Allel

Dominantie

Bij een heterozygoot kan het effect van het ene allel het andere volledig "maskeren". Dat wil zeggen dat het fenotype dat door de twee allelen in heterozygote combinatie wordt geproduceerd, identiek is aan het fenotype dat door een van de twee homozygote genotypen wordt geproduceerd. ²¹²

Van het allel dat het andere maskeert, wordt gezegd dat het dominant is voor het andere, en van het alternatieve allel dat het andere maskeert, wordt gezegd dat het recessief is voor het eerste. Dit idee vindt zijn oorsprong in het werk van Gregor Mendel, de grondlegger van de genetica.

In andere gevallen dragen beide allelen bij tot het fenotype.

Voorbeeld

De overerving van allelen, en hun dominantie, kan worden weergegeven in een Punnett vierkant.

Een voorbeeld is het gen voor bloesemkleur bij veel bloemsoorten. Eén enkel gen bepaalt de kleur van de bloemblaadjes, maar er kunnen verschillende versies (of allelen) van het gen zijn.

In dit voorbeeld hebben de ouders het genotype Bb (hoofdletters staan voor dominante allelen en kleine letters voor recessieve allelen). Als in hun genotype B (hoofdletter) voorkomt, zal de bloem rood zijn. De enige keer dat een bloem niet rood is, is dus wanneer het genotype bb is (er zijn geen hoofdletters B).

		Maternaal
		B	b
Paternal	B	BB	Bb
	b	Bb	bb

De kans dat de bloemen verschillende genotypen hebben is: BB is 25%, Bb is 50%, en bb is 25%. Het fenotype van de bloem zal altijd rood zijn als er een dominante B in het genotype zit. Er is dus 25% kans op een bloem die niet rood is, en 75% kans op een bloem die wel rood is.

Recessief

Het overervingspatroon van recessieve genen is vrij eenvoudig. Als ze heterozygoot zijn met een dominant allel, is het uiterlijk (fenotype) hetzelfde als bij een dominante homozygoot. Alleen als beide allelen recessief zijn, komt het recessieve allel tot uiting in het fenotype b.

Onvolledige dominantie

Dit is het geval wanneer het dominante allel niet volledig dominant is over het recessieve allel. Dit betekent dat beide allelen een bepaalde mate van fenotypische expressie in de hybriden hebben. In dit geval is het gevormde functionele product een beetje anders of houdt het het midden tussen het product dat door het dominante allel en het recessieve allel wordt geproduceerd.

Bijvoorbeeld: Mirabilis jalapa. De heterozygoot van deze plant produceert in de F1-generatie bloemen met de kleur roze, in tegenstelling tot de rode (dominante) en witte (recessieve) homozygoten.

Overerving van recessieve genen

Dominantie

Bij een heterozygoot kan het effect van het ene allel het andere volledig "maskeren". Dat wil zeggen dat het fenotype dat door de twee allelen in heterozygote combinatie wordt geproduceerd, identiek is aan het fenotype dat door een van de twee homozygote genotypen wordt geproduceerd. ²¹²

Van het allel dat het andere maskeert, wordt gezegd dat het dominant is voor het andere, en van het alternatieve allel dat het andere maskeert, wordt gezegd dat het recessief is voor het eerste. Dit idee vindt zijn oorsprong in het werk van Gregor Mendel, de grondlegger van de genetica.

In andere gevallen dragen beide allelen bij tot het fenotype.

Voorbeeld

De overerving van allelen, en hun dominantie, kan worden weergegeven in een Punnett vierkant.

Een voorbeeld is het gen voor bloesemkleur bij veel bloemsoorten. Eén enkel gen bepaalt de kleur van de bloemblaadjes, maar er kunnen verschillende versies (of allelen) van het gen zijn.

In dit voorbeeld hebben de ouders het genotype Bb (hoofdletters staan voor dominante allelen en kleine letters voor recessieve allelen). Als in hun genotype B (hoofdletter) voorkomt, zal de bloem rood zijn. De enige keer dat een bloem niet rood is, is dus wanneer het genotype bb is (er zijn geen hoofdletters B).

		Maternaal
		B	b
Paternal	B	BB	Bb
	b	Bb	bb

De kans dat de bloemen verschillende genotypen hebben is: BB is 25%, Bb is 50%, en bb is 25%. Het fenotype van de bloem zal altijd rood zijn als er een dominante B in het genotype zit. Er is dus 25% kans op een bloem die niet rood is, en 75% kans op een bloem die wel rood is.

Recessief

Het overervingspatroon van recessieve genen is vrij eenvoudig. Als ze heterozygoot zijn met een dominant allel, is het uiterlijk (fenotype) hetzelfde als bij een dominante homozygoot. Alleen als beide allelen recessief zijn, komt het recessieve allel tot uiting in het fenotype b.

Onvolledige dominantie

Dit is het geval wanneer het dominante allel niet volledig dominant is over het recessieve allel. Dit betekent dat beide allelen een bepaalde mate van fenotypische expressie in de hybriden hebben. In dit geval is het gevormde functionele product een beetje anders of houdt het het midden tussen het product dat door het dominante allel en het recessieve allel wordt geproduceerd.

Bijvoorbeeld: Mirabilis jalapa. De heterozygoot van deze plant produceert in de F1-generatie bloemen met de kleur roze, in tegenstelling tot de rode (dominante) en witte (recessieve) homozygoten.

Overerving van recessieve genen

Geslachtsverband

Van genen op de geslachtschromosomen wordt gezegd dat ze geslachtsgebonden zijn. In het XY-systeem voor geslachtsbepaling van zoogdieren dragen de X-chromosomen een volledige set genen, maar de Y-chromosomen maar weinig genen. Allelen of genen die niet geslachtsgebonden zijn, worden autosomaal genoemd.

Geslachtsverband

Van genen op de geslachtschromosomen wordt gezegd dat ze geslachtsgebonden zijn. In het XY-systeem voor geslachtsbepaling van zoogdieren dragen de X-chromosomen een volledige set genen, maar de Y-chromosomen maar weinig genen. Allelen of genen die niet geslachtsgebonden zijn, worden autosomaal genoemd.

Verschillende allelen op een locus

Er zijn drie manieren waarop allelen op een locus kunnen verschillen. ^p6 Dat zijn:

1. Naar oorsprong. Allelen verschillen naar oorsprong als ze afkomstig zijn van dezelfde locus op verschillende chromosomen. Zo zijn bijvoorbeeld de twee allelen op een bepaalde locus in een diploïd individu altijd verschillend door oorsprong. Ze zitten op verschillende chromosomen.
2. Per staat. Allelen zijn verschillend per staat als ze verschillende DNA-sequenties hebben. Dit idee kan aan de behoefte worden aangepast. We kunnen ze bijvoorbeeld alleen als verschillend beschouwen als het verschil de aminozuursequentie van een eiwit verandert.
3. Door afstamming. Allelen zijn verschillend door afstamming als ze geen gemeenschappelijke voorouder hebben. Natuurlijk hebben alle allelen een gemeenschappelijke voorouder als men ver genoeg teruggaat. Wat bedoeld wordt is dat ze een vrij recente voorouder delen.

Twee door afstamming verschillende allelen kunnen al dan niet van verschillende toestand zijn. Het ene kan bijvoorbeeld een mutatie dragen, waardoor zijn DNA-sequentie verschillend is.

Verschillende allelen op een locus

Er zijn drie manieren waarop allelen op een locus kunnen verschillen. ^p6 Dat zijn:

1. Naar oorsprong. Allelen verschillen naar oorsprong als ze afkomstig zijn van dezelfde locus op verschillende chromosomen. Zo zijn bijvoorbeeld de twee allelen op een bepaalde locus in een diploïd individu altijd verschillend door oorsprong. Ze zitten op verschillende chromosomen.
2. Per staat. Allelen zijn verschillend per staat als ze verschillende DNA-sequenties hebben. Dit idee kan aan de behoefte worden aangepast. We kunnen ze bijvoorbeeld alleen als verschillend beschouwen als het verschil de aminozuursequentie van een eiwit verandert.
3. Door afstamming. Allelen zijn verschillend door afstamming als ze geen gemeenschappelijke voorouder hebben. Natuurlijk hebben alle allelen een gemeenschappelijke voorouder als men ver genoeg teruggaat. Wat bedoeld wordt is dat ze een vrij recente voorouder delen.

Twee door afstamming verschillende allelen kunnen al dan niet van verschillende toestand zijn. Het ene kan bijvoorbeeld een mutatie dragen, waardoor zijn DNA-sequentie verschillend is.

Ingevoerde termen

• Allel
• Locus
• Homozygoot
• Heterozygoot
• Dominant
• Recessief
• Dominantie (genetica)
• Punnett vierkant
• Geslachtsverband
• Autosomaal

Ingevoerde termen

• Allel
• Locus
• Homozygoot
• Heterozygoot
• Dominant
• Recessief
• Dominantie (genetica)
• Punnett vierkant
• Geslachtsverband
• Autosomaal

Verwante pagina's

• Allelfrequentie

Verwante pagina's

• Allelfrequentie