Latijn | taal die werd gebruikt in het oude Rome
Latijn is een Italiaanse taal die in het oude Rome werd gebruikt. Er zijn korte Latijnse teksten gevonden vanaf ongeveer de 5e eeuw voor Christus en langere teksten vanaf ongeveer de 3e eeuw voor Christus.
Klassiek Latijn werd gebruikt in de 1e eeuw voor Christus en was de officiële taal van het Romeinse Rijk. Het werd veel gebruikt in het westelijke deel van het Middellandse Zeegebied. De talen die bekend staan als Romaanse talen ontwikkelden zich uit de gesproken, informele versie, Vulgair Latijn genaamd.
Het Latijn was vele eeuwen lang zeer belangrijk voor het christendom. Het wordt nog steeds gesproken tijdens sommige religieuze activiteiten. Het is een officiële taal in het Vaticaan, waar de paus de rooms-katholieke kerk leidt. Mensen in het Vaticaan spreken soms met elkaar in het Latijn (als ze een andere eerste taal hebben). De mis van de katholieke kerk kan volledig in het Latijn worden gedaan. Dit is de mis van de Romeinse ritus (Buitengewone Vorm).
Huidig gebruik
Latijn wordt een dode taal genoemd omdat niemand meer Latijn als eerste taal spreekt. Hoewel het een dode taal is, is het geen uitgestorven taal, want sommige mensen gebruiken het nog in het dagelijks leven. Veel mensen studeren het zelfs nog op school. Latijn is nog steeds nuttig omdat het laat zien hoe de maatschappij werkt. Kennis van het Latijn maakt het gemakkelijker om de Romaanse talen te leren.
Mensen lezen nog steeds Latijnse klassiekers zoals de gedichten van Vergilius, de memoires van Caesar en de toespraken van Cicero. Latijn wordt ook veel gebruikt als internationale hulptaal, met name in de katholieke kerk, en door biologen bij het beschrijven en benoemen van nieuwe soorten.
Latijn wordt nog steeds gebruikt in de taxonomie om wetenschappelijke namen te geven aan soorten en groepen van soorten levende wezens. Sommige termen die in de geneeskunde worden gebruikt om lichaamsdelen (zoals botten) en namen van sommige ziekten te benoemen, worden ook in het Latijn geschreven.
Rassen
Er zijn drie soorten Latijn: Klassiek Latijn, Vulgair Latijn en Kerkelijk Latijn. Klassiek Latijn werd gebruikt door de ontwikkelde Romeinen en wordt nog steeds wereldwijd bestudeerd. Vulgair Latijn was de meer algemeen gesproken variant die door de gewone Romeinen werd gebruikt en werd geleerd door de door de Romeinen veroverde volkeren. Kerkelijk Latijn is gebruikelijk in Italiaanse scholen en wordt nog steeds gebruikt door de Rooms-Katholieke Kerk.
In de Middeleeuwen was Latijn de belangrijkste taal in het grootste deel van Europa. Het werd in veel Europese scholen onderwezen, en alle universiteiten gebruikten Latijn als onderwijstaal. Latijn begon zijn belang te verliezen tijdens de Reformatie, maar het werd nog vaak gebruikt door auteurs van wetenschappelijke boeken en encyclopedieën. Tot ongeveer 1900 accepteerden veel universiteiten proefschriften die in het Latijn waren geschreven.
Toen mensen uit andere delen van Europa tijdens de Romeinse veroveringen het Vulgair Latijn leerden, ontwikkelde elke regio zijn eigen taal, een vereenvoudigde vorm van het Latijn. Deze talen worden Romaanse talen genoemd, en worden vandaag de dag nog steeds gesproken. De vijf Romaanse talen met het grootste aantal sprekers zijn Spaans, Frans, Portugees, Italiaans en Roemeens. De Romaanse talen lijken erg op elkaar, en sprekers van de ene Romaanse taal kunnen veel woorden en zinnen (zowel in teksten als in gesproken gesprekken) uit een andere Romaanse taal begrijpen. Sprekers van het Portugees kunnen bijvoorbeeld vaak Spaans verstaan. Men kan zeggen dat de Romaanse talen moderne dialecten van het Latijn zijn.
Grammatica
Het Latijn heeft een soortgelijke verbuigingsstructuur als het Oudgrieks, maar een ander alfabet.
Het Latijn kent zeven verschillende naamvallen: nominatief, vocatief, accusatief, genitief, datief, ablatief en locatief. De naamval is bijna altijd dezelfde als de naamval, maar als de naamval eindigt op -us, wordt het -e, en als de naamval eindigt op -ius, wordt het -i. De locatief neemt de vorm aan van de datief. Latijnse zelfstandige naamwoorden worden ontleed, of veranderd, naargelang hun gebruik in de zin. Een zelfstandig naamwoord kan op vijf verschillende manieren worden gedeclineerd. Deze manieren worden declinaties genoemd. De declinaties zijn genummerd van 1 tot en met 5 (eerste declinatie, tweede declinatie, enz.), elk met verschillende uitgangen die de declinatie van het zelfstandig naamwoord aangeven. Wanneer een zelfstandig naamwoord wordt gedeclineerd, worden er twaalf vormen gemaakt, twee voor elke naamval (de locatief wordt weggelaten).
Iets soortgelijks gebeurt met werkwoorden, de vervoeging. Wanneer een werkwoord wordt vervoegd, worden er zes vormen gemaakt. Er zijn vijf factoren die een werkwoord kunnen veranderen: persoon, getal, tijd, stem en stemming. In totaal zijn er 120 mogelijke vormen Latijnse werkwoorden.
Het Latijn op deze plaquette luidt: "In het jaar 1883 na de middag in het tweede en derde uur verwaardigde keizer Frans Jozef zich met een gezelschap deze bibliotheek met zijn aanwezigheid te vereren."
Latijn schrijven
Vroeger werd Latijn geschreven op platen van was. Er was weinig ruimte en dus werden woorden achter elkaar gezet, zonder ruimte tussen de woorden. Soms werd papyrus gebruikt, maar dat was duur. Interpunctie was een oud idee, maar kwam pas later in het Latijn. Kleine letters zijn relatief moderne uitvindingen. Het Romeinse alfabet is afgeleid van het Etruskisch.
Het volgende is de inleiding tot de Metamorfosen van Ovidius (Boek 1, regels 89-100); het beschrijft de Gouden Eeuw.
| Oud schrift | Modern schrijven |
| AVREA-PRIMA-SATA-EST-ÆTAS-QVAE-VINDICE-NVLLO SPONTE-SVA-SINE-LEGE-FIDEM-RECTVMQVE-COLEBAT | Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo, sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat. |
| Engelse vertaling | |
| Dit was de Gouden Eeuw die, zonder dwang, zonder wetten, spontaan het goede en het ware voedde. Er was geen angst of straf: er waren geen dreigende woorden te lezen, vastgelegd in brons, geen menigte supplianten die het gezicht van de rechter vreesden; zij leefden veilig zonder bescherming. Geen in de bergen gevelde dennenboom had nog de stromende golven bereikt om naar andere landen te reizen: de mensen kenden alleen hun eigen kusten. Er waren geen steile grachten rond steden, geen rechte oorlogstrompetten, geen opgerolde hoorns, geen zwaarden en helmen. Zonder het gebruik van legers leefden de mensen in zachte vrede en veiligheid. | |
Lapis Niger is een stele uit de 6e of 5e eeuw voor Christus. Hij draagt een van de oudste bekende Latijnse inscripties.
Na de val van het Romeinse Rijk
Na de val van het Romeinse Rijk gebruikten veel mensen nog Latijn. Geleerden als Thomas van Aquino, Petrarca, Erasmus, Luther, Copernicus, Descartes en Newton schreven in het Latijn. Hugo Grotius publiceerde bijvoorbeeld in 1625 zijn De jure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede), dat een van de grondslagen is van het internationaal recht.
Titelpagina van het hoofdwerk van Carolus Linnaeus, gepubliceerd in 1798. Dit werk vormt de basis van de moderne taxonomie. Het is geschreven in het Latijn
Vragen en antwoorden
V: Welke taal werd er in het oude Rome gebruikt?
A: In het oude Rome werd Latijn gebruikt.
V: Wanneer verschenen er voor het eerst korte Latijnse teksten?
A: Korte Latijnse teksten verschenen voor het eerst rond de 5e eeuw voor Christus.
V: Welk type Latijn werd gebruikt in de 1e eeuw voor Christus?
A: In de eerste eeuw voor Christus werd klassiek Latijn gebruikt.
V: Waar werd Latijn veel gesproken?
A: Latijn werd veel gesproken in het westelijke deel van het Middellandse Zeegebied.
V: Hoe ontwikkelden de Romaanse talen zich uit het Latijn?
A: De Romaanse talen ontwikkelden zich uit het Vulgair Latijn, een informele versie van het gesproken Latijn.
V: Waarom is Latijn nog steeds belangrijk voor het christendom? A: Latijn is nog steeds belangrijk voor het christendom omdat het nog steeds gesproken wordt tijdens sommige religieuze activiteiten en omdat het een officiële taal is in het Vaticaan, waar de paus de rooms-katholieke kerk leidt. De mis van de katholieke kerk kan ook volledig in het Latijn worden gedaan (de mis van de Romeinse ritus).
