Bescheidenheid | wat mensen doen om niet de aandacht op zich te vestigen

Culturele verschillen

De belangrijkste culturele verschillen in bescheidenheid gaan over privacy en geslacht. Bescheidenheid is een onderdeel van sociale relaties, en geldt mogelijk niet wanneer men alleen of met intieme relaties is. Bescheidenheid gaat over seksualiteit, die historisch gezien verschillende normen kende binnen groepen met één sekse, maar verandert met de definitie van sekse en geslacht.

Religie bepaalt wat veel mensen geloven over bescheidenheid. In veel culturen is bescheidenheid vereist, gebaseerd op de overtuigingen van de Abrahamitische godsdiensten die het menselijk lichaam als beschamend beschouwen. Het orthodoxe jodendom en de islam eisen dat gelovigen kleding dragen die het hele lichaam bedekt dat seksueel getint is. Voor vrouwen omvat dit het hele lichaam behalve de handen en het gezicht, inclusief het haar. Doperse christelijke groepen houden zich nog steeds aan zuiver functionele "gewone kleding". Hiertoe behoren de Amish en de Mennonieten in de Verenigde Staten. Minder strenge, maar conservatieve religieuze groepen nemen ook kleding en gedrag aan dat bescheidener is dan wat door de meerderheid wordt aanvaard.

Inheemse volkeren in warme klimaten, die minder behoefte hadden aan kleding, ontwikkelden culturen zonder concept van lichamelijke schaamte. In het dagelijks leven is het niet meer bedekken van het lichaam dan nodig is, normaal en niet onbescheiden. Dit kan ook naakt zijn omvatten. Dit gebrek aan kleding werd door koloniale ontdekkingsreizigers gezien als immoreel, en wordt nog steeds verkeerd begrepen. Westerse kleding wordt wereldwijd gedragen met aanpassingen voor lokale culturen. Kleding die het lichaam onthult wordt nog steeds gedragen in landelijke gebieden en bij speciale gelegenheden om inheemse tradities in stand te houden.

Artistieke optredens en vieringen zijn bedoeld om aandacht te trekken. Elke samenleving heeft normen die erkennen dat voor artiesten andere regels gelden.

Privacy

Privé-situaties zijn over het algemeen beperkt tot mensen die elkaar goed kennen, zoals levenspartners, echtgenoten, familieleden of goede vrienden. Er zijn ook situaties die semi-privé zijn, waaronder mensen vallen die elkaar minder goed kennen, zoals kennissen en collega's. Er zijn ook situaties die semi-openbaar zijn, waaronder anderen die niet bekend zijn, maar beperkt tot degenen met een gemeenschappelijk kenmerk, zoals leeftijd of geslacht. Openbare plaatsen zijn voor iedereen toegankelijk. Sommige sociale rollen staan uitzonderingen op de privacyregels toe, zoals bij medisch onderzoek of behandeling.

Verschillen tussen mannen en vrouwen

Er is weinig informatie over de gelijkheid van de geslachten in de prehistorie, maar wel enige indicatie van de verschillen tussen groepen. Op basis van de manier van begraven en de artefacten die in de graven werden geplaatst, hadden bij sommige stammen zowel mannen als vrouwen een hoge positie, bij andere alleen mannen. Hetzelfde patroon wordt aangetroffen in hedendaagse foeragerende samenlevingen. Ook de status van vrouwen varieert, met meer gendergelijkheid in Scandinavië dan in andere delen van de wereld. De ongelijkheid is het grootst in islamitische landen.

In westerse culturen was het tot deze eeuw niet ongebruikelijk dat jongens in het openbaar naakt waren, terwijl meisjes gekleed waren. Van vrouwen wordt over het algemeen verwacht dat zij bescheidener zijn dan mannen. In situaties met één sekse waren mannen zo nodig naakt en werd het als onmannelijk beschouwd om dat niet te doen. Mannen en jongens zwommen naakt in overdekte zwembaden van YMCA's en openbare scholen totdat deze in de jaren zestig gemengd werden.

Islamitische landen hebben weinig plaatsen voor naaktheid buitenshuis, gemeenschappelijk met het baden in het stoombad (hammam), dat voor mannen is en volledige naaktheid vermijdt, waarbij een omslagdoek wordt gedragen. In landen zonder baden in huis kunnen openbare baden alleen voor vrouwen bestaan.

De openheid over homoseksualiteit heeft geleid tot strengere zedigheid in situaties van hetzelfde geslacht, zoals in kleedkamers. Op verschillende plaatsen zijn gemeenschappelijke douches veranderd om privacy mogelijk te maken. Veel studenten douchen niet meer na het sporten. Bovendien hebben camera's voor mobiele telefoons de aanname van privacy in gemeenschappelijke ruimten veranderd.

Badpakken zijn een indicatie van veranderingen in de normen van bescheidenheid. Voor de jaren 1930 was het voor mannen over het algemeen verboden om hun borstkas te ontbloten waar vrouwen bij aanwezig waren. Jarenlang waren losse zwembroeken typerend, maar na de jaren 1960 waren nauwsluitende ("Speedo") pakken populair, en dat blijft zo in Europa. In de Verenigde Staten is men over het algemeen teruggekeerd naar wijde, te grote zwemkleding die minder van het lichaam laat zien.

Tot de jaren 1920 mochten vrouwen in westerse samenlevingen vaak niet anders dan volledig gekleed in het openbaar verschijnen. De badkleding van vrouwen werd steeds blooter, waarbij de bikini typisch werd voor jongeren en badpakken die het bovenlichaam bedekken voor de meer bescheiden vrouwen. In de jaren 1960 werd alleen het bikinibroekje populair in Europa, maar dit is afgenomen omdat vrouwen zich bewust werden van voyeurisme op het internet. Organisaties pleiten ervoor dat vrouwen dezelfde rechten krijgen om hun borsten te ontbloten als mannen. Een groep schond opzettelijk de wet in de staat New York, niet alleen om de wet ongedaan te maken, maar om hem ongrondwettig te maken. In 1992 oordeelde het hoogste gerechtshof van de staat dat de wet van New York niet van toepassing was wanneer er geen sprake was van seksuele bedoelingen, zoals bij zonnebaden. Het argument van gelijke rechten volgens de grondwet werd echter verworpen.

Historisch gezien was de vrouwelijke borst geen lichaamsdeel dat verborgen moest blijven, omdat borstvoeding geven een noodzakelijke en natuurlijke functie was om kinderen te voeden. De veronderstelling dat borstvoeding altijd privé moet worden gegeven is een recente verandering in samenlevingen waar borstvoeding zeldzaam is geworden. In samenlevingen waar borstvoeding de norm blijft, is het niet bedekken van de borsten in andere situaties gebruikelijker. In sommige samenlevingen is het geven van borstvoeding in het openbaar een wettelijk recht, maar moeders kunnen aarzelen om dit te doen omdat andere mensen bezwaar kunnen maken.

Westerse normen

De zogenaamde westerse cultuur verwacht dat seksuele lichaamsdelen op openbare plaatsen altijd bedekt zijn. Er zijn uitzonderingen voor plaatsen waar mensen zich omkleden, want er is een kleedkamer voor mannen en een andere voor vrouwen. Andere uitzonderingen zijn sauna's, vaak plaatsen voor gemengd geslacht, waar een handdoek volstaat om de bescheidenheid te bewaren.

Ook op plaatsen waar gezwommen of gezonnebaad wordt, gelden speciale regels. Hieronder vallen niet alleen stranden, maar ook parken, waarvan sommige in steden. Normale zwemkleding is nergens anders gepast.

In veel Europese landen mogen vrouwen topless zonnebaden en sommige plaatsen zijn "kleding optioneel", waarbij volledige naaktheid is toegestaan.

De mate van ontkleding tussen naaste familieleden in huis wordt individueel bepaald. Jonge kinderen tot vijf of zes jaar kunnen naakt willen zijn, en ouders kunnen dit toestaan, zelfs als er anderen aanwezig zijn. Kinderen worden van nature bescheiden met het naderen van de puberteit. Sommige ouders zijn ook naakt tijdens het baden van kleine kinderen.

De snelle en doeltreffende manier om chemische of biologische bedreigingen te verwijderen is de slachtoffers hun kleren te laten uittrekken en met water te besproeien. Rampenplanners vinden het moeilijk om dergelijke regels op te stellen, omdat velen liever dood zijn dan naakt in het openbaar.

Naturisme

Naturisten (of nudisten) zien naaktheid als de natuurlijke staat van de mens voor vele activiteiten. Naaktheid wordt gezien als goed voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Bescheidenheid wordt gehandhaafd door gedrag waarbij seksualiteit wordt vermeden terwijl men naakt is. Westerse religieuze opvattingen verwerpen het idee dat naaktheid ooit niet-seksueel kan zijn. Naturisme wordt wereldwijd beoefend in resorts en campings, maar is een normaal onderdeel van het dagelijks leven in Scandinavië en Duitsland.

 

Religie

Alleen de Abrahamitische godsdiensten (jodendom, christendom en islam) associëren naaktheid met seksuele zonde. In oude beschavingen kon naaktheid gênant zijn als teken van lage status, maar niet beschamend wat betreft seksualiteit. Naaktheid werd ook niet geassocieerd met seksualiteit omdat vissers, herders en andere arbeiders naakt werkten.

Momenteel nemen gematigde leden van deze religies versies van de plaatselijke kleding aan die voldoen aan hun opvattingen over bescheidenheid. Orthodoxe of conservatieve leden blijven vaak traditionele kleding dragen. In landen waar zij de meerderheid vormen, hebben de islamitische regels inzake bescheidenheid kracht van wet.

Jodendom

In de orthodoxe joodse wet (Halakha) zijn vrouwen verantwoordelijk voor het handhaven van de deugd van bescheidenheid (Tzniut) door hun lichaam te bedekken, inclusief hun haar. Voor Joodse mannen is naaktheid beperkt tot het tonen van de penis. Bij dagelijkse activiteiten kan mannelijke naaktheid noodzakelijk zijn, maar moet vermeden worden. Vrouwelijke naaktheid was geen belediging tegen God, maar alleen bedoeld om de seksuele hartstochten van mannen op te wekken.

Christendom

De christelijke normen voor bescheidenheid gaan vooral over het vermijden dat vrouwen mannen tot seksuele zonde verleiden. Paus Pius XII verklaarde in 1940 dat vrouwen hun bovenarmen en schouders moeten bedekken, dat hun rokken minstens tot aan de knie moeten reiken en dat de halslijn niets mag onthullen. Mary A. Kassian, hoogleraar vrouwenstudies aan The Southern Baptist Theological Seminary, schrijft over de oneerlijkheid om de verantwoordelijkheid voor het weerstaan van verleidingen bij vrouwen te leggen. Zij merkt op dat de gedragsnormen van kerk tot kerk verschillen. Onder verwijzing naar de bijbel vindt zij dat bescheidenheid gaat over eerbied, niet alleen over kleding, en zij vindt in de bijbel niets over roklengte of bepaalde lichaamsdelen die bedekt moeten worden. Amerikaanse seksuele voorlichting leert jongeren vaak dat het menselijk lichaam beschamend is.

Islam

De islamitische samenleving vindt bescheidenheid belangrijk, maar er zijn verschillende interpretaties van welke kleding als bescheiden moet worden beschouwd. Veel moslimvrouwen dragen een hoofddoek (hijab) als teken van bescheidenheid. Meer conservatieve samenlevingen verwachten dat vrouwen hun hele lichaam bedekken, behalve hun handen en hun gezicht.

Van een vrouw die ervoor kiest om ook haar gezicht en handen te bedekken, wordt gezegd dat zij meer "bescheidenheid en heiligheid" uitdraagt. In sommige islamitische samenlevingen dragen vrouwen de niqab, een allesomvattend kledingstuk dat bedoeld is om elk deel van het lichaam te verbergen, soms ook de ogen. Het dragen van een niqab (soms aangeduid als burqa, hoewel deze term technisch alleen van toepassing is op een Afghaans allesomvattend kledingstuk) is gebruikelijk in sommige landen met een moslimmeerderheid.

Meer conservatieve landen zoals Afghanistan of Iran hebben wetten die bepalen wat voor kleding een vrouw moet dragen. Het niet naleven van deze wetten kan leiden tot zware straffen.

Evenzo moeten mannen volgens sommige islamitische interpretaties van de Hadith alles van "navel tot knie" bedekken. Sommige mannen kiezen ervoor om dit uit te breiden naar de traditionele islamitische hoofdbedekking taqiyah (muts), de mannelijke tegenhanger van de hijab, die sterk lijkt op het joodse keppeltje, maar iets groter van formaat is. De taqiyah-muts kan net als de hijab variëren in vorm, grootte of kleur, met vele regionale verschillen volgens traditie en persoonlijke smaak.

Een burqini is een badpak voor moslimvrouwen dat het hele lichaam bedekt, behalve het gezicht, de handen en de voeten, waarmee zij kunnen voldoen aan de eisen van de islamitische normen inzake bescheidenheid en tegelijkertijd kunnen deelnemen aan zwemactiviteiten. Dit wordt geaccepteerd door gematigde moslims, maar is niet toegestaan door de conservatieve islam, die vereist dat vrouwenkleding los zit, zonder aanduiding van de vorm van het vrouwenlichaam.

Boeddhisme

In het boeddhisme is bescheidenheid de kwaliteit van het pretentieloos zijn over iemands daden. Echte bescheiden mensen zijn in staat zichzelf te zien zoals ze werkelijk zijn en zich te verheugen in hun goede kwaliteiten zonder ijdel te worden en hun fouten zonder schaamte te erkennen.

 
Een taqiyah-muts  


Een hoofddoek  


Burqas  


Drie stijlen van haarbedekking gebruikelijk bij gehuwde orthodoxe vrouwen. Van rechts naar links: snood, val en hoed.  

Gedrag buiten de norm

Als bescheidenheid verder gaat dan wat normaal is, spreekt men van preutsheid. Gymnofobie is angst om naakt te zijn op plaatsen waar dat normaal is, zoals een doucheruimte op school. Exhibitionisme is de daad of drang om de geslachtsdelen bloot te stellen aan vreemden, een psychische stoornis die 2 tot 4 procent van de mannen treft. Andere openbare blootstellingen van het lichaam, zoals streaken, zijn geen exhibitionisme maar een alternatieve sociale norm om te vieren of te protesteren.