Barok muziek
Barokmuziek is een geheel van stijlen van Europese klassieke muziek die in gebruik waren tussen ongeveer 1600 en 1750.
Het woord "barok" wordt gebruikt in andere kunstvormen dan muziek: we spreken over barokke architectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, dans en literatuur. De barok ligt tussen de Renaissance en het Classicisme in.
Frontispice van Monteverdi's opera L'Orfeo, editie Venetië, 1609. Gecomponeerd aan het begin van de barok, was dit ook een van de eerste opera's die werden geschreven.
Geschiedenis
Musici denken dat de barokperiode begint rond 1600. De beroemde renaissancecomponisten Palestrina en Lassus waren enkele jaren eerder gestorven. Claudio Monteverdi schreef sommige muziek in renaissancestijl, en andere muziek in barokstijl. Opera werd uitgevonden. Het was een tijd van muzikale verandering.
De overgang van barokke naar klassieke muziek verliep veel geleidelijker. 1750 is het jaar waarin Bach stierf, dus dat is een gemakkelijke datum om te kiezen voor het einde van de barokperiode.
De barok was een tijd waarin men hield van grote ruimtes en veel versiering. Dit is te zien aan de architectuur van beroemde gebouwen als de Sint-Pietersbasiliek in Rome of de St. Paul's Cathedral in Londen. Zij werden in deze tijd gebouwd. In Venetië waren er kerken met galerijen aan weerszijden van de kerk. Componisten schreven graag muziek voor twee groepen musici op tegenover elkaar liggende galerijen. Giovanni Gabrieli schreef veel van dit soort muziek.
Stijlen en instrumenten
Het idee van twee contrasterende groepen werd veel gebruikt in barokmuziek. Componisten schreven concerto's. Dit waren stukken voor orkest en een solo-instrument. Soms stond in een concerto een groep solisten tegenover de rest van het orkest. Deze worden met de Italiaanse naam "Concerti Grossi" aangeduid. De Brandenburgse Concerten van Bach zijn goede voorbeelden.
Orgels, en sommige klavecimbels, hadden ten minste twee klavieren. De speler kon van het ene naar het andere klavier overschakelen en zo twee verschillende klanken laten horen.
Barokmuziek was vaak een melodie met onderaan een baslijn. Dat kon bijvoorbeeld een zanger en een cello zijn. Ook was er een klavecimbel of orgel dat de baslijn speelde, en daartussen akkoorden verzon. Vaak nam de componist niet de moeite om alle akkoorden (harmonieën) uit te schrijven, maar toonde hij slechts enkele akkoorden door middel van cijfers, waarbij hij het aan de uitvoerder overliet om te beslissen welke noten hij precies moest spelen. Dit wordt "gefigureerde bas" of "basso continuo" genoemd. De solist, die bovenop de melodie speelde of zong, bracht vaak veel siernoten aan. Ook hier geldt: de componist schreef dit niet allemaal op, maar liet het aan de uitvoerder over om iets moois te improviseren rond de noten die hij had geschreven.
Omdat componisten nu opera's schreven, was het belangrijk dat het publiek de woorden duidelijk kon horen. In de Renaissance zongen de groepen van een koor vaak verschillende woorden met verschillende melodieën tegelijk. Dit werd "polyfonie" genoemd. Polyfonie werd veel gebruikt in instrumentale muziek, maar niet in opera, die een verhaal moest vertellen zonder verwarrend te zijn.
Wanneer een solist in een opera een lied (een aria) zingt, heeft de aria een bepaalde stemming. Men noemde dit "affectie". Er waren verschillende "affecties" of stemmingen: er waren aria's over wraak, jaloezie, woede, liefde, wanhoop, vredig geluk enz. Elk deel in een concerto had ook een bepaalde stemming. Muziek uit latere perioden is anders. Bijvoorbeeld: Haydn in de Klassieke Periode veranderde vaak van stemming tijdens een stuk.
Suite
De Baroksuite is een verzameling dansbewegingen geschreven in de stijl van barokmuziek. Er is een geaccepteerde standaardvolgorde waarin de dansen worden uitgevoerd. De vijf belangrijkste dansen zijn de Ouverture, Allemande, Courante, Sarabande en Gigue. Vaak voegde een componist een Prelude toe vóór alle dansen. Soms voegt een componist een ander stuk toe tussen de Sarabande en de Gigue.
Er zijn veel uitzonderingen op de standaardvolgorde, maar de volgorde Prelude, Allemande, Courante, Sarabande, Andere en Gigue is het meest gebruikelijk. Dit kan gemakkelijk worden onthouden door het acroniem PACSOG.
Componisten
Hier zijn enkele van de belangrijkste componisten uit de barokperiode:
Italië
- Giovanni Gabrieli (circa 1553/6-1612)
- Claudio Monteverdi (1567-1643)
- Antonio Vivaldi (1678-1741)
- Arcangelo Corelli (1653-1713)
- Domenico Scarlatti (1685-1757)
Duitsland
- Heinrich Schütz (1585-1672)
- Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Engeland
- Henry Purcell (1659-1695)
- George Frideric Händel (1685-1759) (geboren in Duitsland)
Frankrijk
- François Couperin (1668-1733)
- Jean-Philippe Rameau (1683-1764)
Vragen en antwoorden
V: Wat is barokmuziek?
A: Barokmuziek bestaat uit een reeks stijlen van Europese klassieke muziek die gebruikt werden tussen ongeveer 1600 en 1750 tijdens de barokperiode.
V: Welke andere kunstvormen gebruiken de term barok?
A: Barok is een term die gebruikt wordt om architectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, dans en literatuur te beschrijven.
V: Wanneer was de barokperiode?
A: De barokperiode was tussen ongeveer 1600 en 1750.
V: Waarin verschilt de barokperiode van de renaissance en het classicisme?
A: De barokperiode zat tussen de renaissance en het classicisme in en had zijn eigen aparte stijl.
V: Welke klassieke muziekstijl gaat vooraf aan de barok?
A: De Renaissance is de klassieke muziekstijl vóór de Barok.
V: Welke klassieke muziekstijl volgt op de barokperiode?
A: De periode van het Classicisme volgt op de Barok.
V: Wat is de betekenis van het woord "Barok"?
A: De term "Barok" wordt gebruikt om de kunst en architectuur te beschrijven die tijdens deze periode bloeiden. Het vertegenwoordigt een aparte stijl die gekenmerkt wordt door grandeur, extravagantie en versiering.
