Pramoedya Ananta Toer | Indonesische schrijver

Beginjaren

Pramoedya werd geboren op 6 februari 1925 in Blora in Midden-Java, dat toen deel uitmaakte van Nederlands-Indië. Hij was de oudste zoon van zijn familie. Pramoedya's vader was leraar. Zijn vader was ook actief in Boedi Oetomo (de eerste erkende inheemse nationale organisatie in Indonesië). Pramoedya's moeder was een rijsthandelaar. Zijn grootvader van moederskant had de pelgrimstocht naar Mekka gemaakt. Zoals in zijn semi-autobiografische verhalenbundel "Cerita Dari Blora" staat, heette hij oorspronkelijk Pramoedya Ananta Mastoer. Maar hij vond de familienaam Mastoer te aristocratisch. Het Javaanse voorvoegsel "Mas" betekent een man met een hogere rang in een adellijke familie. Dus schrapte hij "Mas" en behield Toer als zijn familienaam. Pramoedya ging naar de Radio Beroepsschool in Surabaya, maar was net afgestudeerd toen Japan Surabaya binnenviel in 1942.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog steunde Pramoedya aanvankelijk de bezettingsmacht van Keizerlijk Japan. Hij vond de Japanners slecht, maar beter dan de Nederlanders. Hij werkte als typist voor een Japanse krant in Jakarta. Naarmate de oorlog vorderde, verzetten de Indonesiërs zich echter tegen de harde behandeling door het Japanse leger en de rantsoenering in oorlogstijd. De aan Soekarno loyale nationalistische krachten schakelden hun steun over naar de opkomende geallieerden tegen Japan. Pramoedya deed dat ook.

Op 17 augustus 1945, nadat het nieuws van de geallieerde overwinning op Japan Indonesië had bereikt, riep Soekarno de Indonesische onafhankelijkheid uit. Hiermee begon de Indonesische Nationale Revolutie tegen de Britten en Nederlanders. In deze oorlog sloot Pramoedya zich aan bij een paramilitaire groep in Karawang, Kranji (West-Java). Hij werd naar Jakarta gestuurd. In Jakarta schreef hij korte verhalen en boeken, en propaganda voor de nationalistische zaak. De Nederlanders stopten hem in de Bukit Duri gevangenis in Jakarta van 1947 tot 1949, het jaar dat Nederland de Indonesische onafhankelijkheid erkende. In de gevangenis schreef hij zijn eerste grote roman, The Fugitive.

 

Belang nadat Indonesië onafhankelijk werd

In de eerste jaren na de onafhankelijkheid van Indonesië schreef Pramoedya verhalen over de problemen van de nieuwe natie. Hij schreef ook semi-autobiografische werken op basis van zijn memoires tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarna ging hij in Nederland wonen in het kader van een cultureel uitwisselingsprogramma. Later ging hij op verschillende andere culturele uitwisselingen, waaronder reizen naar de Sovjet-Unie en de Volksrepubliek China.

In Indonesië bouwde Pramoedya een reputatie op als literatuur- en maatschappijcriticus. Hij sloot zich aan bij de linkse schrijversgroep Lekra en schreef in kranten en literaire tijdschriften. Zijn schrijfstijl werd politieker. Een voorbeeld is zijn verhaal Korupsi (corruptie). Het is het verhaal van een ambtenaar die in de val van corruptie trapt. Hierdoor kreeg hij problemen met de regering Soekarno.

Vanaf eind jaren vijftig doceerde Pramoedya literatuurgeschiedenis aan de Universitas Res Publica. Die universiteit was politiek links. Terwijl hij de lessen voorbereidde, begon hij te beseffen dat de ideeën over de Indonesische taal en literatuur door de Nederlandse koloniale autoriteiten waren verdraaid. Hij ging op zoek naar materiaal dat was genegeerd door koloniale onderwijsinstellingen en door Indonesiërs na de onafhankelijkheid.

Pramoedya had tijd doorgebracht in China, dus hij had goede gevoelens voor Indonesische Chinezen. Dit was ongebruikelijk in Indonesië na de onafhankelijkheid. De Indonesische regering had veel wetten gemaakt die de vrijheid van Indonesische Chinezen beperkten en etnische Maleisiërs of Javanen discrimineerden vaak tegen Indonesische Chinezen. Pramoedya publiceerde een reeks brieven aan een denkbeeldige Chinese correspondent over de geschiedenis van de Indonesische Chinezen, genaamd Hoakiau di Indonesia (Geschiedenis van de overzeese Chinezen in Indonesië). Hij bekritiseerde de regering omdat zij te zeer op Java was gericht en ongevoelig was voor de behoeften en verlangens van de andere regio's en volkeren van Indonesië. Als gevolg daarvan werd hij gearresteerd door het Indonesische leger en negen maanden gevangen gezet in de Cipinang gevangenis.

 

Gevangenschap onder Soeharto

Bij een staatsgreep in oktober 1965 nam het leger de macht over na een valse bewering dat de moord op verschillende hoge generaals was georganiseerd door de Communistische Partij van Indonesië. Dit was het begin van Soeharto's Nieuwe Orde. Deze regering was gewelddadig anticommunistisch. Pramoedya stond aan het hoofd van de People's Cultural Organisation, een literaire groepering die banden had met de Indonesische Communistische Partij. Het regime van de Nieuwe Orde noemde hem daarom een communist en staatsvijand. Tijdens de gewelddadige anticommunistische zuivering in 1965-66 werd Pramoedya gearresteerd, geslagen en gevangen gezet door de regering van Soeharto. Hij werd benoemd tot politiek gevangene. Zijn boeken werden verboden en hij werd zonder proces gevangen gezet, eerst in Nusa Kambangan voor de zuidkust van Java en daarna in de strafkolonie Buru op de oostelijke eilanden van de Indonesische archipel. .

Tijdens zijn gevangenschap op het eiland Buru mocht hij niet schrijven, maar creëerde hij zijn bekendste serie werk, het Buru Kwartet. Het is een serie van vier historische fictieromans die vertellen over de ontwikkeling van het Indonesische nationalisme. De boeken zijn deels gebaseerd op zijn eigen ervaringen tijdens zijn jeugd. De Engelse titels van de boeken zijn: This Earth of Mankind, Child of All Nations, Footsteps en House of Glass. De hoofdpersoon van de serie heet Minke. Hij is een minderjarige Javaanse vorst. Het personage lijkt op een Indonesische journalist genaamd Tirto Adhi Surjo. Hij was actief in de nationalistische beweging.

Het kwartet bevat sterke vrouwelijke personages van Indonesische en Chinese etniciteit. De boeken laten zien hoe moeilijk het voor deze mensen was om onder koloniaal bewind te leven. Ze kregen te maken met racistische discriminatie en aanvallen. Ze vochten voor persoonlijke en nationale politieke onafhankelijkheid. Deze boeken zijn typerend voor veel van Pramoedya's schrijfwerk. Ze vertellen persoonlijke verhalen en richten zich op individuen die gevangen zitten in de bewegingen van de geschiedenis van een natie.

Pramoedya had onderzoek gedaan naar de boeken voordat hij naar het Buru gevangenkamp werd gestuurd. Toen hij werd gearresteerd werd zijn bibliotheek verbrand en veel van zijn collectie en vroege geschriften gingen verloren. Op het gevangenenkolonie-eiland Buru mocht hij niet eens een potlood hebben. Pramoedya dacht dat hij de romans ooit op papier zou kunnen schrijven. Hij vertelde de verhalen van de romans aan zijn medegevangenen. Andere gevangenen luisterden naar de verhalen en hielpen hem vervolgens. Zij deden extra werk zodat Pramoedya minder hoefde te werken. Zo kon hij uiteindelijk de romans opschrijven. De uiteindelijke boeken ontleenden hun naam, "Buru Quartet", aan de gevangenis waar hij ze maakte. Ze zijn verzameld en gepubliceerd in het Engels. Maxwell Lane heeft ze vertaald. Ze zijn ook in vele andere talen verschenen. In 2005 waren ze in 33 talen gepubliceerd (BIWP). Veel mensen buiten Indonesië vonden het uitstekende boeken. Ze wonnen vele prijzen. Maar de Indonesische regering verbood de publicatie ervan in Indonesië. Een van de beroemdste literaire werken van Indonesië was dus bijna niet te vinden voor de mensen in het land wier geschiedenis het behandelde. Indonesiërs in het buitenland scanden kopieën en deelden ze op het internet met mensen in het land.

Pramoedya's werken over koloniaal Indonesië erkenden het belang van de islam als middel voor volksverzet tegen de Nederlanders. Zijn werken gaan niet over religie en hebben geen duidelijke religieuze thema's. Hij verzette zich tegen mensen die religie gebruikten om het denken van mensen te beheersen. Soms schreef hij negatief over de religieuze vromen.

 
Buru tpc 1967  

Vrijgelaten uit de gevangenis en later schrijvend

Pramoedya werd in 1979 vrijgelaten uit de gevangenis. Maar hij bleef tot 1992 onder huisarrest in Jakarta. In die tijd bracht hij The Girl From the Coast uit, een andere semi-fictieve roman gebaseerd op de ervaringen van zijn grootmoeder (de delen 2 en 3 van dit werk werden in 1965 samen met zijn bibliotheek vernietigd). Hij schreef ook Nyanyi Sunyi Seorang Bisu (1995); A Mute's Soliloquy, een autobiografie gebaseerd op de brieven die hij voor zijn dochter schreef vanuit de gevangenis in Buru maar die niet verstuurd mochten worden, en Arus Balik (1995).

Hij schreef vele columns en korte artikelen waarin hij de Indonesische regering bekritiseerde. Hij schreef een boek genaamd Perawan Remaja dalam Cengkeraman Militer (Jonge maagden in de greep van het leger), een documentaire waarin de benarde situatie wordt beschreven van Javaanse vrouwen die tijdens de Japanse bezetting werden gedwongen troostvrouwen te worden en vervolgens door hun eigen Indonesische samenleving werden onderdrukt. Het Japanse leger bracht deze vrouwen naar het eiland Buru. Ze werden verkracht en seksueel misbruikt door de Japanners. Velen bleven daar in plaats van terug te keren naar Java. Andere politieke gevangenen op Buru met Pramoedya konden enkele van deze vrouwen ontmoeten. Zij vertelden de verhalen van de vrouwen aan Pramoedya. Hij schreef ze in de jaren zeventig op in verhalende vorm. Dit was het begin van het boek dat in 2001 werd gepubliceerd.

Pramoedya werd op 27 april 2006 in het ziekenhuis opgenomen wegens complicaties van diabetes en hartkwalen. Hij was ook een zware roker van Kretek (kruidnagel) sigaretten en had jaren van mishandeling doorstaan tijdens zijn gevangenschap. Pramoedya werd geprezen om zijn schrijven en won vele prijzen. Velen vonden hem de beste kandidaat voor een Nobelprijs voor Literatuur uit Indonesië en Zuidoost-Azië.

Pramoedya's geschriften over Indonesië gaan over de internationale en regionale stromingen als gevolg van politieke gebeurtenissen in de geschiedenis en hoe deze gebeurtenissen door zijn vaderland stroomden en de bevolking ervan teisterden. Pramoedya deelt ook een persoonlijke geschiedenis van ontberingen en detentie voor zijn pogingen tot zelfexpressie en de politieke aspecten van zijn geschriften, en vocht tegen de censuur van zijn werk door de leiders van zijn eigen volk.

 
Pramoedya's graf op de Karet Bivak begraafplaats, Jakarta  


Pramoedya in de jaren negentig  

Awards

• 1988 PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write Award.
• 1989 The Fund for Free Expression Award, New York, VS.
• 1992 Engelse P.E.N Centre Award, Groot-Brittannië.
• 1992 Stichting Wertheim Award, Nederland.
• 1995 Ramon Magsaysay Award voor journalistiek, literatuur en creatieve communicatie.
• 1999 Doctor Honoris Causa van de Universiteit van Michigan.
• 1999 Chancellor's Distinguished Honor Award van de Universiteit van Californië, Berkeley.
• 2000 Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres Republiek Frankrijk.
• 2000 11e Fukuoka Aziatische Cultuurprijs.
• Prijs van de Noorse Auteursbond 2004 voor zijn bijdrage aan de wereldliteratuur en zijn voortdurende strijd voor het recht op vrije meningsuiting.
• 2004 Pablo Neruda Award, Chili
• 2005 Global Intellectuals Poll door het Prospect.

 

Grote werken