Lateralisatie van hersenfuncties
De menselijke hersenen bestaan uit twee helften, de linker- en rechterhersenhelft. Deze twee hersenhelften zijn niet precies gelijk. Voor de meeste taken werken beide hersenhelften samen. Maar elke kant van de hersenen is gespecialiseerd in bepaalde dingen en werkt daar harder aan dan de andere kant. De term hersenlateralisatie, of lateralisatie van hersenfuncties, betekent dat de verschillende hersenhelften dingen anders doen.
Het menselijk brein is verdeeld in twee hersenhelften, links en rechts. Wetenschappers onderzoeken hoe sommige functies de neiging hebben te worden gedomineerd door de ene of de andere kant (hoe ze "lateraal" zijn).
De hersenhelften
Een diepe groef, de longitudinale spleet genaamd, scheidt de hersenen in twee hersenhelften. De twee hersenhelften zijn met elkaar verbonden door het corpus callosum, een bundel zenuwvezels. Door het corpus callosum kunnen de rechter en linker hersenhelft met elkaar communiceren en samenwerken.
De linker- en rechterhersenhelft zien er hetzelfde uit en werken op dezelfde manier. De grote delen van beide hersenhelften zijn aan beide kanten precies hetzelfde. Maar in de kleinere delen zijn er enkele verschillen.
Soms zijn de hersenen verschillend voor linkshandigen en rechtshandigen. Er zijn bijvoorbeeld twee gebieden in de hersenen die heel belangrijk zijn voor de spraak: Broca's gebied en Wernicke's gebied. Deze twee gebieden bevinden zich bij ongeveer 95% van de rechtshandigen in de linkerhersenhelft, maar slechts bij ongeveer 70% van de linkshandigen.
Veel voorkomende fouten
Populaire artikelen over psychologie zeggen vaak dat elke kant van de hersenen dingen doet die de andere niet doet. Een veelgemaakte fout is bijvoorbeeld het idee dat de linkerkant van de hersenen al het "logisch denken" doet (zoals het oplossen van wiskundeproblemen), terwijl de rechterkant al het "creatieve denken" doet (zoals schilderen of tekenen). Er wordt vaak gezegd dat iemand die creatief is "rechtsbrein" is, terwijl iemand die meer logisch of "boekenslim" is "linksbrein" is.
De waarheid is dat beide hersenhelften samenwerken aan zowel logisch als creatief denken. Maar ook al werken de twee hersenhelften samen, er is enige specialisatie in de hersenhelften. Gewoonlijk domineert de rechterkant van de hersenen de functies die te maken hebben met creativiteit, ruimtelijk inzicht, waardering voor muziek enz. terwijl de linkerkant van de hersenen de analytische, op taal gebaseerde en logische functies domineert.
Voorbeelden van lateralisatie
Beide hersenhelften werken samen om de meeste dingen te doen. Voor bepaalde taken kan de ene hersenhelft echter "dominanter" zijn dan de andere. Bijvoorbeeld, bij ongeveer 95% van de rechtshandigen is de linkerhersenhelft dominant als het gaat om taal. Bij deze mensen worden hun taalvaardigheden vooral door de linkerhersenhelft gestuurd. De rechterhersenhelft helpt ook mee, maar niet zo veel als de linkerhersenhelft.
Taal
Met name belangrijke onderdelen van taal, zoals grammatica en woordenschat, zijn meestal "lateraal" verdeeld over de linker hersenhelft. Dit betekent dat het meeste denken over grammatica en woordenschat in de linker hersenhelft gebeurt. Dit geldt vooral voor rechtshandigen.
Niet alle onderdelen van taal worden voornamelijk door de linkerhersenhelft beheerst. Andere belangrijke onderdelen van taal, zoals intonatie (hoe woorden worden uitgesproken) en accentuering (welke woorden in een zin worden benadrukt), worden vaak naar de rechterhersenhelft verlegd.
Taalproductie - schrijven of spreken - is een voorbeeld van hoe lateralisatie kan verschillen voor rechtshandigen en linkshandigen. Bij ongeveer 90% van de rechtshandigen is de taalproductie in de linkerhersenhelft gelateraliseerd. Maar bij ongeveer de helft van de linkshandigen wordt de taalproductie gecontroleerd door beide hersenhelften, of voornamelijk door de rechter hersenhelft.
Andere voorbeelden
- Begrijpen wat we zien en horen, gezichten herkennen, en artistiek vermogen worden allemaal gecontroleerd door beide hersenhelften. De rechter hersenhelft kan echter dominanter zijn dan de linker, en harder werken bij deze taken.
- Belangrijke onderdelen van wiskunde, zoals het schatten en vergelijken van getallen, worden door beide hersenhelften beheerst. Maar exacte antwoorden geven op wiskundige problemen is een taak die vooral door de linkerhersenhelft wordt gedaan. Beschadiging van de linkerhersenhelft kan dyscalculie veroorzaken - problemen met het leren van wiskunde en het werken met getallen.
- Het onthouden van feiten is meestal gelateraliseerd in de linker hersenhelft.
- Sommige mensen met een depressie hebben een te actieve rechterhersenhelft. Dit betekent dat:
- De rechter hersenhelft werkt te hard aan negatief denken en negatieve emoties (zoals verdriet); en
- De linker hersenhelft werkt niet hard genoeg om aan goede gevoelens en ervaringen te denken...
Hersenletsel
Soms hebben mensen hersenletsel dat een deel van de hersenen verwondt of vernietigt. Bij zeer ernstig letsel kan een hele hersenhelft vernietigd zijn. Soms kan de taak van die hersenhelft worden overgenomen door een deel van de andere hersenhelft. Dit is echter niet altijd mogelijk. Het hangt af van het gebied dat beschadigd is en de leeftijd van de patiënt.
Soms beschadigt een hersenletsel paden die informatie van het ene gebied naar het andere brengen. Bij sommige mensen kunnen de hersenen andere, minder directe paden creëren (zoals omwegen). Deze nieuwe 'omwegen' kunnen de hersenen helpen om informatie te blijven vervoeren tussen de gebieden die door het hersenletsel gescheiden waren.
