Scepticisme | elke opvatting die twijfel inhoudt

De wortels van het scepticisme

Scepticisme is niet alleen de overtuiging dat iets niet klopt. Het is een denksysteem dat ingaat tegen bijgeloof en geruchten. Kenmerkend voor scepticisme is de houding dat elke bewering wordt beoordeeld op het bewijs voor of tegen de waarheid ervan.

Het scepticisme ten aanzien van de filosofie vindt zijn oorsprong in de oude Griekse filosofie.

De Griekse sofisten van de 5e eeuw v.C., zoals Protagoras van Abdera (480-411 v.C.), waren meestal sceptici. Gorgias (485-380 v.C.) zei: "Niets bestaat; als iets bestaat, kan het niet gekend worden; als iets bestaat en gekend kan worden, kan het niet meegedeeld worden". In de 4e eeuw v.C. nam Pyrrho van Elis (c360-275 v.C.), die reisde en studeerde tot in India, het praktisch scepticisme over. Carneades (c213-129 BC) was het er niet mee eens dat dingen volledig waar of onwaar waren. Hij bekritiseerde de dogmatici, vooral de stoïcijnen. Hij zei dat volledig zekere kennis onmogelijk is. Sextus Empiricus (c200 AD), de belangrijkste autoriteit voor het Griekse scepticisme, bracht het empirisme samen in de basis voor het stellen van kennis.

Het scepticisme komt ook uit de Aziatische filosofie. De Chinese filosoof Zhuangzi (c369-c286 v.Chr.) zei dat wat echt lijkt slechts een droom zou kunnen zijn. In de Indiase filosofie vond de Cārvāka-school dat we noch moeten proberen kennis af te leiden, noch moeten vertrouwen op wat andere mensen ons vertellen. In het boeddhisme zei Nāgārjuna dat niets op zichzelf bestaat, en dat dit idee een belangrijk onderdeel is van verlichting.

Het belangrijkste deel van het argument is dat we niets kunnen weten tenzij we iets zeker weten. Het belang ligt in de manier waarop grote filosofen hebben geprobeerd dit probleem op te lossen. Sommigen, zoals Descartes, trekken zich terug in de geest: "Ik denk, dus ik ben". Anderen, zoals de Britse empiristen John Locke en David Hume, vertrouwen op onze zintuiglijke waarneming. Bepaalde soorten kennis zijn bijzonder gevoelig voor scepticisme. Een agnost gelooft bijvoorbeeld dat mensen geen kennis kunnen krijgen over bovennatuurlijke zaken.

Scepticisme wordt veel gebruikt als methode voor onderzoek in de wetenschap, en (met wijzigingen) in de moderne juridische procedure. Hier gaan twijfel, opschorting van het oordeel, zorgvuldig onderzoek, toetsing en discussie vooraf aan elke uitspraak over feiten. Soms duurt dit proces jaren voordat een consensus wordt bereikt. Deze systematische aanpak wordt methodologisch scepticisme genoemd. Het is waarschijnlijk de belangrijkste erfenis van de sceptici.

Scepsis in de islam

In de islamitische filosofie is het filosofisch scepticisme begonnen door Al-Ghazali, in het Westen bekend als "Algazel", als onderdeel van de orthodoxe Ash'ari school van de islamitische theologie. Er is gezegd dat de ideeën van René Descartes in Vertoog over de methode mogelijk zijn beïnvloed door Al-Ghazli.

Bronnen

Literaire sceptici

• Ambrose Bierce: The Devil's Dictionary
• Ignacy Krasicki: Fabels en parabels
• Bolesław Prus: Farao
• Voltaire: Candide
• Montaigne: Essays

Organisaties

• Centrum voor onderzoek
• Commissie voor sceptisch onderzoek
• De vereniging van sceptici
• James Randi Onderwijsstichting
• Rationalistische Internationale
• De New England Skeptical Society
• Australische sceptici

Media

• Penn & Teller: Bullshit!
• MythBusters

Andere websites

• New York City Sceptici
• Sceptici Canada
• Sceptici in Rusland (Manifest)
• Het netwerk van sceptische vrienden
• Brits tijdschrift Skeptic
• Australische sceptici
• Sceptisch over sceptici