Kroatisch
De Kroatische taal wordt voornamelijk gesproken in de landen van Kroatië en Bosnië-Herzegovina en in de omringende landen van Europa. De Kroatische grammatica is de grammatica van de Kroatische taal. De Kroatische taal bestaat uit drie volkstalen (Kaikavisch, Chakavisch en Shtokavisch).
Uit Kroatische grammaticaboeken blijkt dat de codificatie van de taal begon aan het begin van de 17e eeuw (de eerste grammatica werd geschreven door Bartol Kašić in het Latijn in 1604). Dit betekent dat de regels voor de taal werden opgeschreven. Van 1604 tot 1836 waren er 17 grammatica's. De meeste daarvan beschreven het Štokavische dialect, maar sommige gingen over het Kajkavisch. In de 19e eeuw werden er meer grammatica's op basis van Štokavian geschreven. Het waren "Nova ricsoslovnica illiricka", geschreven door Šime Starčević (1812), en "Grammatik der illyrischen Sprache", geschreven door Ignjat Alojzije Brlić (1833),. Al voor de 19e eeuw werden de drie dialecten van de Kroatische taal bijna evenveel gebruikt. De manier waarop elk dialect werd opgeschreven varieerde echter in heel Kroatië. Bij de Adriatische kust leek het meer op het Italiaans en bij de Hongaarse grens meer op het Hongaars. Alle grammatica's van de bovengenoemde periode (1604-1836) gebruikten drie accenten: acuut, ernstig en circumflex, de grammatica van Starčević is een uitzondering, omdat het een systeem van vier accenten gebruikt. In de 19e eeuw stelde Ljudevit Gaj nieuwe letters voor uit het Tsjechisch (č,ž,š,ľ,ň,ď en ǧ). De brieven die werden geaccepteerd waren č, ž en š, en uit het Pools, ć. Voor andere fonemen (klanken) werden de digraphs aanvaard, d.w.z. lj, nj en dž. Later werd dj of gj veranderd in đ (volgens voorstel van Đuro Daničić).
Kroatische taal Baskatablet 1100.
Kroatisch Gebedenboek 1380-1400.
Orthografie
De Kroatische taal gebruikt een Latijns schrift van 30 letters en een tweeklank "ie" of "ije", en "ŕ". Dit systeem wordt in het Kroatisch gajica genoemd (of het Latijnse alfabet van de Kroatische Gaj). De naam komt van Ljudevit Gaj. De lettervolgorde (en het hele alfabet) wordt in het Kroatisch abeceda genoemd, omdat de eerste 4 letters gespeld zijn met "a, be, ce, de". Voor het schrijven van buitenlandse namen en woorden, en in sommige beroepen, gebruikt de Kroatische taal letters die niet tot gajica behoren, zoals "X, x (iks), Y,y (ipsilon)" en andere.
Kroatisch alfabet (Gaica) 1830.c
· 
(a)
· 
(zijn)
· 
(ce)
· 
(če)
· 
(će)
· 
(de)
· 
(dže)
· 
(đe)
· 
(e)
· 
(ef)
· 
(ge)
· 
(ha)
· 
(i)
· 
(je)
· 
(ka)
· 
(el)
· 
(elj)
· 
(em)
· 
(en)
· 
(enj)
· 
(o)
· 
(pe)
· 
(er)
· 
(es)
· 
(eš)
· 
(te)
· 
(u)
· 
(ve)
· 
(ze)
· 
(že)
Grammaticale gevallen
In het Kroatisch veranderen zelfstandige naamwoorden van vorm afhankelijk van de samenstelling van de zin. Dit wordt declinatie genoemd. Voor mensen die Kroatisch leren is declinatie het moeilijkste deel van de taal om te beheersen. Het is erg ingewikkeld en tijdrovend om het uit te leggen en daarom zullen we eenvoudigere technieken gebruiken. Veel talen hebben echter een zelfstandig naamwoord en een voornaamwoord declinatie, waaronder Engels. In het Engels blijft echter alleen nog de declinatie van het voornaamwoord over. Laten we beginnen met het uitleggen van alle zeven Kroatische grammaticale gevallen. De techniek die het meest gebruikt wordt bij het bepalen van grammaticale gevallen (dezelfde techniek wordt op Kroatische scholen gebruikt bij het onderwijs aan kinderen) is door jezelf een vraag te stellen wanneer je probeert te achterhalen in welk geval een zelfstandig naamwoord zou moeten zitten. In het Kroatisch worden grammaticale gevallen padeži (meervoud) en padež (enkelvoud) genoemd.
- Voorbeeld:
- In dit voorbeeld wordt u getoond hoe u de grammaticale gevalsbeschrijving van een zelfstandig naamwoord kunt bepalen aan de hand van de onderstaande tabel.
- Krešimir gaat naar school. (Krešimir ide u školu.)
De vraag die je jezelf hier zult stellen is: "Waar gaat Krešimir heen?" En het antwoord is dat hij naar school gaat. Als je naar de onderstaande tabel kijkt, zie je dat de vraag 'waar' wordt gebruikt voor de Locatieve zaak.
| Grammaticaal geval | De vraag die je jezelf stelt | Voorbeeld |
| Nominativ (Nominatief) | Tko? Što? (Wie of wat?) | Jabuka je fina. (De appel is heerlijk.) |
| Genitiv (Genitief) | Koga? Čega? Čiji? (Wie of wat ontbreekt er? Wie is?) | Ovo radim zbog jabuke. (Ik doe dit vanwege de appel.) |
| Dativ (Dative) | Komu? Čemu? (Wie of waar ga ik naartoe?) | Idem prema jabuci. (Ik ga naar de appel toe.) |
| Akuzativ (beschuldigend) | Koga? Što? (Wie of wat?) | Ne vidim jabuku. (Ik zie de appel niet.) |
| Vokativ (Vokativ) | Oj! Ej! (Oi! Hey!) | Oj, jabuko! (Oi, appel!) |
| Lokativ (Lokatief) | Gdje? U komu? U čemu? (Waar? In wat? In wie?) | Živim u jabuci. (Ik woon in de appel.) |
| Instrumenteel | S kime? S čime? (Met wie of met wat?) | Trčim s jabukom. (Ik ren met de appel.) |
Geslacht
Kroatische zelfstandige naamwoorden zijn verdeeld in drie geslachten: het mannelijke, vrouwelijke en het onzijdige geslacht. Het kennen van het geslacht van een zelfstandig naamwoord is erg belangrijk omdat het invloed heeft op alle woorden in een zin die aan het zelfstandig naamwoord gebonden zijn, zoals bijvoeglijke naamwoorden. Het geslacht wordt bepaald door de uitgang van het zelfstandig naamwoord (met enkele uitzonderingen). Dit maakt het gemakkelijker om te vertellen welk geslacht een zelfstandig naamwoord is, zonder het geslacht van elk woord te onthouden. Zie de tabel hieronder. Zelfstandige naamwoorden behouden hun geslacht in het meervoud. Bijvoorbeeld, ook al eindigt het zelfstandig naamwoord 'žene' (vrouwen) op -e, het is van het vrouwelijke geslacht.
| Beëindiging | -a | -e, -o | -k, -l, -r, -d... (en alle andere letters) |
| Geslacht | Vrouwelijk | Neuter | Mannelijk |
| Voorbeeld | žena (vrouw) | zon (zon) | metak (kogel) |
Grammaticale aspecten
Kroatische werkwoorden hebben twee grammaticale aspecten: het perfecte en het onvolmaakte. Het perfectieve aspect verbeeldt een actie die al voltooid is. Het onvolmaakte aspect verbeeldt een actie die nog steeds voortduurt. Elk werkwoord kan dus in zijn oneindige vorm op 2 manieren worden geschreven: in zijn volmaaktheid en in zijn onvolmaaktheid. De onderstaande tabel toont 5 werkwoorden in hun perfect en imperfectief aspect.
| Imperfectief aspect in infinitief | Perfectief aspect in infinitief |
| Trčati. (Om te lopen. oneindige actie) | Odtrčati. (Definitieve actie, het lopen is gedaan met.) |
| Sjediti. (Om te zitten. oneindige actie) | Sjesti. |
| Plivati. (Om te zwemmen. oneindige actie) | Odplivati. |
| Graditi. (Om te bouwen. oneindige actie) | Izgraditi. |
| Popravljati. (Om te repareren/repareren/herstellen/beëindigen. oneindige actie) | Popraviti. |
Grammaticale tijden
In het Kroatisch zijn er zeven grammaticale tijden. Ze kunnen op twee manieren worden verdeeld: door de tijd dat ze plaatsvinden en door hun complexiteit. Eenvoudige tijden bestaan uit slechts 1 woord (eenvoudige tijden zijn aoristisch, onvolmaakt en aanwezig) terwijl complexe tijden bestaan uit 2 of zelfs 3 woorden (complexe tijden zijn pluperfect, perfect, eerste toekomst, tweede toekomst) omdat ze ook bestaan uit hulpwerkwoorden. Ook kunnen sommige grammaticale tijden niet met beide grammaticale aspecten worden gevormd, ze werken slechts met één aspect.
| Gespannen | Beschrijving | Voorbeeld |
| Pluperfect | Een actie die is gebeurd voor een andere actie (hetzelfde als het Engelse verleden perfect). | Mladen je bio ručao. (Mladen had geluncht.) |
| Imperfect | Verleden tijd die alleen wordt gevormd door onvolmaakte werkwoorden. Een onvoltooide verleden tijd. | Mladen trčaše. (Mladen was aan het rennen.) |
| Aorist | Verleden tijd (niet veel gebruikt tegenwoordig). Het is hetzelfde als Perfekt. Kan alleen worden gevormd met werkwoorden in perfecte staat. | Mladen odtrčaše. (Mladen was aan het rennen, maar hij eindigde ergens in het verleden.) |
| Perfecte | Hoofd verleden tijd. Kan worden gevormd door zowel onvolmaakte als volmaakte werkwoorden. | Mladen je trčao. (Mladen was aan het rennen). |
| Presenteer | Huidige tijd. | Mladen ruča. (Mladen is aan het lunchen.) |
| Eerste toekomst | Toekomstige tijd. | Mladen će ručati. (Mladen zal lunchen.) |
| Tweede toekomstige Before-future span. | Gebruikt bij het uitdrukken van een toekomstige actie die zal gebeuren voor een andere toekomstige actie. | Ako bude kiša uskoro pala, suša će prestati. (Als de regen snel valt, zal de droogte eindigen). |
Veel voorkomende zinnen
- Basis en gangbare uitdrukkingen:
| Kroatisch | Engels |
| Da | Ja |
| Ne | Geen |
| Što | Wat |
| I | En |
| Ili | Of |
| Bok | Hoi, tot ziens. |
| Zbogom | Tot ziens |
| Dobar dan | Goedendag |
| Dobro jutro | Goedemorgen |
| Dobra večer | Goedenavond |
| Laku noć | Goede nacht |
| Možda | Misschien |
| Kada | Wanneer |
| Gdje | Waar |
| Kako | Hoe |
| Hvala | Bedankt |
| Dođi | Kom naar |
- Kleuren:
| Kroatisch | Engels |
| Zlatna | Gouden |
| Zelena | Groen |
| Crvena | Rood |
| Žuta | Geel |
| Smeđa | Bruin |
| Narančasta | Oranje |
| Crna | Zwart |
| Plava | Blauw |
| Ružičasta | Roze |
| Ljubičasta | Paars |
| Siva | Grijs |
| Bijela | Wit |
| Tirkizna | Turquoise |
| Srebrna | Zilver |
- Dagen, maanden & seizoenen
De Kroatische week begint met maandag en eindigt met de zondag, in tegenstelling tot weken uit sommige andere landen, waar de zondag de eerste dag is en de zaterdag de laatste.
- Dagen:
| Kroatisch | Engels |
| Ponedjeljak | Maandag |
| Utorak | Dinsdag |
| Srijeda | Woensdag |
| Četvrtak | Donderdag |
| Petak | Vrijdag |
| Deelcontingent | Zaterdag |
| Nedjelja | Zondag |
- Maanden:
| Kroatisch | Engels |
| Siječanj | januari |
| Veljača | februari |
| Ožujak | maart |
| Travanj | april |
| Svibanj | Mei |
| Lipanj | juni |
| Srpanj | juli |
| Kolovoz | augustus |
| Rujan | september |
| Listopad | oktober |
| Studeni | november |
| Prosinac | december |
| Kroatisch | Engels |
| Sjever | Noord |
| Kruik | Zuiden |
| Istok | Oost |
| Zapad | West |
| Gore | Omhoog |
| Dolje | Naar beneden |
| Lijevo | Links |
| Desno | Rechts |
- Voorstellen
| Kroatisch | Engels |
| Na | Op |
| Uz | Via |
| Ispod/pod | Onder, onder |
| Iznad/nad/ober | Boven |
| U | In |
| Ispred | Voor |
| Iza | Achter |
- Nummers
| 0 - Nula |
| 1 - Jedan |
| 2 - Dva |
| 3 - Tri |
| 4 - Četiri |
| 5 - Huisdier |
| 6 - Šest |
| 7 - Sedam |
| 8 - Osam |
| 9 - Devet |
| 10 - Deset |
| 11 - Jedanaest |
| 12 - Dvanaest |
| 13 - Trinaest |
| 14 - Četrnaest |
| 15 - Petnaest |
| 16 - Šesnaest |
| 17 - Sedamnaest |
| 18 - Osamnaest |
| 19 - Devetnaest |
| 20 - Dvadeset |
| 30 - Trideset |
| 40 - Četrdeset |
| 50 - Voetstel |
| 60 - Šezdeset |
| 70 - Sedamdeset |
| 80 - Osamdeset |
| 90 - Devedeset |
| 100 - Sto |
| 1.000 - Tisuću |
| 1.000.000 - Milijun |
| 1.000.000.000 - Milijarda |
Gebieden waar de Kroatische taal wordt gesproken van centraal Zuid-Slavische dyasisten (vanaf 2006)
Verschillende talen
| Kroatisch | Servisch | |
| Vergelijk | Usporedba | Поређење (Poređenje) |
| Europa | Europa | Европа (Evropa) |
| Nederland | Nizozemska | Холандија (Holandija) |
| Italianen | Talijani | Италијани (Italijani) |
| Universum | Svemir | Васиона (Vasiona) |
| Ruggengraat | Kralježnica | Кичма (Kičma) |
| Lucht | Zrak | Ваздух (Vazduh) |
| Onderwijs | Odgoj | Васпитање (Vaspitanje) |
| Week | Tjedan | Седмица (Sedmica) |
| Geschiedenis | Povijest | Историја (Istorija) |
| Pantalons | Hlače | Панталоне (Pantalone) |
| Buik | Trbuh | Стомак (Stomak) |
| Wetenschap | Znanost | Наука (Nauka) |
| Persoonlijk | Osobno | Лично (Lično) |
| Persona | Osoba | Лице (Luizen) |
| Verenigde Naties | Ujedinjeni Narodi | Уједињене Нације (Ujedinjene Nacije) |
| Brood | Kruh | Хлеб (Hleb) |
| Kunstmatige | Umjetno | Вештачки (Veštački) |
| Kruis | Križ | Крст (Krst) |
| Democratie | Demokracija | Демократија (Demokratija) |
| Detectie | Spoznaja | Сазнање (Saznanje) |
| Eiland | Otok | Bijzondere kenmerken (Ostrvo) |
| Officier | Časnik | Bijzondere kenmerkenфицир (Oficir) |
| Wegverkeer | Cestovni-belofte | Друмски саобраћај (Drumski saobraćaj) |
| Autobahn | Autocesta | Аутопут (Autopoet) |
| Lengte | Duljina | Дужина (Dužina) |
| Vereniging | Udruga | Удружење (Udruženje) |
| Fabriek | Tvornica | Фабрика (Fabrika) |
| Algemeen | Opće | Bijzondere kenmerkenште (Opšte) |
| Christus | Krist | Христoс (Hristos) |
| Het spijt me. | Oprosti | Извини (Izvini) |
| Moedertaalstandaard | Materinski jezićni standaard | Матерњи језички стандард |
Vragen en antwoorden
V: In welke landen wordt Kroatisch gesproken?
A: Kroatisch wordt voornamelijk gesproken in de landen Kroatië en Bosnië en Herzegovina, maar ook in de omringende Europese landen.
V: Wanneer is de codificatie van de Kroatische taal begonnen?
A: De codificatie van de Kroatische taal begon aan het begin van de 17e eeuw met de eerste grammatica van Bartol Kašić, geschreven in het Latijn in 1604.
V: Hoeveel grammatica's zijn er tussen 1604-1836 geschreven?
A: Tussen 1604-1836 zijn er in totaal 17 grammatica's geschreven.
V: Welke dialecten maken deel uit van de Kroatische taal?
A: De drie dialecten die deel uitmaken van de Kroatische taal zijn het Kaikavisch, het Chakavisch en het Shtokavisch.
V: Wie stelde nieuwe letters voor om Kroatisch te schrijven?
A: Ljudevit Gaj stelde nieuwe letters voor uit het Tsjechisch (č,ž,š,ľ,ň,ď en ǧ) en het Pools (ć).
V: Welke andere fonemen werden in het 19e-eeuwse Kroatië geaccepteerd voor het schrift?
A: Digraphs zoals ie, lj, nj en dž werden ook geaccepteerd voor het schrijven van bepaalde fonemen.
