Geprogrammeerd leren

Latere ontwikkelingen

In de Tweede Wereldoorlog, met grotendeels dienstplichtige legers, werd grote nadruk gelegd op opleiding. Wat men leerde, beïnvloedde het onderwijs en de opleiding na de oorlog. Een van de belangrijkste methoden was het gebruik van films als groepstrainingsmethode. Onderzoek naar de effectiviteit van trainingsfilms werd uitgebreid gedaan. In een verslag merkt Lumsdaine op dat het onderzoek naar films "van ongeveer 1918 tot heden" is doorgegaan (bedoeld wordt 1962).

Uit het onderzoek kwamen een paar conclusies naar voren. Een daarvan was dat films goed waren in het geven van overzichten van een situatie of een operatie. Ze waren echter minder succesvol in het overbrengen van de details. Enkele algemene kenmerken van film (en, later, televisie) springen in het oog. Een daarvan is dat een film in zijn eigen tempo gaat. Een ander is dat van de kijker geen specifieke reacties of activiteiten worden verlangd. Een derde is dat het publiek gevarieerd is, soms enorm gevarieerd. Dit geeft aanwijzingen voor manieren om instructiefilms te verbeteren.

Bij een experiment aan de universiteit van Yale in 1946 werden vragen voor studenten tussen segmenten van een film over het hart en de bloedsomloop geplaatst, waarbij de juiste antwoorden werden gegeven nadat de studenten hadden geantwoord (kennis van de resultaten). Dit voegde aanzienlijk meer toe aan hetgeen men van de film had geleerd. Lumsdaine merkte op dat zelfs het tweemaal vertonen van de basisfilm niet zo effectief was als het vertonen van de versie met vragen en antwoorden. ⁶¹²

De verbanden tussen dit experiment en dat van Pressey waren duidelijk. Actieve reacties van leerlingen en nuttige feedback over de activiteiten werden nu gezien als kritieke elementen in elk succesvol leersysteem. Pressey's werk was half vergeten, maar het werd nu als belangrijk erkend.

Geprogrammeerd leren komt aan

Wat is geprogrammeerd leren?

Als er al zoveel onderzoek is gedaan naar het leren uit films, wat voegde geprogrammeerd leren dan precies toe? Het korte antwoord is "stimuluscontrole", waarmee in het algemeen het lesmateriaal zelf wordt bedoeld. Ook bij geprogrammeerd leren werd een compleet systeem voorgesteld dat deze fasen omvatte:

1. De doelstellingen van de cursus worden geformuleerd in objectieve en meetbare termen.
2. Er wordt een pre-test gegeven, of het initiële gedrag wordt vermeld.
3. Er is een post-test voorzien.
4. De materialen zijn uitgeprobeerd en naar gelang van de resultaten herzien (ontwikkelingstests).
5. De materialen worden opgebouwd volgens een vooraf bepaald schema (stimuluscontrole).
6. Het materiaal wordt in de juiste stappen gerangschikt.
7. De leerling moet actief reageren (niet noodzakelijk openlijk).
8. Er worden regelingen getroffen om de antwoorden te bevestigen (kennis van de resultaten).
9. Het leermiddel is aangepast aan de leerstof en de leerlingen.
10. Het materiaal wordt op eigen tempo aangeboden of op een manier die bij de leerling past.

Een nuttige bespreking van de verschillende programmeertechnieken werd gegeven door Klaus.

De twee belangrijkste systemen

Hoewel er nog drie of vier andere systemen zijn voorgesteld, bespreken wij hier de twee bekendste methoden.

Een ervan was van Norman Crowder, een psycholoog bij de luchtmacht. Hem was gevraagd de training van vliegtuigonderhoudspersoneel te onderzoeken. Crowder's systeem bestond erin meerkeuzevragen in de tekst op te nemen en feedback te geven voor elk van de alternatieven. Uit voorbeelden van deze methode blijkt dat de alternatieven in de vragen zo werden gekozen dat fouten die de leerlingen waarschijnlijk zouden maken, werden afgedekt.

Veel bekender was de andere stijl van geprogrammeerd leren, zoals voorgesteld door de gedragsdeskundige B.F. Skinner. Skinner had een aantal zeer doeltreffende kritieken op de traditionele onderwijsmethoden. Zijn schema van geprogrammeerde instructie bestond uit het presenteren van de leerstof als onderdeel van een "schema van versterking" op typisch behavioristische wijze. De geprogrammeerde tekst van Skinner's theorie van het behaviorisme is het meest complete voorbeeld van zijn ideeën in actie. Skinner was een geweldige publicist voor zijn eigen ideeën, zoals blijkt uit deze passage:

"Er is een eenvoudige taak uit te voeren. De taak kan in concrete termen worden gesteld. De benodigde technieken zijn bekend. Het materiaal kan gemakkelijk ter beschikking worden gesteld. Niets staat in de weg behalve culturele traagheid... We staan op de drempel van een opwindende en revolutionaire periode waarin de wetenschappelijke studie van de mens zal worden ingezet in het belang van de mens. Het onderwijs moet zijn rol spelen. Het moet aanvaarden dat een grondige herziening van de onderwijspraktijk mogelijk en onvermijdelijk is...".

Beide methoden werden oorspronkelijk in machines gepresenteerd, en beide werden later in boekvorm gepresenteerd. Beide systemen waren tot op zekere hoogte studentgericht. Het waren manieren om les te geven aan individuele leerlingen die in hun eigen tempo werkten. Beide systemen maakten (op verschillende manieren) gebruik van kennis van resultaten om het leren te bevorderen. ^p619 In beide systemen werd de inhoud vooraf getest om problemen op te sporen en weg te werken. Beide systemen legden de nadruk op duidelijke leerdoelen. De leervorderingen werden gemeten met pre- en posttests van gelijke moeilijkheidsgraad. Vele praktische tests toonden de doeltreffendheid van deze methoden aan.

Veel van deze ideeën werden opgepikt en gebruikt op andere onderwijsgebieden, zoals open leren (zie de Open Universiteit) en computerondersteund leren.