Sassanid Rijk

Koning der koningen

De Sassanidische dynastie werd gesticht door Ardashir I toen hij de laatste Parthische (Arsacidische) koning, Artabanus IV, had verslagen, en eindigde toen de laatste Sassanidische Shahanshah (Koning der Koningen), Yazdegerd III (632-651), een 14-jarige strijd verloor om het vroege Arabische Kalifaat, het eerste van de Islamitische rijken, te verdrijven.

Het traditionele grondgebied van het Sassanidische Rijk omvatte heel het huidige Iran, Irak, Armenië, Afghanistan, oostelijke delen van Turkije, en delen van Syrië, Pakistan, Kaukasië, Centraal-Azië en Arabië.

Het Sassanidische tijdperk wordt beschouwd als een van de belangrijkste en invloedrijkste historische perioden in Iran. In veel opzichten was de Sassanidische periode het hoogtepunt van de Perzische beschaving, en vormde zij het laatste grote Iraanse rijk vóór de verovering door de moslims en de invoering van de islam.

Perzië beïnvloedde de Romeinse beschaving aanzienlijk ten tijde van de Sassaniden,^p109 en de Romeinen reserveerden alleen voor de Sassanidische Perzen de status van gelijken. De Romeinse keizer schreef brieven aan de Perzische sjahanshah, die gericht waren aan "mijn broer". Hun culturele invloed reikte tot ver buiten de territoriale grenzen van het rijk, tot in West-Europa, Afrika, China en India, en speelde een prominente rol in de vorming van zowel de Europese als de Aziatische middeleeuwse kunst.

Deze invloed verspreidde zich naar de vroege islamitische wereld. De unieke aristocratische cultuur van de dynastie veranderde de islamitische verovering van Iran in een Perzische renaissance. Veel van wat later bekend werd als islamitische cultuur, architectuur, schrift en andere vaardigheden werden voornamelijk geleend van de Sassanidische Perzen en verspreid over de bredere islamitische wereld.

 

Decline

In het voorjaar van 632 besteeg een kleinzoon van Khosrau I, Yazdegerd III, die ondergedoken had geleefd, de troon. In datzelfde jaar deden de eerste rovers van de Arabische stammen hun invallen op Perzisch grondgebied. Zij waren verenigd door de Islam. Jaren van oorlogvoering hadden zowel de Byzantijnen als de Perzen uitgeput. De Sassaniden waren verder verzwakt door economische achteruitgang, zware belastingen, religieuze onrust, rigide sociale gelaagdheid, de toenemende macht van de provinciale grondbezitters en een snelle wisseling van heersers. Deze factoren maakten de islamitische verovering van Perzië gemakkelijker dan in vroegere tijden.

De Sassaniden hebben zich nooit echt effectief verzet tegen de druk van de Moslim veroveringen.

 

Sassanidische Rijk chronologie

226-241: Regering van Ardashir I:

• 224-226: Omverwerping van het Parthische Rijk.
• 229-232: Oorlog met Rome.
• Zoroastrisme wordt nieuw leven ingeblazen als officiële religie.
• De verzameling teksten die bekend staat als de Zend Avesta wordt samengesteld.

241-271: Regeerperiode van Shapur I:

• 241-244: Oorlog met Rome.
• 252-261: Oorlog met Rome. Gevangenneming van de Romeinse keizer Valerianus.
• 215-271: Mani, stichter van het manicheïsme.

271-301: Een periode van dynastieke strijd.

283: Oorlog met Rome. Romeinen plunderen Ctesiphon.

296-8: Oorlog met Rome. Perzië staat vijf provincies ten oosten van de Tigris af aan Rome.

309-379: Regeerperiode van Shapur II "de Grote":

• 337-350: Eerste oorlog met Rome met relatief weinig succes.
• 359-363: Tweede oorlog met Rome. Rome geeft trans-Tigris provincies terug en staat Nisibis en Singara af aan Perzië.

387: Armenië verdeeld in Romeinse en Perzische zones.

399-420: Regeerperiode van Yazdegerd I "de zondaar":

• 409: Christenen mogen in het openbaar aanbidden en kerken bouwen.
• 416-420: Vervolging van christenen als Yazdegerd zijn eerdere bevel herroept.

420-438: Regeerperiode van Bahram V:

• 420-422: Oorlog met Rome.
• 424: Het Concilie van Dad-Ishu verklaart de Oosterse Kerk onafhankelijk van Constantinopel.
• 428: Perzische zone van Armenië geannexeerd door Sassaniden.

438-457: Regering van Yazdegerd II:

• 441: Oorlog met Rome.
• 449-451: Armeense opstand.

482-3: Armeense en Iberische opstand.

483: Edict van Tolerantie verleend aan Christenen.

484: Peroz I verslagen en gedood door Hephthalieten.

491: Armeense opstand. Armeense kerk verwerpt het Concilie van Chalcedon:

• Het Nestoriaanse christendom wordt de dominante christelijke sekte in het Sassanidische Rijk.

502-506: Oorlog met Constantinopel.

526-532: Oorlog met Constantinopel.

531-579: Heerschappij van Khosrau I, "met de onsterfelijke ziel" (Anushirvan)

540-562: Oorlog met Constantinopel.

572-591: Oorlog met Constantinopel. Perzië staat een groot deel van Armenië en Iberië af aan Constantinopel.

590-628: Regering van Khosrau II

603-628: Oorlog met Byzantium. Perzië bezet het Byzantijnse Mesopotamië, Syrië, Palestina, Egypte en de Transkaukasus, voordat het door het Byzantijnse tegenoffensief gedwongen wordt zich terug te trekken naar de vooroorlogse grenzen.

610: Arabieren verslaan een Sassanidisch leger bij Dhu-Qar.

626: Onsuccesvol beleg van Constantinopel door Avars en Perzen.

627: Byzantijnse keizer Heraclius valt Assyrië en Mesopotamië binnen. Beslissende nederlaag van Perzische troepen in de slag bij Nineve.

628-632: Chaotische periode van meerdere heersers.

632-642: Regering van Yazdegerd III.

636: Beslissende Sassanidische nederlaag in de Slag bij al-Qadisiyyah tijdens de Islamitische verovering van Perzië.

642: Laatste overwinning van de Arabieren toen het Perzische leger bij Nahavand (Nehavand) werd vernietigd.

651: De laatste Sassanidische heerser Yazdegerd III wordt vermoord in Merv, het huidige Turkmenistan, waarmee een einde komt aan de dynastie. Zijn zoon Pirooz en vele anderen gingen in ballingschap in China.