Speekselklier

De speekselklieren maken speeksel. Speeksel houdt de mond en andere delen van het spijsverteringsstelsel nat en glibberig. Het helpt ook bij het afbreken van het voedsel wanneer u kauwt. Dit helpt het voedsel door de keel naar de maag te gaan.

Er zijn drie hoofdparen speekselklieren. Zij zijn

de parotis,
de submandibulaire en
de sublinguale klieren.

Er zijn ook veel kleine klieren in de tong, wangen, lippen en gehemelte. Al deze klieren maken slijm aan.

1 is de oorspeekselklier; 2 is de submandibulaire klier; 3 is de sublinguale klier.

Speekselafscheidingen en structuur

Speeksel bestaat uit twee vloeistoffen, slijmerig en sereus.

Slijm

Slijm is een sacharideglycoproteïne die mucine wordt genoemd. Samen met water vormt het het glibberige smeermiddel dat in vele delen van het lichaam wordt gebruikt, waar het de bewegende delen, oppervlakken en buizen bekleedt. Hier smeert het de mond, de keel en het spijsverteringskanaal.

Het slijm heeft ook antiseptische eigenschappen: het bevat lysozym en immunoglobulinen. Slijm, met zijn antiseptische moleculen en slijm, vangt schimmels, bacteriën en virussen en voorkomt infecties. Het lichaam produceert ongeveer een liter slijm per dag, in de mond en op andere plaatsen.

Serous Fluid

Het sereuze vocht bevat het enzym amylase dat werkt bij de vertering van koolhydraten. De kleine speekselklieren op de tong scheiden het amylase af. De parotisklier produceert zuiver sereus speeksel. De andere grote speekselklieren produceren gemengd (sereus en slijmerig) speeksel.

Een ander soort sereuze vloeistof wordt afgescheiden door de twee lagen sereuze membranen die de lichaamsholten bekleden. De sereuze vloeistof tussen de twee lagen werkt als een smeermiddel en vermindert wrijving door spierbewegingen.

Soorten speekselklieren

De parotisklier maakt alleen sereuze afscheiding.
De submandibulaire klieren zijn gemengde klieren. Ze geven sereuze en slijmerige afscheidingen.
De sublinguale klieren maken alleen slijm.

Structuur van speekselklieren

De klieren zitten in een kapsel van bindweefsel. Binnenin is het gemaakt van kleine delen die lobules worden genoemd. Bloedvaten en zenuwen gaan in de kwabben. Er zijn drie hoofdtypen cellen in de belangrijkste speekselklieren:

De sereuze cellen hebben de vorm van een piramide. Ze zijn samengevoegd in een groep die de vorm heeft van een bal.
Slijmcellen hebben meestal de vorm van een kubus. Ze zijn met elkaar verbonden tot tubuli, die zeer kleine buisjes zijn.
Myoepitheelcellen zitten rondom het deel van de klier waar het speeksel uitkomt. Ze kunnen de speekselklier samenknijpen zodat het speeksel er sneller uitkomt.

De kleine buisjes gaan over in kanaaltjes. Die buisjes gaan over in grotere buisjes met kleine streepjes erop, die striaties worden genoemd. Die gaan over in kanalen tussen de lobben van de klier (de zogenaamde interlobar of excretiekanalen). Het hoofdkanaal van de speekselklieren komt uit in de mond.

Waar de klieren zijn

Er zijn drie speekselklieren:

De twee parotisklieren liggen bij het oor (par- = naast, -otid = oor). Het zijn de grootste speekselklieren.
De sublinguale klier zit onder de tong.
De onderkaakklier heeft de vorm van een "U". Hij ligt onder het kinbeen dat onderkaak wordt genoemd.

Medische notities

Zie bof

De kanalen kunnen verstopt raken. Dit veroorzaakt pijn en zwelling van de klier.

Tumoren van de speekselklieren kunnen voorkomen. Deze zijn meestal goedaardig. Onderzoek wordt gedaan met een sialogram, dat is een radiocontrastonderzoek van een speekselkanaal.