Sigmund Freud | neuroloog

Freuds ideeën

Freud ontwikkelde een theorie over de menselijke geest (de organisatie en werking ervan). Hij had ook een theorie dat menselijk gedrag zowel een voorwaarde is voor als voortvloeit uit de organisatie van de geest.

Dit leidde ertoe dat hij een voorkeur had voor bepaalde klinische technieken om geestelijke ziekten te genezen. Hij theoretiseerde dat de persoonlijkheid wordt ontwikkeld door de ervaringen uit de kindertijd.

Vroeg werk

Freud begon zijn studie geneeskunde aan de Universiteit van Wenen op 17-jarige leeftijd. Hij behaalde zijn M.D. graad in 1881 op 25-jarige leeftijd en ging om financiële redenen een privépraktijk in de neurologie beginnen.

Freud hoopte dat zijn onderzoek een solide wetenschappelijke basis zou bieden voor zijn therapeutische techniek. Het doel van de Freudiaanse therapie, of psychoanalyse, was onderdrukte gedachten en gevoelens in het bewustzijn te brengen om de patiënt te bevrijden van het lijden aan vervormde emoties.

Klassiek wordt het tot bewustzijn brengen van onbewuste gedachten en gevoelens bewerkstelligd door een patiënt aan te moedigen om te praten in vrije associatie en over dromen. In november 1880 werd Breuer opgeroepen om een zeer intelligente 21-jarige vrouw (Bertha Pappenheim) te behandelen voor een hardnekkige hoest die hij als hysterisch diagnosticeerde. Hij stelde vast dat zij tijdens de verzorging van haar stervende vader een aantal tijdelijke symptomen had ontwikkeld, waaronder gezichtsstoornissen en verlamming en contracturen van ledematen, die hij ook als hysterisch diagnosticeerde.

Breuer begon zijn patiënte bijna dagelijks te zien naarmate de symptomen toenamen en hardnekkiger werden. Hij ontdekte dat wanneer zij, met zijn aanmoediging, fantasieverhalen vertelde, haar toestand verbeterde, en in april 1881 waren de meeste van haar symptomen verdwenen. Na de dood van haar vader in die maand verslechterde haar toestand echter weer. Breuer noteerde dat sommige symptomen uiteindelijk spontaan verdwenen, en dat volledig herstel werd bereikt door haar te dwingen zich gebeurtenissen te herinneren die het optreden van een specifiek symptoom hadden veroorzaakt. Dit herstel wordt betwist.

Freud stelde beroemd voor dat onbewuste herinneringen aan infantiel seksueel misbruik ten grondslag lagen aan de psychoneuroses. Patiënten waren er echter over het algemeen niet van overtuigd dat Freuds klinische procedure wees op daadwerkelijk seksueel misbruik. Hij rapporteerde dat zelfs na een vermeende "reproductie" van seksuele scènes de patiënten hem nadrukkelijk verzekerden van hun ongeloof.

Cocaïne

Als medisch onderzoeker was Freud een vroege gebruiker en voorstander van cocaïne als stimulerend en pijnstillend middel. Hij schreef verschillende artikelen over de antidepressieve kwaliteiten van de drug en hij werd beïnvloed door vriend en vertrouweling Wilhelm Fliess, die cocaïne aanraadde voor de behandeling van "neusreflexneurose".

Freud vond dat cocaïne zou werken als een remedie voor veel aandoeningen en schreef een goed ontvangen artikel, "On Coca", waarin hij de deugden ervan uitlegde. Hij schreef het voor aan zijn vriend Ernst von Fleischl-Marxow om hem te helpen een morfineverslaving te overwinnen die hij had opgedaan tijdens de behandeling van een ziekte van het zenuwstelsel. Freud raadde cocaïne ook aan aan veel van zijn naaste familieleden en vrienden.

Uit vele delen van de wereld kwamen berichten over verslaving en overdosering. Freuds medische reputatie werd enigszins aangetast door deze vroege ambitie. Bovendien ontwikkelde Freuds vriend Fleischl-Marxow een acuut geval van "cocaïnepsychose" als gevolg van Freuds recepten, en stierf hij enkele jaren later. Freud had veel spijt van deze gebeurtenissen.

Het onbewuste

Freud beargumenteerde het belang van het onbewuste voor het begrijpen van bewuste gedachten en gedrag.

Het onbewuste werd echter niet door Freud ontdekt. Historicus van de psychologie Mark Altschule concludeerde: "Het is moeilijk - of misschien wel onmogelijk - om een negentiende-eeuwse psycholoog of psychiater te vinden die het onbewuste denken niet erkende als niet alleen reëel maar ook van het grootste belang". Freuds vooruitgang was niet het blootleggen van het onbewuste, maar het bedenken van een methode om het systematisch te bestuderen.

Freud noemde dromen de "koninklijke weg naar de kennis van het onbewuste in het mentale leven". Dit betekende dat dromen de "logica" van het onbewuste illustreren. Freud ontwikkelde zijn eerste topologie van de psyche in De interpretatie van dromen (1899), waarin hij voorstelde dat het onbewuste bestaat en een methode beschreef om er toegang toe te krijgen. Het voorbewuste werd beschreven als een laag tussen het bewuste en onbewuste denken; de inhoud ervan zou met een beetje moeite toegankelijk zijn.

Een belangrijke factor in de werking van het onbewuste is "verdringing". Freud geloofde dat veel mensen pijnlijke herinneringen diep in hun onbewuste geest verdringen.

Psychoseksuele ontwikkeling

Freud hoopte dat zijn model universeel geldig was en wendde zich daarom tot de oude mythologie en etnografie voor vergelijkingsmateriaal. Freud noemde zijn nieuwe theorie het Oedipuscomplex naar de beroemde Griekse tragedie Oedipus Rex van Sophocles. "Ik vond bij mezelf een voortdurende liefde voor mijn moeder en jaloezie op mijn vader. Ik beschouw dit nu als een universele gebeurtenis in de kindertijd." zei Freud. Freud probeerde dit ontwikkelingspatroon te verankeren in de dynamiek van de geest. Elk stadium is een progressie naar volwassen seksuele volwassenheid, gekenmerkt door een sterk ego en het vermogen om bevrediging uit te stellen (cf. Drie essays over de theorie van seksualiteit).

Hij gebruikte het Oedipus-conflict om aan te geven hoezeer hij geloofde dat mensen naar incest verlangen en dat verlangen moeten onderdrukken. Het Oedipus-conflict werd beschreven als een toestand van psychoseksuele ontwikkeling en bewustwording.

Freud dacht oorspronkelijk dat seksueel misbruik van kinderen een algemene verklaring was voor het ontstaan van neuroses, maar hij liet deze zogenaamde "verleidingstheorie" varen. Hij ontdekte veel gevallen waarin schijnbare herinneringen aan seksueel kindermisbruik meer gebaseerd waren op verbeelding dan op echte gebeurtenissen.

Tijdens de late jaren 1890 begon Freud, die zijn geloof in de seksuele oorzaak van neurosen nooit had opgegeven, fantasieën rond het oedipuscomplex te benadrukken als de primaire oorzaak van hysterie en andere neurotische symptomen. Ondanks deze verandering in zijn verklaringsmodel heeft Freud altijd erkend dat sommige neurotici in feite seksueel waren misbruikt door hun vaders. Hij besprak expliciet verschillende patiënten van wie hij wist dat ze waren misbruikt.

Freud geloofde ook dat het libido zich bij individuen ontwikkelde door van object te veranderen, een proces dat sublimatie werd genoemd. Hij stelde dat mensen worden geboren als "polymorf pervers", wat betekent dat een willekeurig aantal objecten een bron van genot kan zijn. Hij stelde verder dat mensen, naarmate zij zich ontwikkelen, gefixeerd raken op verschillende en specifieke objecten in hun ontwikkelingsstadia - eerst in het orale stadium (zoals het plezier van een zuigeling in borstvoeding), dan in het anale stadium (zoals het plezier van een peuter in het ledigen van zijn of haar darmen) en vervolgens in het fallische stadium.

Freud beweerde dat kinderen vervolgens een fase doormaakten waarin zij zich fixeerden op de moeder als seksueel object (bekend als het Oedipuscomplex), maar dat het kind dit verlangen uiteindelijk overwon en onderdrukte vanwege de taboesituatie. De repressieve of sluimerende latentiefase van de psychoseksuele ontwikkeling komt vóór de geslachtsrijpe genitale fase van de psychoseksuele ontwikkeling.

Id, ego en super-ego

In zijn latere werk stelde Freud voor om de menselijke psyche in drie delen te verdelen: Id, ego en super-ego. Freud besprak dit model in het essay Voorbij het Genotsprincipe uit 1920, en werkte het volledig uit in Het Ego en het Id (1923). De Id is het impulsieve, kinderlijke deel van de psyche dat werkt volgens het "genotsprincipe" en alleen rekening houdt met wat het wil en alle consequenties negeert.

De term Ego kwam aan het eind van de 18e eeuw in de Engelse taal terecht. Ego is Latijn voor 'ik'. Het probeert de verlangens van het Id in evenwicht te brengen met de werkelijkheid. Het probeert te handelen op een manier die op lange termijn voordeel oplevert, in plaats van verdriet.

De term Id ('het Het' of 'het Ding') staat voor de primitieve drang tot bezit, verovering, dominantie en genot. Het is heel duidelijk te zien bij jonge kinderen, die nog niet hebben geleerd hun gevoelens te maskeren.

Het super-ego is de morele component van de psyche, die een duidelijk onderscheid maakt tussen goed en kwaad, en geen rekening houdt met bijzondere omstandigheden.

Het rationele Ego probeert een evenwicht te vinden tussen het onpraktische hedonisme van het Id en het al even onpraktische moralisme van het Super-ego; het is het deel van de psyche dat gewoonlijk het meest direct tot uiting komt in iemands daden.

Wanneer het Ego door zijn taken wordt overbelast of bedreigd, kan het gebruik maken van verdedigingsmechanismen zoals ontkenning, verdringing en verplaatsing. De theorie van de verdedigingsmechanismen van het ego heeft empirische bevestiging gekregen, en met name de aard van de verdringing werd in de jaren negentig een van de felst bediscussieerde gebieden van de psychologie.

Aandrijvingen op leven en dood

Freud geloofde dat de mens werd gedreven door twee tegenstrijdige centrale verlangens: de levensdrift die "Eros" wordt genoemd (overleven, voortplanting, honger, dorst en seks) en de doodsdrift (Thanatos).

Freud erkende de doodsdrift pas in zijn latere jaren en ontwikkelde zijn theorie erover in Beyond the Pleasure Principle.

Freud erkende de neiging van het onbewuste om onaangename ervaringen te herhalen om het lichaam te desensibiliseren, of te verdoven. Deze drang om onaangename ervaringen te herhalen verklaart waarom traumatische nachtmerries in dromen voorkomen, aangezien nachtmerries in tegenspraak lijken met Freuds eerdere opvatting van dromen als louter een plaats van plezier, fantasie en verlangen.

Enerzijds bevordert de levensdrift het overleven door extreem ongenoegen en elke bedreiging van het leven te vermijden. Aan de andere kant functioneert de doodsdrift tegelijkertijd in de richting van extreem genot, wat leidt tot de dood. Freud behandelde de conceptuele dualiteiten van plezier en onplezier, evenals seks/leven en dood, in zijn besprekingen over masochisme en sadomasochisme. De spanning tussen levensdrift en doodsdrift betekende een revolutie in zijn manier van denken.

 
Sigmund Freud gedenkteken in Hampstead, Noord-Londen. Sigmund en zijn dochter Anna Freud woonden op 20 Maresfield Gardens, vlakbij dit standbeeld. Hun huis is nu een museum gewijd aan het leven en werk van Freud. Het gebouw achter het standbeeld is de Tavistock Clinic, een belangrijke instelling voor psychologische gezondheidszorg.  

Latere kritiek op Freud

Er zijn vier belangrijke aanklachten tegen de orthodoxe visie van Freud. Deze zijn:

1. Freud heeft de "vrije associatie" techniek niet uitgevonden. Ze werd uitgevonden door Francis Galton in 1879/80, en gepubliceerd in het tijdschrift Brain.
2. Freuds boeken en ideeën werden niet vijandig ontvangen. De meeste recensies waren gunstig.
3. Freud schreef een verslag over "Anna O" (Bertha Pappenheim) dat vals was en "mogelijk gebaseerd op opzettelijk bedrog". In de paar jaar na Breuers behandeling van haar, lag ze vier keer terug in het ziekenhuis en kreeg ze de diagnose hysterie. Ze was dus zeker niet genezen, zoals Breuer en Freud hadden beweerd. Freud moet dit geweten hebben, want er is een brief van hem (Freud) "waaruit duidelijk blijkt dat Breuer wist dat Anna O in 1883 nog steeds ziek was".
4. Hieruit volgt dat de hele psychoanalyse "gebaseerd is op klinisch bewijs en observaties die in het beste geval dubieus of gebrekkig zijn, en in het slechtste geval frauduleus". Een voorbeeld hiervan is Freuds bewering dat de neurotische symptomen van veel patiënten werden veroorzaakt doordat zij in hun jeugd werden verleid of seksueel misbruikt. Dit was geen observatie, noch een bevinding, maar een verklaring die Freud zelf had bedacht, en die hij zelf al snel in twijfel trok. "Een nauwkeurige lezing van Freuds verschillende verslagen toont aan dat patiënten deze verhalen over seksueel misbruik nooit vrijwillig opgaven".

Anthony Clare, psychiater en omroeper, beschreef Freud als een "meedogenloze en slinkse charlatan" en dat "veel van de fundamenten van de psychoanalyse vals zijn".

 

Gerelateerde pagina's

• Anaal retentief
• Lijst van wetenschappers uit Europa