2011 Noorwegen valt aan

bomaanslag in Oslo

Op 22 juli 2011 om 15:26 uur (CEST) vond een krachtige explosie plaats in de buurt van de kantoren van de Noorse premier (H-blokka) en verschillende andere overheidsgebouwen, zoals het ministerie van Aardolie en Energie (R4) en het ministerie van Financiën. (Zie kaart)

De nabijgelegen straat was gevuld met glas en puin na de explosie. Het wrak van een auto werd in de buurt van een van de getroffen gebouwen gezien. Een gigantische witte rookwolk werd gezien als een brand op het Ministerie van Aardolie. De ontploffing was minstens zeven kilometer verderop te horen.

Na de explosie heeft de politie het gebied ontruimd en gezocht naar meer explosieve apparaten. De politie vroeg mensen om het centrum van Oslo te verlaten.

Slachtoffers

Van acht mensen is bekend dat ze zijn omgekomen bij de explosie, met vijftien gewonden, elf ernstig. Een dokter van het academisch ziekenhuis van Oslo zei dat het ziekenhuispersoneel hoofd-, borst- en buikletsels behandelde.

Premier Jens Stoltenberg was niet gewond in de klap. De Noorse minister van Financiën, Sigbjørn Johnsen, was op dat moment op vakantie in Denemarken.

Omdat juli de belangrijkste vakantietijd is in Noorwegen en de aanvallen in het weekend plaatsvonden, waren er niet zoveel mensen in het gebied als gewoonlijk, wat veel levens kan redden.

Gevolgen voor het vervoer

Alle wegen naar het centrum van Oslo werden afgesloten toen de politie mensen uit het gebied verplaatste en de inwoners van Oslo waarschuwde om uit de buurt van het stadscentrum te blijven. Ze kregen ook te horen dat ze hun gebruik van mobiele telefoons moesten beperken, omdat ze zich zorgen maakten over een andere mogelijke terroristische aanslag. Het openbaar vervoer naar en uit de stad werd stopgezet. De politie controleerde auto's op de weg naar het vliegveld van Oslo, die open bleven omdat de politie op het terrein in auto's fouilleerde.

De Gardermoen-spoorlijn tussen Lillestrøm en de luchthaven van Oslo werd stilgelegd nadat een verdacht pakket in de buurt van de sporen werd gevonden. Hetzelfde gebeurde bij de kantoren van TV 2, die werden geëvacueerd nadat een verdacht pakketje buiten het gebouw werd gevonden.

Kaart van het gebied van de explosie. Rood gebouw: Overheidsgebouw. Oranje gebied: Positie van een vernielde auto. Blauw gebouw: Gebouw van het Ministerie van Olie.


Kantoor van de Noorse premier met uitgeblazen ramen kort na de explosie.


Het Noorse ministerie van Aardolie en Energie kort na de verdrijving

Utøya schieten

Ongeveer 90 minuten na de explosie in Oslo stapte een schutter in politie-uniform, vermoedelijk Anders Behring Breivik, op een veerboot, ongeveer 40 kilometer ten noordwesten van Oslo. De veerboot ging naar het eiland Utøya in het Tyrifjord meer. Op het eiland was het jaarlijkse jeugdzomerkamp van de Arbeiderspartij (AUF) gevestigd. Eenmaal op het eiland begon de schutter de voornamelijk jonge kampeerders neer te schieten, om uiteindelijk gevangen genomen te worden.

De schutter was gekleed als een politieagent en zei dat hij was gekomen voor een routinecontrole na de bomaanslag in Oslo. Hij gaf een seintje en vroeg mensen om zich om hem heen te verzamelen voordat hij zijn wapens afvuurde, waarbij hij veel mensen doodde en verwondde. Hij schoot eerst mensen op het eiland neer en begon later te schieten op mensen die probeerden te ontsnappen door over het meer te zwemmen. De politie meldde dat de meeste slachtoffers jongeren van ongeveer 15 en 16 jaar oud waren. Mensen op het eiland zouden zich hebben verstopt in toiletten of in het kreupelhout en communiceerden via een sms om te voorkomen dat ze hun positie aan de schutter zouden verraden.

De schietpartij zou 90 minuten duren. De politie werd om 17.27 uur op de hoogte gesteld van de schietpartij en om 18.27 uur was de schutter gearresteerd. Toen de politie op de plaats van de schietpartij aankwam, werden ze geconfronteerd met een scène van overlevenden die de agenten smeekten hun wapens weg te gooien. Ze waren bang dat de mannen in uniformen het vuur weer op hen zouden openen.

Om ongeveer 03:50 uur (CEST) op 23 juli 2011 dacht de nationale politiecommissaris Øystein Mæland dat het aantal doden in Utøya "ten minste 80" was en dat het aantal naar verwachting zal toenemen. Negenenzestig mensen stierven.

Dader

De aanvaller is Anders Behring Breivik. Hij werd gearresteerd op Utøya voor de schietpartijen en werd ook in verband gebracht met de bomaanslagen in Oslo. Hij is aangeklaagd en veroordeeld voor het uitvoeren van beide aanvallen. Hij zit in de gevangenis.

Politieke standpunten

Waarnemend nationaal politiehoofd Sveinung Sponheim zei dat de verdachte schutter internet postings "suggereren dat hij een aantal politieke trekken gericht op het recht, en anti-moslim standpunten, maar of dat was een motivatie voor de eigenlijke daad valt nog te bezien". De politie heeft Breivik beschreven als een rechtsextremist. Breivik beschreef zichzelf als een conservatieve nationalist. Hij is door nieuwsbronnen beschreven als een christelijk fundamentalist. Hij zou veel berichten hebben geschreven op de website 'document.no', door Aftenposten omschreven als 'islam-kritisch en Israël-vriendelijk'. Hij ging naar bijeenkomsten van "Documents venner" (Vrienden van het Document), gelinkt aan de website. Hij was ook ooit lid van de rechtse Vooruitgangspartij (FrP) en haar jeugdvleugel FpU. FpU-leider Ove Vanebo zei dat Breivik in het begin van de jaren 2000 actief was, maar hij verliet de partij toen zijn standpunten extremer werden.

Volgens berichten in de media heeft Breivik op internet gereageerd met de mededeling dat hij een bewonderaar is van Winston Churchill en Max Manus, en ook van de Nederlandse politicus Geert Wilders. Breivik zei dat Wilders' Partij voor de Vrijheid, "de enige echte partij voor conservatieven" is. Breivik heeft gezegd dat hij "pro-homo en pro-Israël" is. Op Twitter heeft hij de utilitaire filosoof John Stuart Mill geparafraseerd: "Eén persoon met een geloof is gelijk aan de kracht van 100.000 die alleen maar belangen hebben." De Noorse Omroep (NRK) zei dat Breivik op de dag van de aanslagen een 1516 pagina's tellend manifest publiceerde over zijn anti-multiculturalistische en rechtse militante ideologieën.

Geloof dat er andere dader(s) waren

Verschillende getuigen in het jeugdkamp geloven (vanaf 23 juli 2011) dat er meer dan één schutter was. De politie heeft beschrijvingen van een tweede schutter ontvangen en controleert deze informatie momenteel. Vanwege de onzekerheid over deze getuigenbeschrijvingen en het chaotische karakter van de gebeurtenissen heeft de politie uit voorzorg nog geen officieel commentaar gegeven op de zaak. Waarnemend politiechef Sveinung Sponheim heeft gezegd dat "het op dit moment erg moeilijk is om te zeggen of hij alleen handelde of dat hij deel uitmaakte van een groter netwerk".

Reacties

Binnenlandse

Tijdens een persconferentie op de ochtend na de aanslagen noemde premier Jens Stoltenberg de aanslag een "nationale tragedie" en de ergste wreedheid sinds de Tweede Wereldoorlog. Stoltenberg zei dat de aanval de Noorse democratie niet zou schaden, en zei dat het juiste antwoord op het geweld "meer democratie, meer openheid, maar geen naïviteit" was.

Eskil Pedersen van de Workers' Youth League heeft gezworen "terug te keren naar Utøya" en heeft er bij Noorwegen op aangedrongen zijn traditie van openheid en tolerantie voort te zetten.

Koning Harald zond zijn condoleances aan de slachtoffers en hun families en drong aan op eenheid.

Svein Østerud (nee:), professor emeritus, zei dat voordat we het trauma van de natie kunnen analyseren, we moeten erkennen dat Breivik en [sommige] andere terroristen, jongeren zijn die de weg kwijt zijn, wanneer ze door instellingen gaan ... terwijl ze worstelen om hun identiteit te vinden, en tegelijkertijd (en alledaags) gedwongen worden om zich [...] te conformeren aan de normen die door de school, de ouders en de sociale media zijn vastgesteld.

Internationale

De Europese Unie, de NAVO, de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, regeringen en leiders uit de hele wereld hebben hun veroordeling uitgesproken over de aanval, hun medeleven en hun solidariteit met Noorwegen.

Bloemen gelegd voor de kathedraal van Oslo de dag na de aanslagen

Gedenktekens

In Utøya heet de herdenkingsplaats ["de open plek"] "Lysninga"; een deel ervan is ["de ring"] "Ringen" - een "ring van staal [die] hangt tussen de bomen en hier zijn de namen en de leeftijd van de meerderheid van de 69 gesneuvelden gegraveerd"; "het ligt op het hoogste punt van het eiland"; het werd in de zomer van 2015 onthuld. Hegnhuset werd ingehuldigd in 2016.

Op 22 juli 2016 werd in Oslo een tijdelijk nationaal monument onthuld.

In elke gemeente staat een monoliet.

Op 53 [plaatsen] in Noorwegen staan beelden van Nico Widerberg die anoniem zijn gefinancierd.

Er is een monoliet geplaatst bij Utsikten - een rustplaats langs de weg met uitzicht op Utøya; deze bevindt zich op de E16 bij Nes in Hole (gemeente).

Nationaal gedenkteken in de gemeente Hole

In juni 2017 besloot de regering dat een van de nationale gedenktekens, in Utøya-kaia, in de gemeente Hole, geplaatst moest worden; het gedenkteken zal geen kunstwerk zijn, of een artistieke expressie hebben. KORO (nee), een agentschap onder het ministerie van Cultuur, zal niet langer formeel gebonden zijn aan het proces met betrekking tot het gedenkteken in Hole.

In de populaire cultuur

Jan Kjærstad (en) publiceerde in 2017, Berge, een roman over de aanslagen en een drievoudige moord in 1999, in Noorwegen (en).