Aaliyah

Persoonlijk leven

Aaliyah Dana Haughton werd geboren in Brooklyn, New York. Zij was van Afro-Amerikaanse afkomst, met Indiaanse erfenis van haar grootmoeder. Zij was het tweede en jongste kind van Diane en Michael Haughton. Aaliyah kreeg zanglessen van haar moeder, en ze trad op bij bruiloften, kerkkoren en liefdadigheidsevenementen. Toen ze vijf jaar oud was, verhuisde haar familie naar Detroit, Michigan, waar ze opgroeide samen met haar oudere broer, Rashad. Ze ging naar een katholieke school, Gesu Elementary, waar ze in de eerste klas een rol kreeg in het toneelstuk Annie. Vanaf dat moment was ze vastbesloten om een entertainer te worden.

Aaliyah's moeder was een zangeres. Haar oom, Barry Hankerson, was een entertainment advocaat die getrouwd was geweest met Gladys Knight. Als kind reisde Aaliyah met Knight en werkte samen met een agent in New York om audities te doen voor reclamespots en televisieprogramma's, waaronder Family Matters; op tienjarige leeftijd was ze te zien in Star Search. Daarna deed ze auditie voor verschillende platenlabels en verscheen in concerten naast Knight op 11 jarige leeftijd.

Aaliyah ging naar de Detroit High School for the Performing Arts, waar ze afstudeerde in drama en afstudeerde in 1997. Aaliyah begon haar acteercarrière in datzelfde jaar.

Carrière

Nadat Hankerson een distributiedeal had getekend met Jive Records, tekende hij Aaliyah bij zijn label, Blackground Records, toen Aaliyah 12 jaar oud was. Ze bracht haar debuutalbum Age Ain't Nothing but a Number uit in 1994. Geruchten deden de ronde dat zij en haar mentor R. Kelly niet alleen een romantische relatie hadden, maar ook getrouwd waren. Aaliyah gaf toe dat ze een vriendschap had met R. Kelly, die was ontstaan tijdens het opnemen van Age Ain't Nothing but a Number. Ze zei dat ze samen een film gingen kijken of ergens gingen eten als ze pauzeerden van het opnemen van het album en zei dat ze "nogal close" waren. Ze deed de geruchten over haar relatie met hem af als mensen die het "op de verkeerde manier" opvatten. Jamie Foster Brown schreef over R. Kelly's herinnering aan de tijd die hij had doorgebracht met Aaliyah, en schreef: "R. Kelly vertelde me dat hij en Aaliyah bij elkaar kwamen en het was gewoon magisch." Brown rapporteerde dat Aaliyah een frequente gast was in R. Kelly's huis en zijn hond uitliet 12 Play. Daarbij hoorde hij dat ze zwanger was. Er waren klachten over het feit dat Aaliyah in de studio opnam met een stel oudere mannen. Aaliyah gaf toe dat ze had gelogen over haar leeftijd in gerechtelijke documenten en spande een rechtszaak aan in Cook County om de gegevens te laten wissen, omdat ze op dat moment niet oud genoeg was (ze was vijftien toen het huwelijk plaatsvond) om te trouwen zonder dat haar ouders daarvoor toestemming hadden gegeven. Rapporten geven aan dat Aaliyah op een bepaald moment een oogje had op R. Kelly, maar nadat het huwelijk was beëindigd, stopte ze haar professionele en persoonlijke contacten met hem.

Jomo Hankerson zei later dat Aaliyah slecht behandeld werd over het huwelijk en dat ze het moeilijk had om voor haar tweede album een producer te krijgen vanwege wat er gebeurd was tussen haar en R. Kelly. Met uitzondering van Sean Combs, zei hij, waren er niet al te veel producers die met haar wilden werken omdat mensen boos op haar waren, wat hij niet begreep gezien haar leeftijd in die tijd. Na het huwelijk stopte ze met het beantwoorden van vragen over R. Kelly en veranderde ze vaak van onderwerp als het ter sprake kwam. Dit werd opgemerkt door verschillende organisaties die interviews met haar deden. Aaliyah gaf aan dat ze nooit meer met R. Kelly zou werken tijdens een interview met Christopher John Farley, die later een biografie over de zangeres schreef, getiteld Aaliyah: More Than a Woman. R. Kelly zou nog meer beschuldigingen krijgen over relaties met minderjarige meisjes en de relatie met Aaliyah werd meestal aangehaald of genoemd als uitgangspunt. Hij weigerde zijn relatie met haar te bespreken en legde uit waarom hij dat deed: "Uit respect voor haar, en haar moeder en haar vader, zal ik het niet over Aaliyah hebben. Dat was een heel andere situatie, een heel andere tijd, het was een heel ander ding, en ik ben er zeker van dat de mensen dat ook weten." Volgens haar moeder Diane Haughton begon alles "wat mis ging in haar leven" met haar relatie met R. Kelly. De beschuldigingen werden afgedaan als weinig invloed hebbend op haar imago of carrière.

In 1996 verliet Aaliyah Jive Records en tekende bij Atlantic Records. Ze werkte samen met de producers Timbaland en Missy Elliott, die meewerkten aan haar tweede studio album, One in a Million. Ze ontwikkelde vriendschappen met het tweetal. Timbaland was verliefd op haar, maar kwam daar niet voor uit omdat ze jaren jonger was dan hij. In plaats daarvan wilde hij een grotere broerfiguur voor haar zijn, vergelijkbaar met haar eigen broer Rashad Haughton. Hij had echter moeite om zijn gevoelens op afstand te houden. Tijdens haar laatste dagen hadden de twee ruzie en het zou de laatste keer zijn dat ze met elkaar spraken, toen hij hoorde dat ze was overleden.

Ze speelde als zichzelf in de politiedrama televisieserie New York Undercover. In deze periode nam Aaliyah deel aan het Children's Benefit Concert, een liefdadigheidsconcert dat plaatsvond in het Beacon Theatre in New York.

Aaliyah's eerste grote filmrol was in Romeo Must Die. Aaliyah speelde tegenover vechtsporter Jet Li een koppel dat verliefd werd temidden van hun strijdende families. De film bracht 18,6 miljoen dollar op in het eerste weekend en werd nummer twee aan de kassa. Aaliyah was bang voor slechte recensies, dus zocht ze die niet op. Ze hoorde goede dingen over haar rol in de film, maar er waren critici die haar rol niet goed vonden omdat haar relatie met het personage van Jet Li niet realistisch was samen met de rest van de film.

Voordat ze stierf, sprak ze met de Isley Brothers over samenwerken, omdat ze een van hun nummers had opgenomen toen ze jonger was tijdens haar dienstverband bij Jive Records en werd getekend om in meer films te verschijnen. Een daarvan was Honey, die uitkwam in 2003 Some Kind of Blue, een romantische film en Sparkle, een film geproduceerd door Whitney Houston die de remake was van de film met dezelfde naam uit 1976. Houston zei na het overlijden van Aaliyah dat ze in de film wilde spelen. Studio functionarissen van Warner Brothers zeiden dat zij en haar moeder het script lazen en dat Aaliyah gepassioneerd was om in de film te verschijnen.

Talent

Aaliyah had een stembereik van een sopraan. Bij de release van haar eerste single "Back & Forth", verklaarde Dimitri Ehrlich van Entertainment Weekly dat Aaliyah's "zijdezachte vocalen beweeglijker zijn dan die van de zelfbenoemde koningin van de hip-hop soul Mary J. Blige." Aaliyah beschreef haar geluid als "street but sweet", met haar "zachte" zang over een "harde" beat. Hoewel Aaliyah geen van haar eigen materiaal schreef, werden haar teksten beschreven als diepgaand. Ze verwerkte R&B, pop en hip hop in haar muziek. Haar songs waren vaak uptempo en melancholisch, en draaiden om "zaken van het hart". Van haar songs wordt gezegd dat ze een "scherpe productie" hebben en "staccato arrangementen" die "genregrenzen verleggen" terwijl ze "old-school" soulmuziek bevatten. Toen ze experimenteerde met andere genres, zoals Latin pop en heavy metal, waren de critici niet blij met deze poging. Naarmate haar albums vorderden, vonden schrijvers dat Aaliyah zich ouder gedroeg, en noemden haar vooruitgang een "verklaring van kracht en onafhankelijkheid". Stephen Thomas Erlewine van Allmusic beschreef haar gelijknamige album, Aaliyah, als "een verklaring van volwassenheid en een verbluffende artistieke sprong voorwaarts" en noemde het een van de sterkste urban soul platen van die tijd. Ze portretteerde "onbekende geluiden, stijlen en emoties", maar slaagde erin critici te behagen met het eigentijdse geluid dat het bevatte. Ernest Hardy van Rolling Stone vond dat Aaliyah een sterkere techniek liet horen, waar ze haar beste vocale prestaties gaf. Anderen vonden dat ze "eerder bevredigend dan buitengewoon" was, en stelden dat ze weinig toevoegde aan de moderne R&B.

Dood

Op 25 augustus 2001, om 6:50 pm (EST), stapten Aaliyah en verschillende leden van de platenmaatschappij aan boord van een tweemotorige Cessna 402B (registratie N8097W) op het Marsh Harbour Airport in Abaco Islands, The Bahamas, om te reizen naar het Opa-locka Airport in Florida, nadat ze klaar waren met het filmen van de videoclip voor de single "Rock the Boat". Ze hadden een vlucht gepland voor de volgende dag, 26 augustus, maar omdat het filmen vroeg was afgelopen, wilden Aaliyah en haar entourage graag terugkeren naar de Verenigde Staten en ze besloten onmiddellijk te vertrekken. Het aangewezen vliegtuig was kleiner dan de Cessna 404 waarin ze oorspronkelijk hadden gevlogen. Het hele gezelschap en alle apparatuur werd aan boord ondergebracht. Toen het vliegtuig probeerde te vertrekken, overschreed het volgens de certificering het maximale startgewicht met 700 pounds (320 kg) en vervoerde het een passagier te veel. Het vliegtuig stortte kort na het opstijgen neer, ongeveer 200 voet (60 m) van de landingsbaan. Aaliyah en de acht anderen aan boord, piloot Luis Morales III, haarstylist Eric Forman, Anthony Dodd, veiligheidsagent Scott Gallin, videoproducer Douglas Kratz, stylist Christopher Maldonado, en Blackground Records werknemers Keith Wallace en Gina Smith, kwamen allen om het leven.

Volgens de bevindingen van een onderzoek, uitgevoerd door de lijkschouwer op de Bahamas, leed Aaliyah aan "ernstige brandwonden en een klap op het hoofd", naast een zware shock en een zwak hart. De lijkschouwer theoretiseerde dat, zelfs als Aaliyah de crash had overleefd, haar herstel vrijwel onmogelijk zou zijn geweest gezien de ernst van haar verwondingen. Het rapport van de National Transportation Safety Board (NTSB) verklaarde dat "men zag dat het vliegtuig van de baan kwam, met de neus naar beneden ging, neerstortte in een moeras aan de zuidkant van het vertrekpunt van baan 27 en vervolgens explodeerde in vlammen." Er stond in dat de piloot niet bevoegd was om het vliegtuig te besturen waarmee hij probeerde te vliegen. Morales heeft ten onrechte zijn Federal Aviation Administration (FAA) licentie verkregen door aan te tonen dat hij honderden uren nooit had gevlogen, en het is ook mogelijk dat hij het aantal uren dat hij had gevlogen heeft vervalst om een baan te krijgen bij zijn werkgever, Blackhawk International Airways. Bovendien bleek uit een autopsie op Morales dat hij sporen van cocaïne en alcohol in zijn lichaam had. De NTSB rapporteerde dat het maximaal toegestane brutogewicht van het vliegtuig "aanzienlijk overschreden" was en dat het zwaartepunt voorbij de achterste limiet lag. John Frank van de Cessna Pilots Association verklaarde dat het vliegtuig "zeker overbeladen" was.

De dag van de crash was Morales' eerste officiële dag bij Blackhawk International Airways, een FAA Part 135 operatie met één piloot. Morales was niet geregistreerd bij de FAA om voor Blackhawk te vliegen. Als gevolg van het ongeval spanden Aaliyah's ouders een rechtszaak aan tegen de maatschappij wegens dood door schuld, die in der minne werd geschikt voor een onbekend bedrag. Barry & Sons, Inc, een vennootschap die in 1992 werd opgericht om Aaliyah te ontwikkelen, te promoten en te kapitaliseren en om toezicht te houden op de productie en distributie van haar platen en muziekvideo's, spande bij het Hooggerechtshof van New York een rechtszaak aan tegen Instinct Productions LLC, het bedrijf dat in augustus 2001 werd ingehuurd om de muziekvideo voor "Rock the Boat" te produceren, zonder succes. De zaak werd verworpen omdat volgens de wet van New York inzake onrechtmatige dood alleen bepaalde personen schadevergoeding kunnen krijgen voor onrechtmatige dood.

Legacy

Aaliyah's begrafenis werd gehouden op 31 augustus 2001, in de Saint Ignatius Loyola Kerk in Manhattan. Haar lichaam werd in een zilveren kist gelegd, die in een glazen lijkwagen werd vervoerd en door een paard werd getrokken. Naar schatting 800 rouwenden woonden de processie bij. Onder de aanwezigen op de besloten ceremonie waren Missy Elliott, Timbaland, Gladys Knight, Lil' Kim en Sean Combs. Na de dienst werden 22 witte duiven losgelaten om elk jaar van Aaliyah's leven te symboliseren. Ze werd bijgezet in een crypte in een privé kamer in het Rosewood Mausoleum op de Ferncliff Cemetery.

In de week na Aaliyah's dood steeg haar derde studio album, Aaliyah, van nummer 19 naar nummer één op de Billboard200. "Rock the Boat" werd uitgebracht als een postume single. De videoclip ging in première op BET's Access Granted; het werd de meest bekeken en hoogst gewaardeerde aflevering in de geschiedenis van de show. Het nummer bereikte een hoogtepunt op nummer 14 in de BillboardHot 100 en nummer twee in de Billboard Hot R&B/Hip-Hop Songs chart. Het werd ook opgenomen in de Now That's What I Call Music! 8 compilatie serie; een deel van de winst van het album werd gedoneerd aan het Aaliyah Memorial Fund. De volgende twee singles van Aaliyah, "More than a Woman" en "I Care 4 U", piekten in de top 25 van de Billboard Hot 100. Het album werd dubbel platina gecertificeerd door de RIAA en verkocht 2,95 miljoen exemplaren in de Verenigde Staten. "More than a Woman" bereikte nummer één in de UK singles chart, waardoor Aaliyah de eerste overleden artiest was die nummer één bereikte in de UK single chart. "More than a Woman" werd vervangen door George Harrison's "My Sweet Lord" wat de enige keer is in de UK singles chart geschiedenis waar een overleden artiest een andere overleden artiest heeft vervangen op nummer één.

Ze won twee postume prijzen op de American Music Awards van 2002; Favoriete Vrouwelijke R&B Artiest en Favoriete R&B/Soul Album voor Aaliyah. Haar tweede en laatste film, Queen of the Damned, werd uitgebracht in februari 2002. Voor de release heeft Aaliyah's broer, Rashad, een aantal van haar zinnen geredubd tijdens de post-productie. Het bracht 15,2 miljoen dollar op in het eerste weekend en werd nummer één in de box office. Op de eerste verjaardag van Aaliyah's dood, werd een wake bij kaarslicht gehouden op Times Square, waar miljoenen fans een moment van stilte in acht namen. Overal in de Verenigde Staten draaiden radiostations haar muziek ter herdenking. In december 2002 werd een verzameling van nog niet eerder uitgebracht materiaal uitgebracht als Aaliyah's eerste postume album, I Care 4 U. Een deel van de opbrengst werd gedoneerd aan het Aaliyah Memorial Fund, een programma dat ten goede komt aan het Revlon UCLA Women Cancer Research Program en Harlem's Sloan Kettering Cancer Center. Het album debuteerde op nummer drie in de Billboard200 en verkocht 280.000 exemplaren in zijn eerste week. De lead single van het album, "Miss You", bereikte de derde plaats in de BillboardHot 100 en stond bovenaan in de Hot R&B/Hip-Hop Songs hitlijst. In augustus van het volgende jaar doneerde kledingverkoper Christian Dior de winst van de verkoop ter ere van Aaliyah.

Aaliyah werd getekend om in verschillende toekomstige films te verschijnen, waaronder Honey (opnieuw gecast naar Jessica Alba). Some Kind of Blue en een door Whitney Houston geproduceerde remake van de film Sparkle uit 1976 werden geannuleerd vanwege Aaliyah's dood. Voor haar dood had Aaliyah een deel van haar rol in The Matrix Reloaded gefilmd en zou ze in The Matrix Revolutions verschijnen als Zee. De rol werd later herbezet voor Nona Gaye. De scènes van Aaliyah werden later opgenomen in het tribute-gedeelte van de serie Matrix Ultimate Collection.

In 2005 werd Aaliyah's tweede compilatie album, Ultimate Aaliyah, uitgebracht in de UK door Blackground Records. Ultimate Aaliyah is een drie disc set, die een greatest hits audio CD en een DVD bevatte. Andy Kellman van Allmusic merkte op: "Ultimate Aaliyah vertegenwoordigt adequaat de verkorte carrière van een enorm talent dat profiteerde van enkele van de beste songwriting en productiewerk van Timbaland, Missy Elliott, en R. Kelly." Een documentaire film Aaliyah Live in Amsterdam werd uitgebracht in 2011., kort voor de tiende verjaardag van Aaliyah's dood. De documentaire, gemaakt door Pogus Caesar, bevatte nog niet eerder vertoonde opnamen van het begin van haar carrière in 1995, toen ze in Nederland optrad.

In 2012 zei muziekproducer Jeffrey "J-Dub" Walker via twitter: "Ik heb vandaag geweldig nieuws gekregen; het onuitgebrachte nummer "Steady Ground" dat ik produceerde voor #Aaliyah komt op haar nieuwe album". Walker schreef mee aan "I Refuse" en "What if" van Aaliyah's derde zelfgetitelde album en produceerde het nummer "Steady Ground" voor haar 'One in a Million' album. Dit tweede voorgestelde postume album zou dit nummer bevatten met demo vocalen omdat Walker beweert dat de originelen op een of andere manier verloren zijn gegaan door zijn geluidstechnicus. Walker's oorspronkelijke tweet waarin hij dit evenement aankondigde is sindsdien echter verwijderd, en Aaliyah's broer heeft via Twitter verklaard dat "er geen officieel album [wordt] uitgebracht en ondersteund door de Haughton familie."

De ingang van Ferncliff Cemetery, waar Aaliyah is bijgezet in een crypte

Discografie

Studio-albums

• Age Ain't Nothing But a Number (1994)
• One in a Million (1996)
• Aaliyah (2001)

Compilatie-albums

• I Care 4 U (2002)
• Ultimate Aaliyah (2005)