Verenigd Koninkrijk | land in West-Europa

Etymologie

Het "VK" is een gebruikelijke afkorting van "Verenigd Koninkrijk", die stamt uit de tijd dat de meerdere koninkrijken van Engeland verenigd waren.

 

Prehistorie

Er leven al bijna een miljoen jaar mensensoorten in Groot-Brittannië. Ze leefden er niet altijd, waarschijnlijk omdat het klimaat soms te extreem was om er te kunnen leven.

Uit archeologische resten blijkt dat de eerste groep moderne mensen op de Britse eilanden jagers-verzamelaars waren nadat de laatste ijstijd was afgelopen. De datum is niet bekend: misschien al in 8000 voor Christus, maar zeker in 5000 voor Christus. Zij bouwden mesolithische monumenten van hout en steen. Stonehenge werd gebouwd tussen 3000 en 1600 voor Christus. Keltische stammen arriveerden vanaf het Europese vasteland. Brittannië was een wisselende verzameling van stamgebieden, zonder algemene leider. Julius Caesar probeerde het eiland in 55BC binnen te vallen (over te nemen), maar slaagde daar niet in. De Romeinen vielen met succes binnen in 43 na Chr.

 
Stonehenge op Salisbury Plain, in het zuiden van Groot-Brittannië  

Geschiedenis

Geschreven geschiedenis begon in Groot-Brittannië toen het schrift door de Romeinen naar Groot-Brittannië werd gebracht. Rome heerste in Groot-Brittannië van 44 na Christus tot 410 na Christus. Zij heersten over het zuidelijke tweederde deel van Groot-Brittannië. De Romeinen hebben Ierland nooit overgenomen en hebben Schotland, het land ten noorden van de valleien van de Forth en de Clyde, nooit volledig gecontroleerd. Hun noordgrens varieerde van tijd tot tijd en werd soms gemarkeerd bij de Muur van Hadrianus (in het moderne Engeland), soms bij de Antonijnse Muur (in het moderne Schotland).

Na de Romeinen kwamen er golven immigranten naar Groot-Brittannië. Sommige waren Duitse stammen: de Angelen, Saksen en Juten. Anderen waren Kelten, zoals de Schotten, die vanuit Ierland naar Groot-Brittannië kwamen. Engels en Schots zijn Germaanse talen. Zij ontwikkelden zich uit het Oudengels. Dit werd door de Angelsaksen gesproken in een gebied van de rivier de Forth tot de rivier de Tamar.

Middeleeuwen

Een latere immigratiegolf was die van de Vikingen, tijdens de Vikingtijd van de Vroege Middeleeuwen. Tijdens de invasie van de Vikingen in Groot-Brittannië stichtten zij hun eigen koninkrijk in het noordwesten van Engeland, dat de Angelsaksen de "Danelaw" noemden, naar de Denen die daar woonden en het land beheersten. Vikingen uit Scandinavië beheersten ook de meeste eilanden die nu deel uitmaken van Schotland, waaronder de Buiten-Hebriden, de Binnen-Hebriden en de Noordelijke Eilanden (de Shetlandeilanden en de Orkney-eilanden).

Na een lange periode waarin Angelsaksisch Engeland in verschillende koninkrijken was verdeeld, werd het in 945 na Christus door Æthelstan (Athelstan) tot één koninkrijk gemaakt. In de 13e eeuw werden de landen van Wales met geweld verenigd met Engeland door de oorlogen van Edward I van Engeland ("Edward Longshanks").

Vroegmoderne geschiedenis

Unie van de kronen

Er is honderden jaren gevochten tussen beide koninkrijken van Groot-Brittannië. Toen koningin Elizabeth I van Engeland in 1603 overleed, was haar naaste verwant koning James VI van Schotland. Hij werd zowel koning van Engeland en Ierland als van Schotland. Sindsdien hadden de koninkrijken van Engeland, Ierland en Schotland dezelfde monarch. James VI en I was de eerste die "Koning van Groot-Brittannië" werd genoemd, en hij gaf opdracht tot het ontwerp van de Union Jack. Sindsdien is de Union Jack de Britse nationale vlag.

Unie van 1707

In 1707 bereikten de parlementen van Engeland en Schotland overeenstemming over het Verdrag van Unie, waardoor de twee landen werden samengevoegd tot één land, het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië onder koningin Anne met de Akten van Unie 1707. Door deze unie werden Schotland en Engeland samengevoegd tot één koninkrijk. Engeland en Schotland behielden hun eigen wetten, met Engels recht in Engeland en Wales en Schots recht in Schotland. De scheiding tussen de Kerk van Schotland en de Kerk van Engeland bleef bestaan. Ierland en Groot-Brittannië bleven dezelfde koning hebben, maar Ierland werd in 1707 geen deel van het nieuwe koninkrijk.

Moderne geschiedenis

Unie van 1801

Schotland en Engeland hadden al sinds 1200 onafhankelijk van elkaar veel invloed op Ierland. In 1800 werden in de parlementen van Groot-Brittannië en Ierland wetten aangenomen om de twee koninkrijken en hun twee parlementen samen te voegen. Het land werd toen het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland genoemd. De Union Jack werd veranderd zodat de vlag van Saint Patrick (een rode saltire) aangeeft dat Ierland deel uitmaakt van het land.

In 1922 werd een groot deel van Ierland onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk als de Ierse Vrijstaat (nu Ierland genoemd). Zes noordelijke graafschappen (Noord-Ierland genoemd) maken echter deel uit van het Verenigd Koninkrijk. Het land werd in 1927 omgedoopt tot het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland.

Het nieuwe parlement van Noord-Ierland, dat in de jaren 1920 werd opgericht, hield in de jaren 1970 op te functioneren vanwege The Troubles. Na het akkoord van Belfast (het "Goede Vrijdag-akkoord") in 1998 begon de devolutie echter opnieuw met de Noord-Ierse Assemblee. Devolutie in Schotland en Wales begon in hetzelfde jaar met het Schotse parlement en het parlement van Wales.

Het Verenigd Koninkrijk was van 1973 tot Brexit in 2020 lid van de Europese Unie (EU) en een oudere organisatie, de Europese Economische Gemeenschap (EEG).

 
De landen van het Verenigd Koninkrijk  

Geografie

Het Verenigd Koninkrijk ligt ten noordwesten van de kust van het Europese vasteland. Rondom het VK liggen de Noordzee, het Kanaal en de Atlantische Oceaan. Het VK regeert ook, meestal indirect, over een aantal kleinere plaatsen (meestal eilanden) in de wereld, die bekend staan als Britse overzeese gebieden. Zij maakten ooit deel uit van het Britse Rijk. Voorbeelden zijn Gibraltar (op het Iberisch schiereiland naast de Straat van Gibraltar) en de Falklandeilanden (in het zuiden van de Atlantische Oceaan).

Op de Britse eilanden bestaat het Verenigd Koninkrijk uit vier verschillende landen: Wales, Engeland en Schotland en Noord-Ierland. De hoofdstad van Wales is Cardiff. De hoofdstad van Engeland is Londen. De hoofdstad van Schotland is Edinburgh en de hoofdstad van Noord-Ierland is Belfast. Andere grote steden in het Verenigd Koninkrijk zijn Birmingham, Bristol, Manchester, Liverpool, Newcastle upon Tyne, Leeds, Sheffield, Glasgow, Southampton, Leicester, Coventry, Bradford en Nottingham.

De fysieke geografie van het Verenigd Koninkrijk varieert sterk. Engeland bestaat voornamelijk uit laagland, met alleen ten noordwesten van de lijn tussen de Tees en de Exe bergachtig terrein. Tot de berggebieden behoren het Lake District, de Pennines, de North York Moors, Exmoor en Dartmoor. De laaglandgebieden worden doorgaans doorkruist door heuvelruggen, vaak bestaande uit krijt, en vlakke gebieden. Schotland is het meest bergachtige land van het Verenigd Koninkrijk en zijn fysische geografie wordt gekenmerkt door de Highland Boundary Fault die over het Schotse vasteland loopt van Helensburgh tot Stonehaven. De Royal Observatory, Greenwich is het bepalende punt van de nulmeridiaan.

Het weer in het Verenigd Koninkrijk is veranderlijk en onvoorspelbaar. De zomers zijn gematigd warm, de winters koel tot koud. Regen valt het hele jaar door, en meer in het westen dan in het oosten vanwege de noordelijke breedtegraad en het warme water van de Golfstroom van de Atlantische Oceaan. De meestal gematigde heersende winden uit de Atlantische Oceaan kunnen worden onderbroken door Arctische lucht uit het noordoosten of warme lucht uit de Sahara.

Het Verenigd Koninkrijk vermindert de uitstoot van broeikasgassen. Het heeft enkele doelstellingen van het Kyotoprotocol gehaald. Het heeft de Overeenkomst van Parijs ondertekend. De Britse regering wil dat het Verenigd Koninkrijk in 2050 koolstofneutraal is.

 
Glenridding, Cumbria, Engeland  


Kaart van Britse overzeese gebieden  

Politiek

Het Verenigd Koninkrijk is een parlementaire democratie op basis van een constitutionele monarchie. De bevolking van het Verenigd Koninkrijk kiest een parlementslid dat voor hen spreekt en wetten voor hen maakt. Koning Karel III is de koning van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland en is het staatshoofd. De regering, geleid door de premier, bestuurt het land en benoemt de ministers van het kabinet. Vandaag is de premier Rishi Sunak, de leider van de centrumrechtse Conservatieve Partij.

Het Parlement is de plaats waar wetten worden gemaakt. Het bestaat uit drie delen: het Lagerhuis, het Hogerhuis en de Koning. Het Lagerhuis is het machtigste deel. Hier zetelen de parlementsleden. De minister-president zetelt hier ook omdat hij lid is van het parlement.

Schotland heeft zijn eigen gedecentraliseerde parlement met de bevoegdheid om wetten te maken over zaken als onderwijs, gezondheid en Schotse wetgeving. Noord-Ierland en Wales hebben hun eigen gedecentraliseerde parlementen, die enige bevoegdheden hebben, maar minder dan het Schotse parlement. Het parlement van het Verenigd Koninkrijk is soeverein en kan te allen tijde een einde maken aan de decentrale overheden. Het Verenigd Koninkrijk is een eenheidsstaat en geen federatie van staten.

Parlement

Het parlement van het Verenigd Koninkrijk is de wetgevende macht, de politieke vergadering die wetten maakt en over belastingen beslist. Het Britse volk wordt vertegenwoordigd door parlementsleden (MP's) in het Lagerhuis van het Verenigd Koninkrijk. De parlementsleden worden gekozen in verkiezingen. De parlementsleden in het Lagerhuis beslissen wie de premier van het Verenigd Koninkrijk wordt. De premier beslist wie er in de Britse regering (Her Majesty's Government) komt. De regering wordt niet gecontroleerd door de koning of koningin, maar door het parlement. In Groot-Brittannië bestaat het parlement uit het Lagerhuis en het Hogerhuis.

In tegenstelling tot het Lagerhuis worden de mensen in het Hogerhuis niet gekozen. De mensen die in het Hogerhuis zitten, worden peers genoemd. De meeste peers worden benoemd door de regering. Sommigen zijn erfelijk (zij erven hun adelstand van voorouders of andere familieleden). Sommige bisschoppen van de gevestigde Church of England zitten ook in het House of Lords. (De Church of England is de nationale kerk in Engeland. De Kerk van Schotland heeft geen bisschoppen, en noch Wales noch Noord-Ierland heeft een gevestigde nationale kerk). Samen vormen de twee huizen een tweekamerwetgever, waarin het Lagerhuis meer macht heeft. In het verleden had het Hogerhuis meer macht. Vóór de 20e eeuw was de premier vaak lid van het Hogerhuis. Toen het House of Lords zijn bevoegdheden verloor en met politieke hervormingen werd geprobeerd de democratie te verbeteren, kreeg het House of Commons meer macht en werd de premier altijd lid van het House of Commons.

Na de Engelse Burgeroorlog tijdens de Oorlogen van de Drie Koninkrijken werd Oliver Cromwell Lord Protector, en kwam er een einde aan de monarchie. De Britse eilanden werden een republiek, die Cromwell het "Gemenebest van Engeland, Schotland en Ierland" noemde. Hoewel de monarchie na zijn dood werd hersteld, werd de kroon langzamerhand de tweede macht, en het parlement de eerste. Tot het begin van de twintigste eeuw konden alleen mannen die onroerend goed bezaten stemmen om parlementsleden te kiezen. In de negentiende eeuw kregen meer mensen kiesrecht. In 1928 kregen alle mannen en vrouwen stemrecht: dit wordt algemeen kiesrecht genoemd.

Bijna alle parlementsleden behoren tot een politieke partij. De grootste partijen zijn de Conservatieve Partij, de Labour Party, de Schotse Nationale Partij en de Liberaal-Democraten. Leden van dezelfde partij spreken af om samen te werken. Een partij met meer dan de helft van de zetels (een meerderheid) vormt de regering. De leider van de partij wordt de premier, die vervolgens de andere ministers kiest. Omdat de regering een meerderheid in het parlement heeft, kan zij normaal gesproken bepalen welke wetten worden aangenomen.

Het Britse parlement bevindt zich in Westminster, in Londen, maar heeft macht over het hele Verenigd Koninkrijk. Wales, Schotland en Noord-Ierland hebben elk ook hun eigen parlement, en deze hebben beperktere bevoegdheden. (Engeland heeft geen apart parlement.) Schotland heeft het Schotse parlement in Holyrood in Edinburgh. Wales heeft het parlement van Wales in Cardiff. Noord-Ierland heeft de Noord-Ierse Assemblee in Stormont in Belfast. Er zijn ook parlementen op het eiland Man en op Jersey en Guernsey (de Kanaaleilanden), allemaal eilandstaten waarvoor het Verenigd Koninkrijk in het internationale recht enige verantwoordelijkheid draagt. Man, Jersey en Guernsey zijn "kroonbezittingen". Sommige Britse overzeese gebieden hebben hun eigen wetgevende macht.

 
HMS Queen Elizabeth en HMS Dragon, schepen van de Royal Navy. De Queen Elizabeth is een supercarrier, een groot vliegdekschip met gevechtsvliegtuigen op het dek. De kleinere Dragon is een torpedojager.  


Koningin Elizabeth regeerde tussen 1952 en 2022.  


Westminster Hall is het oudste deel van het Palace of Westminster, de gebouwen van het Parlement in Westminster in Londen.  

Militair

Het Verenigd Koninkrijk heeft een van de meest geavanceerde legers ter wereld, naast landen als de VS en Frankrijk, en beschikt over een grote marine (Royal Navy), een aanzienlijk leger (British Army) en een luchtmacht (Royal Air Force).

Van de 18e eeuw tot het begin van de 20e eeuw was het Verenigd Koninkrijk een van de machtigste naties ter wereld, met een grote en krachtige marine (vanwege het feit dat het omringd was door zee, zodat een grote marine de meest praktische optie was). Deze status is de laatste tijd vervaagd, maar het blijft lid van verschillende militaire groepen zoals de VN-Veiligheidsraad en de NAVO. Het wordt ook nog steeds gezien als een grote militaire macht.

 

Economie

Het Verenigd Koninkrijk is een ontwikkeld land met de zesde economie ter wereld. Het was een supermacht in de 18e, 19e en vroege 20e eeuw en werd sinds het begin van de jaren 1800 beschouwd als de machtigste en invloedrijkste natie ter wereld, zowel op politiek en economisch gebied (het was toen immers het rijkste land) als op militair gebied.

Groot-Brittannië bleef tot 1908 de grootste productie-economie ter wereld en tot de jaren 1920 de grootste economie. De economische kosten van twee wereldoorlogen en het verval van het Britse Rijk in de jaren 1950 en 1960 hebben de leidende rol van Groot-Brittannië in de wereld verminderd. Het Verenigd Koninkrijk heeft een sterke economische, culturele, militaire en politieke invloed en is een nucleaire macht. Het Verenigd Koninkrijk heeft een permanente zetel in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en is lid van de G8, de NAVO, de Wereldhandelsorganisatie en het Gemenebest van Naties. De City of London, in de hoofdstad, staat bekend als het grootste financiële centrum ter wereld.

 

Literatuur

William Shakespeare was een Engelse toneelschrijver. Hij schreef toneelstukken in de late 16e eeuw. Enkele van zijn toneelstukken waren Romeo en Julia en Macbeth. In de 19e eeuw waren Jane Austen en Charles Dickens romanschrijvers. Tot de twintigste-eeuwse schrijvers behoren de science-fiction romanschrijver H. G. Wells en J. R. R. Tolkien. De kinderfantasiereeks Harry Potter werd geschreven door J. K. Rowling. Aldous Huxley kwam ook uit het Verenigd Koninkrijk.

Engelstalige literatuur wordt geschreven door auteurs uit vele landen. Acht mensen uit het Verenigd Koninkrijk hebben de Nobelprijs voor de Literatuur gewonnen. Seamus Heaney is een in Noord-Ierland geboren schrijver.

Arthur Conan Doyle uit Schotland schreef de Sherlock Holmes detectiveromans. Hij kwam uit Edinburgh. De dichter Dylan Thomas bracht de Welshe cultuur internationaal onder de aandacht.

 

Onderwijs

De aard van het onderwijs is in Schotland, Wales en Noord-Ierland een gedelegeerde aangelegenheid. Zij en Engeland hebben afzonderlijke, maar vergelijkbare onderwijssystemen. Ze hebben allemaal wetten die een brede opleiding voorschrijven van vijf tot achttien jaar, behalve in Schotland, waar de school vanaf zestien jaar mag worden verlaten. Leerlingen gaan naar door de staat gefinancierde scholen (academiescholen, geloofsscholen, gymnasia, stedelijke technologiecolleges, studioscholen) en andere kinderen gaan naar onafhankelijke scholen (bekend als openbare scholen).

Sinds de Middeleeuwen bestaan er universiteiten in Groot-Brittannië. De "oude universiteiten" begonnen in deze tijd en in de Renaissance. Dit zijn: de Universiteit van Oxford, de Universiteit van Cambridge, de Universiteit van St Andrews, de Universiteit van Glasgow, de Universiteit van Aberdeen en de Universiteit van Edinburgh. Dit zijn de oudste universiteiten in de Engelssprekende wereld.

De Universiteit van Cambridge, de Universiteit van Oxford en de Londense universiteiten (University College London, de London School of Economics, King's College London en Imperial College London) vormen samen de Gouden Driehoek van universiteiten in het zuidoosten van Engeland. Een bredere groep van twintig universiteiten uit de Russell Group van onderzoeksuniversiteiten.

 

Media

De BBC is een organisatie in het Verenigd Koninkrijk. Zij zendt in het Verenigd Koninkrijk en andere landen uit op televisie, radio en internet. De BBC verkoopt haar programma's ook aan andere omroepen over de hele wereld. De organisatie wordt geleid door een groep van twaalf gouverneurs die de baan hebben gekregen van de koningin, op advies van ministers.

 

Transport

Het wegverkeer in het Verenigd Koninkrijk rijdt aan de linkerkant van de weg (in tegenstelling tot Amerika en het grootste deel van Europa), en de bestuurder stuurt vanaf de rechterkant van het voertuig. Het wegennet op het eiland Groot-Brittannië is uitgebreid, waarbij de meeste lokale en landelijke wegen zijn ontstaan in de Romeinse en Middeleeuwse tijd. Belangrijke wegen die in het midden van de 20e eeuw werden ontwikkeld, waren afgestemd op de behoeften van de auto. Het meerbaans snelwegennet (freeway) werd voornamelijk in de jaren 1960 en 1970 aangelegd. Het verbindt de grote steden met elkaar.

Het systeem van spoorvervoer werd uitgevonden in Engeland en Wales, zodat het Verenigd Koninkrijk het oudste spoorwegnet ter wereld heeft. Het is grotendeels aangelegd tijdens het Victoriaanse tijdperk. De kern van het netwerk wordt gevormd door vijf langeafstands-hoofdlijnen die vanuit Londen naar de grote steden en secundaire bevolkingscentra lopen, met dichte forensennetten in de regio's. Het nieuwste deel van het netwerk verbindt Londen met de Kanaaltunnel vanaf station St Pancras.

Het Britse spoorwegnet is gedeeltelijk geprivatiseerd, met particuliere spoorwegmaatschappijen die bepaalde lijnen of regio's bedienen. De sporen, seinen en stations zijn eigendom van een door de regering gecontroleerd bedrijf genaamd Network Rail. In Noord-Ierland is de NI Railways de nationale spoorweg. Het metrosysteem in Londen, bekend als de Tube, is gekopieerd door vele andere steden.

Het meeste binnenlandse vliegverkeer in het Verenigd Koninkrijk vindt plaats tussen Londen en de grote steden in Schotland en Noord-Engeland en Belfast. Londen-Heathrow is de grootste luchthaven van het land en is een van de belangrijkste internationale hubs ter wereld. Andere grote luchthavens met internationale verbindingen zijn Londen-Gatwick, Birmingham, Manchester en Glasgow. Er is een uitgebreid systeem van veerbootnetwerken. Het eiland Man en de Kanaaleilanden hebben ook binnenlandse passagiers- en vrachtverbindingen.

 

Talen

Andere belangrijke talen die in het Verenigd Koninkrijk worden gesproken dan Engels zijn Pools (ongeveer 500.000 sprekers in het Verenigd Koninkrijk), Oosters Panjabi of Punjabi (471.000), Bengaals (400.000), Urdu (400.000), Kantonees (300.000), Grieks (200.000), Zuidwest-Caribisch Creools Engels (170.000).

Inheemse talen zijn onder andere:

Keltische talen

Brittonische of Bythonische talen

• Welsh
• Cornish

Goëlische of Gaelische talen

• Iers-Gaelisch
• Schots-Gaelisch
• Manx taal

Germaanse talen

• Engels
• Schotten
• Ulster Schotten