van de schedel suggereert dat de soort mogelijk direct heeft gebeten op prooien aan of nabij de waterkant. Markey en Marshall vergeleken de schedel met de schedels van vissen, die zuigvoeding gebruiken als belangrijkste manier om prooien te vangen, en wezens waarvan bekend is dat ze het directe bijten gebruikten dat typisch is voor landdieren. Hun resultaten wijzen erop dat Acanthostega was aangepast aan wat zij terrestrische voeding noemen. Dit ondersteunt sterk de hypothese dat de terrestrische manier van eten eerst ontstond bij waterdieren. Als dit juist is, toont dit een dier dat gespecialiseerd is in jagen en leven in ondiepe wateren op de grens tussen land en water. Nieuwer onderzoek wijst ook uit dat het mogelijk is dat Acanthostega evolueerde uit een voorouder die meer terrestrische aanpassingen had dan hijzelf.

 

Modelreconstructie van Acanthostega in het Staatsmuseum voor Natuurlijke Historie in Stuttgart, Duitsland.  


Schedel van Acanthostega gunnari.  

Ontdekking

fragmenten van de schedel waren in 1933 ontdekt door Gunnar Säve-Söderbergh en Erik Jarvik. Het beroemde fossiel dat de betekenis van deze soort aantoonde werd ontdekt door Jenny Clack in Oost-Groenland, 1987.

 

Verwante soorten

Acanthostega maakt deel uit van een wijdverspreide evolutionaire adaptieve radiatie in het late Devoon. Het begon met puur aquatische gevinde tetrapodomorfen. Hun opvolgers ademden meer lucht, hadden aanpassingen aan de kaken en kieuwen. Ze hadden een gespierdere nek waardoor de kop vrijer kon bewegen dan bij vissen, en gebruikten hun vinnen om het lichaam van de vis op te tillen. Deze kenmerken zijn terug te vinden bij de vroegere Tiktaalik, die net als de Ichthyostega en Acanthostega voornamelijk aquatisch zou zijn geweest.

 

In het late Devoon vertoonden de nakomelingen van pelagische kwabvinnige vissen - zoals Eusthenopteron - een opeenvolging van aanpassingen: Panderichthys , geschikt voor modderige ondiepten; Tiktaalik met ledemaatachtige vinnen die hem aan land kunnen brengen; Vroege tetrapoden in met onkruid gevulde moerassen, zoals: Acanthostega die voeten had met acht vingers, Ichthyostega met ledematen. Tot de afstammelingen behoorden ook pelagische kwabvinnige vissen zoals coelacanthsoorten.  

Verwante pagina's

• Fishapod