Amicus curiae

Geschiedenis

De amicus curiae praktijk kwam voor in het Romeinse recht. Zij speelde een belangrijke rol in zowel het Engelse gewoonterecht als het Amerikaanse rechtssysteem. Later werd zij ingevoerd in het internationaal recht, met name op het gebied van de mensenrechten. Tegenwoordig wordt het gebruikt door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Het wordt ook gebruikt in de Inter-Amerikaanse Commissie voor de rechten van de mens, het Inter-Amerikaanse Hof voor de rechten van de mens, het Hof van Justitie van de Europese Unie en het Speciale Tribunaal voor Libanon.

Presentatie

De situatie die het vaakst in de pers wordt vermeld, is die waarin een belangengroep een memorie indient in een zaak voor een hof van beroep waarin zij geen procespartij is. Beroepszaken zijn gewoonlijk beperkt tot de feitelijke gegevens en argumenten van de lagere rechtbank waartegen beroep is aangetekend. Gewoonlijk concentreren advocaten zich op de feiten en argumenten die voor hun cliënten het gunstigst zijn. Wanneer een zaak ruimere implicaties kan hebben, zijn amicus curiae pleidooien een manier om die implicaties naar voren te brengen, zodat de mogelijk ruime rechtsgevolgen van rechterlijke beslissingen niet uitsluitend zullen afhangen van de partijen die rechtstreeks bij de zaak betrokken zijn.

In vooraanstaande zaken zijn amici curiae over het algemeen organisaties met aanzienlijke juridische budgetten. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld dienen non-profitorganisaties voor juridische belangenbehartiging, zoals de American Civil Liberties Union, de Landmark Legal Foundation, de Pacific Legal Foundation en andere, vaak dergelijke brieven in om te pleiten voor of tegen een bepaalde wetswijziging of interpretatie. Indien een beslissing gevolgen kan hebben voor een gehele bedrijfstak, kan het zijn dat ook andere ondernemingen dan de procespartijen hun bezwaren kenbaar willen maken. In de Verenigde Staten behandelen federale rechtbanken vaak zaken betreffende de grondwettigheid van staatswetten. Daarom kunnen staten als amici curiae pleidooien indienen wanneer hun wetten waarschijnlijk in het geding zijn, zoals in de zaak McDonald v. Chicago van het Hooggerechtshof, toen tweeëndertig staten onder auspiciën van Texas (en Californië onafhankelijk) dergelijke pleidooien indienden.

Amici curiae die geen pleidooien indienen, presenteren vaak een academisch perspectief op de zaak. Krantenredacties, blogs en andere opiniestukken kunnen wellicht de beslissingen van het Hooggerechtshof beïnvloeden als de facto amici curiae. Zij worden echter technisch niet als amici curiae beschouwd, omdat zij geen materiaal bij het Hof indienen, geen verlof hoeven aan te vragen, en geen garantie hebben dat zij zullen worden gelezen.

Het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten oordeelt

Het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten heeft speciale regels voor amicus curiae briefings die moeten worden ingediend in zaken die bij hem aanhangig zijn. Regel 37 van het Hooggerechtshof bepaalt onder meer dat een dergelijke brief moet gaan over "relevante zaken" die niet door de partijen zijn behandeld en "van aanzienlijk nut kunnen zijn". Op de omslag van een amicus brief moet worden vermeld welke partij de brief steunt, of de brief alleen een bevestiging of een omkering steunt. Het Hof eist ook, onder meer, dat alle niet-gouvernementele amici degenen vermelden die een geldelijke bijdrage tot de voorbereiding of de indiening van de memorie hebben geleverd. De memories moeten in brochureformaat worden opgesteld en 40 exemplaren moeten aan het Hof worden betekend.

In het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten is, tenzij de amicus wordt ingediend door de federale regering (of een van haar functionarissen of agenten) of een Amerikaanse staat, in het algemeen toestemming van de rechter (door middel van een motie van verlof) of wederzijdse instemming van de partijen vereist. Een amicus curiae toestaan om een pleidooi te houden, wordt als "buitengewoon" beschouwd.

In de Wereldhandelsorganisatie

De rol van amicus curiae briefs in het geschillenbeslechtingssysteem van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) is omstreden. De controverse vloeit voort uit het gouvernementele karakter van WTO-geschillen. Aangezien alleen WTO-leden toegang hebben tot het systeem, zijn alle niet-leden, zoals niet-gouvernementele organisaties (NGO's), uitgesloten en hebben zij geen recht om te worden gehoord. De enige manier voor hen om een bijdrage te leveren aan een WTO-besluit is dus door middel van amicus curiae briefs.