Galerius

Oorlog met Perzië

Versla

In 296, aan het begin van de Perzische oorlog, trok Galerius van de Donau naar de Eufraat. Daar eindigde zijn eerste veldtocht in een nederlaag van de Sassanidische prins Narses, bij Callinicum. Deze ramp veroorzaakte het verlies van Mesopotamië.

Diocletianus kwam naar Antiochië, waar de officiële versie van de gebeurtenissen duidelijk werd gemaakt: Galerius moest de schuld op zich nemen. In Antiochië dwong Diocletianus Galerius een mijl voor zijn keizerlijke wagen uit te lopen, terwijl hij nog steeds gekleed was in de paarse gewaden van een keizer.^p17p292/3 De boodschap was duidelijk: het verlies bij Carrhae was niet te wijten aan het falen van de soldaten van het keizerrijk, maar aan het falen van hun bevelhebber, en het falen van Galerius zou niet worden geaccepteerd.

Overwinning

In 298 kreeg Galerius in het voorjaar versterking vanaf de Donau. Hij leidde het leger om Narseh in het noorden van Mesopotamië aan te vallen, en Narseh trok zich terug naar Armenië.

Het ruige Armeense terrein was gunstig voor de Romeinse infanterie, maar ongunstig voor de Sassanidische cavalerie. Lokale hulp gaf Galerius het voordeel van verrassing over de Perzische troepen. In twee veldslagen behaalde Galerius overwinningen op Narseh. ^p18p293

Tijdens de tweede ontmoeting namen de Romeinen Narsehs kamp, zijn schatkist, zijn harem en zijn vrouw in beslag.^p18 Narsehs vrouw zou de rest van de oorlog doorbrengen in Daphne, een voorstad van Antiochië. Dit was voor de Perzen een constante herinnering aan de Romeinse overwinning.^p293 Galerius rukte op naar Media en Adiabene en behaalde overwinningen.^p151 Voor 1 oktober 298 nam hij Nisibis (Nusaybin, Turkije) in. Hij trok de Tigris af, nam Ctesiphon in en bekeek de ruïnes van Babylon. Daarna keerde hij terug naar Romeins grondgebied bij de Eufraat.

Narses vroeg om vrede. Mesopotamië werd teruggegeven aan de Romeinen en zelfs wat gebied ten oosten van de Tigris. Dit was de grootste uitbreiding van het Romeinse Rijk in het oosten.

 

Laatste jaren

In 305, bij de troonsafstand van Diocletianus en Maximianus, kreeg Galerius de titel van Augustus, samen met Constantius, zijn vroegere collega. Twee jongere mannen werden benoemd tot Caesars: Maximus Daia en Severus II.

Galerius' hoop werd de bodem ingeslagen toen zijn collega Constantius in 306 in York stierf. De legioenen verhieven zijn zoon Constantijn tot de positie van Augustus. Galerius ontdekte dit pas toen hij een brief kreeg van Constantijn, die hem vertelde van de dood van zijn vader, bescheiden zijn natuurlijke aanspraak op de opvolging deed gelden en eerbiedig betreurde dat het enthousiasme van zijn troepen hem niet in staat had gesteld het keizerlijk purper op regelmatige wijze te bemachtigen.

De eerste emoties van Galerius waren die van verbazing, teleurstelling en woede. Omdat hij zijn passies niet kon bedwingen, dreigde hij zowel de brief als de boodschapper te verbranden. ^{p28/9p6279–80p160}

Toen hij tijd had om zijn standpunt te heroverwegen, besefte hij dat zijn kansen om een oorlog tegen Constantijn te winnen twijfelachtig waren. Daarom aanvaardde Galerius, zonder zich uit te spreken over de keuze van het Britse leger, de zoon van zijn overleden collega als heerser over de provincies voorbij de Alpen; maar hij gaf hem slechts de titel van Caesar en de vierde rang onder de Romeinse vorsten, terwijl hij de vacante plaats van Augustus toekende aan zijn favoriet, Severus II.

Plotseling had Galerius het onverwachte verlies van Italië aan Maxentius, zijn schoonzoon. Galerius' behoefte aan inkomsten bracht hem ertoe een streng onderzoek in te stellen naar de bezittingen van zijn onderdanen met het oog op belastingheffing. Er werd een overzicht gemaakt van hun landgoederen. Bij de geringste verdenking van verzwijging werden martelingen toegepast om een oprechte verklaring van hun persoonlijke rijkdom te verkrijgen.

Italië was traditioneel vrijgesteld van elke vorm van belasting, maar Galerius negeerde dit. Italië begon te morren tegen deze vernedering en Maxentius gebruikte dit sentiment om zichzelf uit te roepen tot keizer in Italië, tot woede van Galerius. Daarom beval Galerius zijn collega Severus onmiddellijk naar Rome te marcheren, zodat hij door zijn onverwachte aankomst de opstand gemakkelijk zou kunnen onderdrukken. Severus werd snel gevangen genomen en geëxecuteerd door Maximianus, die opnieuw tot medekeizer was verheven, ditmaal door zijn zoon Maxentius.

Het belang van de gelegenheid vereiste de aanwezigheid en vaardigheden van Galerius. Aan het hoofd van een machtig leger, verzameld uit Illyricum en het Oosten, trok hij Italië binnen. Hij was vastbesloten de dood van Severus te wreken en de opstandige Romeinen te straffen^p122 Maar dankzij de vaardigheid van Maximianus vond Galerius elke plaats vijandig, versterkt en ontoegankelijk. Hoewel hij zich een weg baande tot Narni, zestig mijl van Rome, controleerde hij alleen zijn kamp.

Toen hij moeilijkheden ondervond, zette Galerius de eerste stappen naar verzoening. Hij stuurde twee officieren om de Romeinen te verleiden met het aanbod van een conferentie. Deze aanbiedingen werden resoluut afgewezen, zijn vriendschap geweigerd. Als hij zich niet terugtrok, zou hij het lot van Severus kunnen ontmoeten. Het was geen moment te vroeg; geld van Maxentius aan zijn soldaten had hun loyaliteit bedorven. Toen Galerius zijn terugtocht uit Italië begon, slaagde hij er slechts met grote moeite in te voorkomen dat zijn veteranen hem verlieten.

Uit frustratie liet Galerius zijn legioenen het platteland verwoesten terwijl ze noordwaarts trokken. Maxentius weigerde een algemene afspraak te maken.

Nu er zoveel keizers waren, riepen Galerius, de gepensioneerde keizer Diocletianus en Maximianus in 308 een keizerlijke "conferentie" bijeen in Carnuntum aan de rivier de Donau. Het doel was om weer enige orde in de keizerlijke regering te brengen. Hier werd overeengekomen dat Galerius' oude vriend en militaire metgezel Licinius, die door Galerius was belast met de verdediging van de Donau terwijl Galerius in Italië was, in het Westen Augustus zou worden, met Constantijn als zijn Caesar. In het Oosten bleef Galerius Augustus en Maximinus zijn Caesar. Maximianus zou aftreden en Maxentius werd tot usurpator verklaard.

Galerius' plan mislukte spoedig. Het nieuws van Licinius' promotie werd naar het Oosten gebracht, en Maximinus, die de provincies Egypte en Syrië bestuurde, verwierp zijn positie als Caesar. Maximus eiste (en kreeg) de gelijke titel van Augustus. Voor het eerst, en zelfs voor het laatst, bestuurden zes keizers de Romeinse wereld. Hoewel de herinnering aan een recente oorlog het rijk in twee grote vijandige machten verdeelde, zorgden hun angsten en het vervagende gezag van Galerius voor een schijnbare rust in de keizerlijke regering.

In de laatste jaren van Galerius behield hij de positie van eerste onder gelijken. De rest van zijn tijd vermaakte hij zich en gaf hij opdracht tot enkele belangrijke openbare werken, zoals het lozen van het overtollige water van het Pelsomeer in de Donau en het kappen van de immense bossen eromheen.

 

Vervolging van christenen

De christenen hadden in vrede geleefd gedurende het grootste deel van de heerschappij van Diocletianus. De vervolgingen die begonnen met een edict van 24 februari 303, werden door de christenen toegeschreven aan de invloed van Galerius. Christelijke huizen van samenkomst werden vernietigd, uit angst voor geheime bijeenkomsten.

Maar in april 311 vaardigde Galerius het algemene edict van tolerantie uit, vanuit Nicomedia in zijn eigen naam en in die van Licinius en Constantijn. Lactantius geeft de tekst van het edict in De Mortibus Persecutorum ("Over de dood van de vervolgers", hoofdstukken 34, 35). Dit betekende het einde van de officiële vervolging van de christenen. Galerius stierf op 5 mei 311.

 
Boog van Galerius in Thessaloniki (oostzijde).  


Detail van de Boog van Galerius in Thessaloniki.