Muzieknotatie
Muzieknotatie of muziekschrift is een manier om muziek op te schrijven zodat iedereen het kan spelen. In het verleden zijn vele systemen gebruikt om muziek te schrijven. Tegenwoordig schrijven de meeste muzikanten in de westerse wereld muzieknoten op een notenbalk: vijf parallelle lijnen met vier spaties ertussen. Er zijn echter vele andere systemen, waarvan sommige nog steeds in gebruik zijn in verschillende culturen.
Het opschrijven van muziek maakt het mogelijk voor een componist die een muziekstuk verzint (componeert) om andere mensen te laten weten hoe de muziek moet klinken. Die muziek kan dan worden gespeeld of gezongen door iedereen die "muziek kan lezen". Als muziek niet wordt opgeschreven, dan kunnen mensen alleen andermans muziek leren door ernaar te luisteren en te proberen deze te kopiëren. Zo werd volksmuziek van oudsher geleerd.
Enkele vroege manieren om muziek te schrijven
Spijkerschrift
De vroegste soort notatie werd geschreven op tabletten met behulp van een manier van schrijven die spijkerschrift wordt genoemd. Er is muziek gevonden uit Nippur van ongeveer 2000 voor Christus die bij benadering lijkt aan te geven hoe de muziek moest worden gespeeld. Een tablet uit 1250 voor Christus heeft muzieknotatie waarop de namen van de snaren van een lier staan. Dit zijn de vroegste aantekeningen die we hebben van geschreven muziek.
Oud Griekenland
Muzieknotatie uit het oude Griekenland toonde de noten gedetailleerder dan het vroegere spijkerschrift. Het toont de toonhoogte (hoe hoog of laag de noot is) en hoe lang hij duurt. Soms geeft het een idee van de harmonie. Het werd gebruikt vanaf ten minste de 6e eeuw voor Christus tot ongeveer de 4e eeuw na Christus.
Vroeg-Europese muzieknotatie
Toen in Europa muziek werd opgeschreven, was dat muziek voor de rooms-katholieke kerk. De monniken die het opschreven gebruikten een systeem van punten en strepen, neumes genaamd. Ze gaven een idee van hoe hoog of laag de noten waren, maar gaven niet de lengte van de noten aan. Mogelijk werden ze gebruikt door mensen die de muziek al kenden en alleen een geheugensteuntje nodig hadden om te weten wanneer ze omhoog en omlaag moesten gaan.
Gaandeweg realiseerde men zich dat er een systeem moest komen dat de exacte toonhoogte van de noot aangaf. De eerste notenbalk bestond slechts uit één enkele horizontale lijn. Geleidelijk aan nam dit toe tot vier lijnen. Guido d'Arezzo, een Italiaanse Benedictijner monnik die in de 11e eeuw leefde, ontwikkelde dit systeem, dat al snel leidde tot de manier van muziek schrijven zoals wij die kennen. Tegen de 16e eeuw gebruikte iedereen de 5-regelige notenbalk. Tegen het einde van de 17e eeuw werd overal een systeem van maten gebruikt. Aanvankelijk waren de maatstrepen er om aan te geven welke noten samen moesten worden gespeeld of gezongen. Geleidelijk werd het systeem ontwikkeld dat wij nu kennen, waarbij elke maat even lang duurde, en een bepaald aantal tellen voor elke maat had. Tegen het einde van de 17e eeuw werd dit door de meeste musici in de Europese klassieke muziek gebruikt.
Vroeg-Europese muzieknotatie
Foto van de originele steen in Delphi met de tweede van de twee hymnen aan Apollo. De muzieknotatie is de lijn van incidentele symbolen boven de hoofdlijn van Griekse letters.
Het moderne systeem van muzieknotatie
Tegenwoordig gebruiken we een notenbalk met vijf regels. De toonhoogte (hoogte of laagte van een noot) wordt aangegeven door waar de noot op de notenbalk staat. Voor sommige noten kunnen ook kruizen of mollen staan. De notenwaarde (hoeveelheid tijd voor een noot) wordt aangegeven door hoe de noot eruit ziet. De muziek wordt van links naar rechts gelezen.
Een notenbalk van geschreven muziek heeft meestal een sleutel vooraan. Hierop staat precies aangegeven welke noten moeten worden gespeeld. Noten die erg hoog of laag zijn, kunnen op extra lijnen, de zogenaamde grootboeklijnen, boven of onder de notenbalk worden gezet.
Na de sleutel staat meestal een signatuur die de toonaard van het stuk aangeeft: het laat zien welke kruizen of mollen regelmatig moeten worden gebruikt.
Na de toonsoort komt de maatsoort. Bars (maten) verdelen het stuk in regelmatige groepen van beats, en de maatsoorten geven deze groepen weer.
Boven de muziek staat meestal een woord, of woorden, om het tempo (snelheid) aan te geven. Op verschillende plaatsen in de muziek staan dynamische tekens om aan te geven hoe hard of zacht er gespeeld moet worden.
Bij vocale muziek worden de woorden onder de noten geschreven.
Wanneer muziek wordt gespeeld door een grote groep instrumenten, zoals een orkest, wordt de muziek geschreven in een "partituur". Hierop staat de muziek die door alle instrumenten wordt gespeeld, dus er zijn veel notenbalken onder elkaar geschreven. De dirigent heeft een partituur nodig, maar de spelers spelen van een "partij" met alleen de noten die zij spelen. Alle partijen die nodig zijn voor een muziekstuk worden een "set partijen" genoemd.
Handgeschreven muzieknotatie van J. S. Bach: begin van de Prelude uit de Suite voor luit in G klein BWV 995
Enkele andere systemen
Instrumenten zoals gitaren spelen vaak vanaf een akkoordenschema of alleen de namen van de akkoorden (C7, Em enz.) die onder de muziek of onder de woorden van een liedje staan.
Sinds de Renaissance gebruiken musici een systeem dat solfege heet. Dit toont de namen van de noten van een toonladder (do, re, mi enz.).
Luitmuziek in de Renaissance en Barok werd geschreven in een systeem dat tabulatuur werd genoemd. Sommige 20e-eeuwse componisten gebruikten ook tabulatuur.
Sommige moderne componisten zoals John Cage hebben muziek geschreven door tekeningen te maken, de zogenaamde grafische notatie.
Muziek kan ook in braille worden geschreven voor blinde muzikanten.
Tegenwoordig worden computers vaak gebruikt voor het maken van muziek. Dit heeft geleid tot andere vormen van muzieknotatie die in verschillende softwaresystemen worden gebruikt. Het MIDI-bestandsformaat slaat informatie op over toonhoogte, duur, snelheid, volume enz. van noten en kan worden gebruikt om een MIDI-instrument te besturen.
Er zijn tegenwoordig andere systemen in gebruik voor sommige niet-westerse muziek.
Gerelateerde pagina's
- Bladmuziek
- Staaf (muziek)
- Clef (muziek)
- Guido d'Arezzo
- Tabulatuur
| Muziek | |||||
| Muziekgeschiedenis en |
| ||||
|
| ||||
| |||||
| Onderwijs en studie |
| ||||
| Productie |
| ||||
| Culturele en |
| ||||
| Per soevereine staat |
| ||||
| Lijsten |
| ||||
| Gerelateerde artikelen |
| ||||
| |||||
Vragen en antwoorden
V: Wat is muzieknotatie?
A: Muzieknotatie is een manier om muziek op te schrijven zodat iedereen het kan spelen.
V: Hoeveel regels staan er in de notenbalk die de meeste muzikanten in de westerse wereld gebruiken?
A: De meeste muzikanten in de westerse wereld schrijven muzieknoten op een notenbalk met vijf parallelle lijnen en vier spaties ertussen.
V: Wat is het doel van het opschrijven van muziek?
A: Het opschrijven van muziek maakt het mogelijk voor een componist die een muziekstuk verzint (componeert) om andere mensen te laten weten hoe de muziek moet klinken, zodat het vervolgens kan worden gespeeld of gezongen door iedereen die "muziek kan lezen".
V: Hoe werd volksmuziek traditioneel geleerd?
A: Volksmuziek werd traditioneel geleerd door ernaar te luisteren en te proberen het te kopiëren.
V: Zijn er tegenwoordig andere systemen om muziek op te schrijven dan het notenbalksysteem dat door de meeste muzikanten in de westerse wereld wordt gebruikt?
A: Ja, er zijn vele andere, waarvan sommige nog steeds in gebruik zijn in verschillende culturen.
V: Is het lezen van muzieknotatie noodzakelijk om een opgeschreven muziekstuk te kunnen spelen of zingen?
A: Ja, het lezen van muzieknotatie is noodzakelijk voor het spelen of zingen van een muziekstuk.
