Inprenting (leerproces)
Imprinting is een term die in de ethologie en psychologie wordt gebruikt om een speciale vorm van automatisch leren te beschrijven.
Het gebeurt meestal vroeg in het leven, in een kritieke periode. Daarom wordt het in de leerboeken ook wel fase-gevoelig leren genoemd. Het is leren dat gebeurt op een bepaalde leeftijd of in een bepaalde levensfase. Het dier fixeert zich op een bepaald signaal (geluid of zicht), dat 'ingeprent' zou zijn op het onderwerp. Het proces van inprenten wordt veroorzaakt door een geërfd instinct.
De bekendste vorm van bedrukking is de bedrukking van de pasgeborene (of geborene) op één of beide ouders. Het heeft als functie de jongen in de buurt van hun ouder(s) te houden tijdens de vroege leerperiode. Het is het meest opvallend bij vogels, zoals eenden en ganzen, nadat de jongen het nest hebben verlaten. Ze drukken op hun ouders en volgen ze dan rond, vaak in een lange rij, op het land en op het water.
Het werd voor het eerst gemeld bij kippen in huis, door de 19de-eeuwse amateurbioloog Douglas Spalding. Het werd herontdekt door de vroege etholoog Oskar Heinroth, en uitgebreid bestudeerd en gepopulariseerd door zijn discipel Konrad Lorenz, en door Niko Tinbergen.
Lorenz liet zien hoe broedmachinegekweekte ganzen de eerste geschikte bewegende stimulans die ze zagen binnen een 'kritieke periode' van 13-16 uur na het uitkomen, zouden inprenten. Zo zouden de ganzenkuikens bijvoorbeeld een afdruk maken op Lorenz zelf (om precies te zijn, op zijn waadschoenen). Hij is vaak te zien op foto's die worden gevolgd door een grapje van ganzen die op hem zijn ingeprent.
In de ontwikkeling van een kind wordt de term gebruikt om te verwijzen naar het proces waarbij een baby leert wie zijn moeder en vader zijn. Het proces wordt herkend als beginnend in de baarmoeder, wanneer de ongeboren baby de stem van zijn ouders begint te herkennen.
De kinderafdruk van vogels was een primaire techniek die werd gebruikt om de film Winged Migration (Le Peuple Migrateur) te maken, die beelden bevat van trekvogels in de vlucht. De vogels zijn gestempeld op handlers, die voortdurend gele jassen en toeterende hoorns droegen. De vogels werden vervolgens getraind om mee te vliegen met verschillende vliegtuigen, meestal ultralights.
Afdrukken houdt de familie bij elkaar
Eendenkuikens in de rij
Nieuw-Zeelandse Paradijs Shelduck met eendenkuikens
Bedrukte ganzen en kranen die met een ultralicht vliegtuig vliegen
Vragen en antwoorden
V: Wat is inprenting?
A: Inprenting is een vorm van leren die optreedt wanneer een organisme een sterke band vormt met een ander organisme of object tijdens een kritieke periode kort na de geboorte.
V: Wat zijn enkele voorbeelden van inprenting?
A: Voorbeelden van inprenting zijn eendjes die hun moeder volgen, babyganzen die hun ouders herkennen en menselijke zuigelingen die zich aan hun verzorgers hechten.
V: Hoe werkt inprenting?
A: Inprenting werkt door associaties te vormen tussen bepaalde prikkels en gedragingen. Tijdens de kritieke periode leert het organisme bepaalde prikkels in zijn omgeving te herkennen en erop te reageren. Dit gedrag wordt instinctief als het na verloop van tijd door herhaling en versterking wordt versterkt.
V: Is inprenting blijvend?
A: Ja, als een dier eenmaal is ingeprent op een voorwerp of een ander organisme, blijft dit gedrag levenslang bestaan, tenzij het actief wordt afgeleerd of vervangen door nieuw gedrag via conditionering of andere middelen.
V: Zijn er risico's verbonden aan inprenting?
A: Ja, als tijdens de kritieke periode de verkeerde stimulus wordt aangeboden, kan ongepast gedrag worden aangeleerd dat op lange termijn negatieve gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van het dier. Daarom is het belangrijk ervoor te zorgen dat in deze periode alleen positieve prikkels worden aangeboden om later mogelijke problemen te voorkomen.
V: Kunnen mensen worden ingeprent?
A: Ja, ook mensen kunnen worden ingeprent, hoewel dit meestal in de vroege kinderjaren gebeurt en niet kort na de geboorte zoals bij dieren. Kinderen kunnen bijvoorbeeld taal leren van hun ouders of voorkeuren ontwikkelen op basis van wat ze thuis of op school om zich heen zien.
