Versiering (muziek)
In de muziek zijn ornamenten noten die aan de hoofdnoten van een muziekstuk worden toegevoegd om het interessanter te maken. Er zijn verschillende soorten ornamenten, waaronder trills en dia's. Muziek uit de Renaissance en Barok heeft veel ornamenten. De componist laat meestal aan de hand van bordjes boven de noten zien welke ornamenten nodig zijn. In sommige stukken, vooral in langzame delen, lieten de componisten vaak niet zien welke ornamenten nodig zijn: ze verwachtten van de uitvoerders dat ze die in zichzelf zouden zetten. Het begrijpen van de juiste manier van versieren van muziek was vroeger een zeer belangrijk onderdeel van de kunst van het zingen of spelen van een muziekinstrument.
De juiste manier van versieren van muziek varieerde veel van het ene land tot het andere en van de ene eeuw tot de andere. Ideeën over hoe muziek moet worden uitgevoerd blijven veranderen. Voor musici van nu, die muziek uit deze oudere periodes willen spelen, is het belangrijk om zoveel mogelijk te weten te komen over historische muziekstijlen. Soms moeten we gissen naar wat een componist zou hebben gewild. Gelukkig hebben verschillende componisten en muziektheoretici boeken geschreven over het spelen van ornamenten. Dit stelt ons in staat om de verschillende uitvoeringsstijlen te begrijpen. Soms schreven componisten een voorwoord (introductie) in hun muziek om de uitvoerder uit te leggen hoe hij de ornamenten die hij had geschreven moet spelen.
Er zijn verschillende soorten ornamenten. Een "grace note" is een noot die in kleinere letters is geschreven, om aan te tonen dat de nootwaarde (hoe lang deze duurt) niet meetelt als onderdeel van de totale tijdswaarde van de maat.
In Spanje werden deze ornamenten "diferenzias" genoemd. Ze werden al in de 16e eeuw gebruikt, toen de eerste boeken met muziek voor de gitaar werden geproduceerd. In de Franse muziek werden ze "agréments" genoemd.
Ornamenten werden nog steeds geschreven in muziek uit de Klassieke Muziek periode, hoewel ze geleidelijk aan steeds minder worden gebruikt omdat componisten precies alle te spelen noten begonnen te schrijven. In de Romantiek werden ze nauwelijks gebruikt, behalve voor "tr", wat "triller" betekent.
Soorten barokke/klassieke ornamenten
Trill
Een triller is een snelle afwisseling tussen de hoofdnoot en de noot erboven. Het werd ook wel een shake genoemd. Meestal wordt, als de muziek voor 1800 is geschreven, de triller gespeeld door een noot boven de geschreven noot te laten beginnen. Als de muziek na 1800 is geschreven dan wordt de triller meestal gespeeld door te beginnen met de noot die is geschreven en door te gaan naar de noot die erboven staat. Dit was natuurlijk geen vaste regel: veranderingen in de stijl van uitvoering vonden geleidelijk plaats.
Soms eindigt de triller met een draai (de noot boven, de hoofdnoot, de noot onder, de hoofdnoot).
De triller wordt weergegeven in muzikale notatie door ofwel een t r {displaystyle tr~~~}
of een t r {displaystyle tr~~~} ~~, met de ~ die de lengte van de triller vertegenwoordigt, boven de staf.
Mordent
Het beitsmiddel is als een zeer korte triller, meestal alleen de hoofdnoot, de noot hierboven, en de hoofdnoot weer. Als de middelste noot de noot hieronder is, wordt dit een "omgekeerde beiteling" of "lagere beiteling" genoemd.
De bovenste beugel wordt aangeduid met een korte tilde (die ook kan duiden op een triller); de onderste beugel is hetzelfde met een korte verticale lijn erdoorheen:
Net als bij de triller zal de exacte snelheid waarmee het beitsmiddel wordt gespeeld afhangen van de snelheid van het stuk, maar bij een gematigde snelheid kan het bovenstaande zo worden gespeeld:
Draai aan
Een kort cijfer bestaande uit de noot boven de aangegeven, de noot zelf, de noot onder de aangegeven noot en de noot zelf weer. Het is gemarkeerd door een gespiegelde S-vorm die op zijn kant boven de notenbalk ligt.
De onderste toegevoegde noot kan al dan niet chromatisch worden verhoogd (veranderen in een scherpe)
Een omgekeerde draai (de noot onder de aangegeven noot, de noot zelf, de noot erboven, en de noot zelf weer) wordt meestal aangegeven door een korte verticale lijn door het normale draaibord te trekken, hoewel het bord zelf soms ondersteboven wordt gedraaid.
Appoggiatura
Een Appoggiatura betekent letterlijk een "leunende noot". Het woord komt van het Italiaanse woord appoggiare, "om op te leunen". Het is een noot die naar beneden wil vallen naar de volgende die deel uitmaakt van de harmonie. Componisten schreven vaak een appoggiatura in kleine lettertjes. Dit betekent meestal dat het gespeeld moet worden door de helft van de tijdswaarde van de volgende noot te nemen (bijvoorbeeld: een appoggiatura voor een kwart (achtste noot) maakt van beide noten twee semikwabbers (zestiende noot). In de loop van de 18e eeuw zijn de componisten gestopt met het schrijven ervan in kleine lettertjes en hebben ze alleen nog maar als gewone noten geschreven.
Acciaccatura
Een acciaccatura is een noot die zo snel mogelijk wordt gespeeld. Het betekent een "verbrijzelde noot" (in het Italiaans betekent acciaccatura "te verpletteren"). Het wordt normaal gesproken in kleine lettertjes geschreven, maar met een schuine streep erdoorheen om te laten zien dat het geen appoggiatura is. De meeste artiesten spelen acciaccatura's precies op de maat, maar soms is het beter om het net voor de maat te spelen, zodat de hoofdnoot precies op tijd op de maat is.
