Marxisme

Belangrijkste ideeën

De arbeidersklasse versus de kapitalistische klasse

Volgens het marxisme zijn de mensen in de wereld georganiseerd in verschillende groepen, of klassen, op basis van wat ze voor werk doen.

De meeste mensen worden "arbeiders" genoemd omdat ze in fabrieken, kantoren of boerderijen werken voor geld. Zij behoren tot de "arbeidersklasse" (of "proletariaat"). Deze mensen bezitten niet de plaatsen waar zij werken of de materialen die zij voor hun werk nodig hebben.

Een andere groep, die niet zo groot is als de arbeidersklasse, zijn de "kapitalisten" (of "bourgeoisie"). Zij bezitten de fabrieken, het land en de gebouwen waarin de arbeiders werken. Zij bezitten ook een deel van het gereedschap dat de arbeiders moeten gebruiken. Marx noemt de kapitalisten de "heersende klasse" omdat zij leven van het werk van alle arbeiders. Hij zegt ook dat de kapitalisten de regering, het leger en de rechtbanken bezitten.

In marxistische opvattingen is kapitaal de "productiemiddelen" en het geld dat de kapitalist kan investeren in verschillende bedrijven, zodat hij "winst" kan maken of meer kapitaal kan vergaren.

De meeste arbeiders werken voor bedrijven die eigendom zijn van ofwel kapitalisten ofwel "kleinburgers" (kleine uitbuiters). De kapitalist betaalt de arbeider in ruil voor de tijd van de arbeider. De kapitalist heeft een tijdsperiode van de arbeider gekocht, die de arbeider vervolgens moet gebruiken om voor de kapitalist te werken. Volgens het marxistische denken is dit de enige manier waarop een kapitalist extra geld kan creëren uit een goed (een stuk koopwaar). De kapitalist buit de tijd van de arbeider zoveel mogelijk uit. De kapitalist ontvangt een bepaalde prijs voor het goed dat de arbeider heeft gemaakt. De kapitalist bouwt kapitaal op door de arbeider minder dan die prijs te betalen. Op deze manier buit de kapitalist de arbeid van de arbeider uit:

• De arbeider niet betalen wat zijn arbeid waard was
• Het extra geld houden dat zij de werknemer niet hebben betaald

Hier is een voorbeeld van uitbuiting van arbeid. Jane is schoenmaker. Ze werkt voor Michael, die eigenaar is van een schoenenfabriek die 60 paar schoenen per dag kan maken. Jane maakt elke dag 60 paar schoenen. Michael betaalt Jane 20 dollar per dag. Michael verkoopt echter elk paar schoenen voor $2 per stuk. Dit betekent dat hij $120 per dag verdient. Nadat hij Jane haar loon van $20 heeft betaald, houdt Michael $100 over. Hij moet dan echter betalen voor materialen die $1 per paar kosten, dus dat is $60 per dag. Dan kosten de bedrijfskosten van de fabriek hem $10 per dag. Aan het eind van de dag krijgt hij dus maar $30 voor het runnen van het bedrijf. Deze resterende rijkdom wordt "winst" of "surplus [extra] waarde" genoemd. Met andere woorden, hoewel Jane elke dag 60 schoenen maakt, krijgt zij slechts de waarde van 10 paar schoenen betaald. De rest van de dag, terwijl zij de andere 50 schoenen maakt, creëert zij geld voor haar baas. Haar werk maakt hem rijker en helpt hem geld te verdienen.

Het is deze Overwaarde, of Winst, die het Marxisme ziet als uitbuiting van arbeid. Door deze uitbuiting kan de kleinere klasse (de kapitalisten) leven zonder te werken en toch winst maken, terwijl de grotere klasse (de arbeiders) voor de kapitalisten moet werken om te overleven onder meestal slechte arbeidsomstandigheden.

Het marxisme zegt dat fabrieken, gereedschappen en werkplaatsen niet uit zichzelf nieuwe waarde kunnen creëren. Ze zijn als een bosbessenstruik: die heeft uit zichzelf geen waarde. Mensen moeten die waarde creëren door te werken. Iemand besteedt bijvoorbeeld een dag aan het plukken van bosbessen. Die bosbessen kunnen nu worden verhandeld of gegeten dankzij de arbeid die is verricht om ze te plukken.

Klassenstrijd

Het marxistische denken beweert dat kapitalisten en arbeiders voortdurend met elkaar worstelen. Zij noemen dit "Dialectisch Materialisme". Dit is het idee dat de geschiedenis van de mens de geschiedenis is van conflicten tussen klassen. Verschillende klassen met verschillende belangen maken ruzie of bestrijden elkaar. Sociale verandering (of bij gebrek daaraan, sociale stagnatie) is het resultaat.

Het marxisme zegt dat kapitalisten de arbeiders zo veel mogelijk willen uitbuiten en hun loon zo laag mogelijk willen maken. De kapitalisten doen dit om zo snel mogelijk zoveel mogelijk winst voor zichzelf te creëren. De arbeiders daarentegen moeten strijden om hun loon op peil te houden en het "uitbuitingspercentage" laag te houden, zodat zij een rustiger leven kunnen leiden. Dit is wat het marxisme "klassenstrijd" noemt: waar arbeiders en hun bazen tegen elkaar strijden om er zelf beter van te worden.

Marxisten denken dat de hele geschreven menselijke geschiedenis is verdeeld door economische klassen. Een voorbeeld is de feodale samenleving (een middeleeuwse samenleving die werd beheerst door feodale heren en edelen). De heersende klasse kreeg haar macht en rijkdom van de arbeid van de boeren. Maar toen de boeren steeds meer voor zichzelf opeisten, begonnen er kleine winkeliers en handelaren te verschijnen. Veel van deze mensen vormden gilden en begonnen uiteindelijk arbeiders in dienst te nemen. Deze arbeiders waren in staat om voor zichzelf rijkdom te verwerven in deze banen. Door deze historische gebeurtenissen ontstond het kapitalisme.

Zo denken marxisten dat de geschiedenis is voortgestuwd door klassenstrijd. Zij denken dat uit deze strijd verandering zal voortkomen, net zoals het kapitalisme dat deed. Zij denken echter ook dat het kapitalisme plaats zal maken voor het communisme; naarmate de uitbuiting van arbeiders erger wordt, zullen arbeiders in opstand komen tegen hun kapitalistische heersers.

Materialisme

De kern van het marxistische denken heet materialisme. Materialisme is een filosofische opvatting die zegt dat gemeenschappen zich ontwikkelen vanaf de "grond omhoog". Het zegt dat de "hogere" kwaliteiten van de cultuur (zoals kunst, zeden, gewoonten en religies) eigenlijk gebaseerd zijn op de "lagere" of eenvoudigere kwaliteiten van het leven. Deze kwaliteiten omvatten het hebben van genoeg van wat mensen nodig hebben om te overleven, zoals voedsel en onderdak; wie geld heeft en wat ze moeten doen om het te krijgen; wie mag werken en wie wordt gedwongen te werken.

Veranderingen in de hogere kwaliteiten van de cultuur (soms de "Bovenbouw" genoemd) zijn vaak gekoppeld aan veranderingen in de lagere kwaliteiten van het leven (soms de "Basis" genoemd). Een voorbeeld is dat in de middeleeuwen mensen "eer" of plicht tegenover mensen met meer macht dan zijzelf heel belangrijk vonden. Tegenwoordig, in Westerse landen, vinden veel mensen ambitie (iemand die hard werkt voor zijn eigen doelen) belangrijker. Dat komt omdat mensen in de middeleeuwen hun hele leven onder heren werkten die niet alleen voor werk maar ook voor oorlog van hen afhankelijk waren. Tegenwoordig werken mensen meer voor zichzelf, en onze maatschappij laat sommige mensen opklimmen van arm naar rijk. In dit geval hangt wat mensen als goed en belangrijk beschouwen af van hoe de heersers waarde uit hun arbeiders halen.

Een "klassenloze maatschappij"

Het marxisme erkent dat wij in vroegere perioden eerst leefden onder heersers die alles bezaten. Daarna leefden we onder heren die land bezaten met arbeiders die op dat land woonden en werkten. In de tijd van Marx leefden mensen onder regeringen die veel mensen toestonden eigendom te bezitten. Marxisten geloven dat we uiteindelijk naar een samenleving zullen gaan waarin iedereen alles gemeenschappelijk bezit. Dit wordt communisme genoemd.

Met andere woorden, de menselijke samenleving is altijd gebaseerd geweest op de economische krachten die de mens kan beheersen. Voor het marxisme betekent dit dat elke samenleving haar vorm aanneemt op basis van haar "productiewijze".

Marxisten geloven dat het vermogen van de mens om tegenwoordig goederen en diensten te produceren betekent dat mensen de conflicten van een in klassen verdeelde samenleving achter zich kunnen laten. Veel marxisten geloven dat er altijd opstanden en, onder de juiste omstandigheden, revoluties zullen zijn. In deze revoluties zullen de arbeiders de kapitalisten bestrijden. Als zij winnen, zullen zij een socialistische "arbeidersstaat" oprichten (een regeringsvorm waarbij de arbeiders de heersers van de samenleving zijn). Deze arbeidersstaat zal slechts tijdelijk zijn. Zijn taak zal zijn de kapitalisten de macht te ontnemen, totdat alle kapitalistische landen in de wereld zijn verslagen en er geen sociale klassen meer bestaan.

Marxisten geloven dat als de arbeidersklasse zichzelf tot heersende klasse maakt, en de basis voor de klassenmaatschappij (privé-eigendom, of wat Marx "Bourgeois Property" noemde) vernietigt, er een "klassenloze maatschappij" zal ontstaan. In een marxistische samenleving zijn er geen sociale klassen in conflict, en is er geen regering meer. De staat is dan niet meer nodig. Er zullen geen landen zijn. De wereld zal geen grenzen hebben. Er zullen overal ter wereld communes zijn. Arbeiders zullen de productie van goederen en diensten organiseren op basis van wat mensen nodig hebben, niet op basis van winst.

Overtuigingen over het moderne communisme

Sommige marxisten zeggen dat het moderne "communisme" helemaal geen communisme is. Zij zeggen dat "communistische" landen als de Sovjet-Unie, de Volksrepubliek China, Cuba en Vietnam in werkelijkheid verschillende vormen van kapitalisme gebruiken, vaak met zwaar "genationaliseerde" industrieën. De denker Tony Cliff was een van de grootste aanhangers van deze ideeën. Hij schreef dat staten als de Sovjet-Unie en communistisch China (vóór 1980) "staatskapitalistisch" waren.

Niet alle communisten, socialisten of marxisten zijn het eens over deze kwestie. Veel sterke aanhangers van het marxisme zijn het er echter over eens dat:

• Met het socialisme hebben werknemers democratische controle over economische beslissingen en sociale rechtvaardigheid
• Een economie produceert dingen (maakt goederen en diensten) op basis van wat mensen nodig hebben.
• Socialisme zal sterven en veranderen in communisme wanneer het kapitalisme is verslagen

Onderscheid tussen marxisme, communisme en socialisme

Mensen gebruiken deze termen door elkaar, maar dat is onjuist. Deze begrippen hebben verschillende betekenissen:

• Marxisme is een methode van sociaaleconomische analyse die gebruik maakt van een materialistische interpretatie van historische ontwikkeling, beter bekend als historisch materialisme.
• Socialisme is een manier om een samenleving te organiseren waarin de productiemiddelen eigendom zijn van en gecontroleerd worden door de arbeidersklasse, in plaats van de kapitalisten.
• Het communisme is de theoretische klassenloze, staatloze maatschappij die volgens Marx zou ontstaan na de ondergang van het kapitalisme.

Gerelateerde pagina's

• Karl Marx
• Friedrich Engels
• Het Communistisch Manifest, door Marx en Engels
• Socialisme
• Communisme
• Marxistische economie
• Seculiere religie

Lezen

• Callinicos, Alex (2010) [1983]. De revolutionaire ideeën van Karl Marx. Bloomsbury, Londen: Bookmarks. ISBN 978-1-905192-68-7.
• Lenin, Vladimir (1967) [1913]. Karl Marx: een korte biografische schets met een uiteenzetting van het marxisme. Peking: Foreign Languages Press. Retrieved 2014-06-17.
• Marx, Karl (1849). Loonarbeid en kapitaal. Duitsland: Neue Rheinische Zeitung. Retrieved 2014-06-17.
• Avineri, Shlomo (1968). Het sociale en politieke denken van Karl Marx. Cambridge University Press.
• Kołakowski, Leszek (1976). Hoofdstromingen van het marxisme. Oxford University Press.
• Parkes, Henry Bamford (1939). Marxisme: Een autopsie. Boston: Houghton Mifflin.
• Prychitko, David L. (2008). "Marxisme". In David R. Henderson (red.). Concise Encyclopedia of Economics (2nd ed.). Bibliotheek voor Economie en Vrijheid.
• McLellan, David (2007). Marxisme na Marx. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Citaten