Karl Popper | filosoof en hoogleraar aan de London School of Economics

Leven

Karl Popper werd in 1902 in Wenen (toen in Oostenrijk-Hongarije) geboren uit middenklasse ouders van joodse afkomst, die zich beiden tot het christendom hadden bekeerd. Popper kreeg een Lutherse opvoeding en studeerde aan de Universiteit van Wenen. Zijn vader had 12.000-14.000 boeken in zijn persoonlijke bibliotheek.

In 1919 voelde hij zich aangetrokken tot het marxisme. Hij sloot zich aan bij de Vereniging van Socialistische Scholieren en werd ook lid van de Sociaal-Democratische Partij van Oostenrijk, een partij die op dat moment de marxistische ideologie volledig overnam. Hij geloofde al snel niet meer in het marxisme, en was de rest van zijn leven aanhanger van het sociaal liberalisme.

Vervalsing

Popper, opgegroeid in Wenen, was goed op de hoogte van de Wiener Kreis. Die school van logisch positivisme, geleid door Moritz Schlick, definieerde kennis (vooral wetenschappelijke kennis) als verifieerbare proposities. Popper vond dit helemaal verkeerd. Volgens hem groeide de wetenschap indirect, doordat verkeerde ideeën werden gefalsificeerd. Dit werkte hij tot in detail uit in een reeks boeken, waarvan The logic of scientific discovery het beroemdste is. Alle wetenschapsfilosofie sindsdien heeft te maken gehad met deze kwestie, het criterium. Met "criterium" wordt bedoeld: wat maakt een theorie echt wetenschappelijk, in tegenstelling tot gewoon gezond verstand of een mening?

De open samenleving

Popper's werk over politieke filosofie is ook van groot belang. Marx claimde kennis van een historisch proces, waarbij samenlevingen evolueerden van de ene staat naar de andere, tot ze een eindtoestand bereikten. Dit type denken staat bekend als "historicisme". Popper stelde dat de groei van de menselijke kennis deels de evolutie van de menselijke geschiedenis veroorzaakt. Aangezien "geen enkele samenleving haar eigen toekomstige kennistoestanden kan voorspellen", volgt daaruit dat geen enkele wetenschap de menselijke geschiedenis kan voorspellen.

Popper's grote werken ter verdediging van de liberale samenleving waren The open society and its enemies en The poverty of historicism. Zijn bondgenoten in deze strijd waren Friedrich Hayek, Ludwig von Mises en Milton Friedman.

De paradox van tolerantie

Hoewel Popper een voorstander was van tolerantie, vond hij dat intolerantie niet getolereerd mocht worden. Als tolerantie intolerantie volledig zou laten slagen, zou de tolerantie zelf in gevaar komen. In De open samenleving en haar vijanden: De spreuk van Plato, betoogde hij dat:

"Onbeperkte tolerantie moet leiden tot het verdwijnen van tolerantie. Als we onbeperkte tolerantie zelfs uitbreiden naar degenen die intolerant zijn, als we niet bereid zijn een tolerante samenleving te verdedigen tegen de aanval van de intoleranten, dan zullen de toleranten worden vernietigd, en met hen de tolerantie".

 

Sleutelwerken

• De logica van de wetenschappelijke ontdekking, 1934 (als Logik der Forschung, Engelse vertaling 1959), ISBN 0-415-27844-9
• De armoede van het historicisme, 1936 (privélezing op een bijeenkomst in Brussel, 1944/45 als een reeks tijdschriftartikelen in Econometrica, 1957 als boek), ISBN 0-415-06569-0
• De open samenleving en haar vijanden, 1945 Deel 1 De betovering van Plato. ISBN 0-415-29063-5, Deel 2 De vloed van de profetie: Hegel, Marx en de nasleep. ISBN 0-415-29063-5
• Vermoedens en weerleggingen: de groei van de wetenschappelijke kennis, 1963, ISBN 0-415-04318-2
• Objectieve kennis: een evolutionaire benadering, 1972, Rev. ed., 1979, ISBN 0-19-875024-2
• Onbeëindigde zoektocht; een intellectuele autobiografie, 1976, ISBN 0-415-28590-9
• Na de open samenleving, 2008. Onder redactie van Jeremy Shearmur en Piers Norris Turner bevat deze bundel een groot aantal niet eerder gepubliceerde of niet verzamelde geschriften van Popper over politieke en sociale thema's. ISBN 978-0-415-30908-0

Gerelateerde pagina's

• Liberalisme