Coppélia

Verhaal van het ballet

Wet I. Coppélia is gevestigd in een klein dorpje in Polen aan het eind van de 18e eeuw. Swanhilda en Frantz zijn jonge boeren. Ze zijn geliefden. Frantz flirt echter met Coppélia, een vreemd meisje in het donkere huis van een poppenmaker genaamd Dr. Coppélius. Swanhilda is boos op het gedrag van haar liefje.

Op een avond verlaat Dr. Coppélius het huis. Hij laat zijn sleutel op straat vallen. Swanhilda vindt de sleutel. Ze opent zijn deur en gaat het huis in met haar vriendinnen. Frantz gaat rustig de straat op. Hij zet een ladder tegen een raam van het huis. Coppelius komt terug en jaagt Frantz weg.

Wet II. Swanhilda en haar vriendinnen verkennen de werkkamer van Dr. Coppélius. Het is gevuld met levensgrote poppen. Swanhilda ontdekt dat Coppélia ook een pop is. Coppélius komt binnen en jaagt de meisjes weg. Swanhilda verbergt zich. Frantz klimt door het raam. Coppélius verwelkomt hem. Hij heeft een menselijk offer nodig om Coppélia tot leven te brengen.

Coppélius geeft Frantz een glas wijn. De jongen valt in slaap. De poppenmaker voert een magische spreuk uit. Hij probeert Coppélia tot leven te brengen met behulp van Frantz' levenskracht. Swanhilda doet zich voor als Coppélia. Ze vernietigt de werkkamer, en redt Frantz' leven. Coppélius valt flauw als de geliefden weglopen.

Wet III. Een nieuwe kerkklok is gezegend. Swanhilda en Frantz (en andere koppels) gaan trouwen. Ze hebben allemaal een bruidsschat gekregen van de Heer van het Landhuis. Dr. Coppélius komt binnen. Hij is boos. Hij wil betaald worden voor de schade aan zijn werkkamer. Swanhilda biedt haar bruidsschat aan.

De Heer van het Landhuis staat Swanhilda toe haar bruidsschat te houden. Hij gaat akkoord met het betalen van de schadevergoeding. De koppels gaan de kapel binnen. De vieringen beginnen met de "Dans van de Uren". De dageraad, de dag, het Uur van Gebed en andere dansen worden uitgevoerd. De echtparen komen terug. Allemaal verheugen ze zich.

Sprookje naar ballet

In het donkere sprookje van Hoffmann werden verschillende veranderingen aangebracht toen het werd aangepast aan de heldere en homoseksuele Coppélia. In Hoffmann's sprookje komt de pop bijvoorbeeld tot leven door de levenskracht van de held. In het ballet blijft de pop echter een pop. Coppélius' poging om haar tot leven te brengen wordt gedwarsboomd door Swanhilda.

In een ander voorbeeld ziet Hoffmann's held de pop in een visioen. Hij valt dan van een toren naar zijn dood. De held van Coppélia wordt echter gered door zijn geliefde. Een gelukkig einde vervangt een tragisch einde.

De ontwerpers van het ballet kozen alleen Dr. Coppélius, de levensgrote pop, en de jongeman die tussen zijn aantrekkingskracht op de pop en zijn liefde voor een mensenliefje in scheurde voor hun aanpassing. Ze zetten het verhaal neer in een eenvoudig plattelandsdorpje. Hoffmann zette zijn verhaal neer in "de filosofisch georiënteerde burgerlijke maatschappij" van het begin van de 19de eeuw.

De geest van Coppélia is luchthartig en homo. Het verhaal van het ballet is eenvoudig. De fantastische aanrakingen zoals de poppenmaker en zijn werkplaats maken Coppélia, volgens Lincoln Kirstein, "een kleinigheid die bijzonder aantrekkelijk wordt geacht voor kinderen".

E. T. A. Hoffmann voor 1819

Ontwikkeling van het ballet

Coppélia is een van de vele (zo niet het eerste) balletten over het tot leven brengen van een pop. Charles Nuitter begon eind 1866 of begin 1867 met het libretto. Hij had een jonge danser genaamd Léontine Beaugrand in gedachten voor de rol van Swanhilda. Delibes ging aan de slag met het schrijven van de muziek.

De repetities zijn begonnen. De directeur van de Opéra wilde een ster met een bekende naam om de heldin van het ballet, Swanhilda, uit te beelden. Beaugrand was een mooie jonge danseres, maar haar carrière was nog maar net begonnen. Ze moest nog het soort naam hebben dat balletgangers naar het theater zou trekken.

Adèle Grantzow, een Duitse ballerina die danst in het Bolsjoi Theater in Moskou, werd ingehuurd om Swanhilda te spelen. Saint-Léon werkte in die tijd tussen Frankrijk en Rusland. Hij kon zich niet volledig aan Coppélia wijden. Daarom werd het ballet in drie jaar tijd gerepeteerd.

Coppélia verloor zijn ster toen Grantzow gewond raakte. Ze ging terug naar Rusland. Beaugrand werd weer gepasseerd voor het deel van Swanhilda. Giuseppina Bozzacchi was een zestienjarige danseres in het gezelschap. Zij was het die werd gekozen om Swanhilda te spelen.

Adèle Grantzow, 1877

Eerste voorstelling

Coppélia werd voor het eerst uitgevoerd op 25 mei 1870 in het Théâtre Impérial de l'Opéra. Giuseppina Bozzacchi speelde Swanhilda. Eugénie Fiocre speelde Frantz. Francois-Édouard Dauty portretteerde Dr. Coppélius. Een echte mechanische pop werd gebruikt als Coppélia. Omdat een vrouw Frantz speelde, was een pas de deux voor Swanhilda en Frantz niet mogelijk. Toch was het ballet een groot succes.

Bozzacchi danste achttien voorstellingen van het ballet voor de sluiting van het theater vanwege de Frans-Pruisische oorlog. Ze stierf aan koorts tijdens het beleg van Parijs op haar zeventiende verjaardag, 23 november 1870.

Toen de theaters in 1871 heropend werden, speelde Beaugrand met groot succes Swanhilda. De rol van Frantz werd opnieuw gespeeld door een vrouw in mannenkleding. Frantz zou tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw een schijnvertoning zijn in de Parijse Opéra.

Muziek

Coppélia was de eerste balletscore die volledig door Delibes werd geschreven. Hij studeerde bij Adolphe Adam. Adam was de componist van het duurzame romantische ballet, Giselle, en de eerste die leitmotieven in het ballet gebruikte. Delibes gebruikte, net als zijn leraar, leitmotieven om personen en plaatsen in Coppelia te identificeren. Swanhilda heeft een wals, en Frantz heeft twee leidmotieven. Coppélius heeft een droogklinkend motief en de pop heeft een vreemd klinkend klein motief. De bruisende, levendige muziek identificeert het dorpsplein. Sinistere muziek identificeert de werkplaats van Coppélius.

Delibes waardeerde de volksmuziek van Oost-Europa. Hij schreef zowel een Poolse dans genaamd de mazurka, als een Hongaarse dans genaamd de czardas voor het ballet. Delibes' tsaren waren de eerste die voor een ballet werden geschreven. Andere etnische muziek in het ballet is een Spaanse bolero en een Schotse jig. Frantz heeft geen solodans in het originele ballet omdat een vrouw de rol speelde. Een pas de deux voor Frantz en Swanhilda was om dezelfde reden niet mogelijk. De pas de deux nu in het ballet was de toevoeging van Marius Petipa. Hij zette een pas de deux in het ballet toen hij de muziek voor zijn productie in 1884 in Sint-Petersburg herschikte.

Lincoln Kirstein beschrijft de muziek als "springlevend" en de "meest duurzame sinds Adam's Giselle". De dansmuziek was de "miserabele dienaar" van de dans geworden, aldus Kirstein, tot Delibes' kleurrijke, ritmisch gevarieerde en rijk georkestreerde Coppélia. Hoewel de muziek weinig heeft veranderd aan de dansvormgeving zelf, schrijft hij, is het wel een criterium voor de toekomstige balletmuziek.

Documenten, datum onbekend

Beoordelingen

De criticus van Le Figaro schreef op 28 mei 1870: "M. Léo Delibes heeft voor de drie scènes van Coppélia een gedistingeerde, pikante en kleurrijke partituur gecomponeerd, uitstekend georkestreerd ... Het is zeer moeilijk om voor de benen te schrijven met een beetje kunstzinnigheid, smaak en stijl. Balletten zoals Giselle worden bijvoorbeeld niet door het dozijn geïmproviseerd. M. Delibes heeft het alledaagse vermeden in een stuk waar het alle recht van slagen heeft."

De criticus van Le Ménestrel schreef op 29 mei 1870 over Bozzacchi: "De titel van wonderkind zou voor haar bedacht moeten worden als het niet in zoveel andere gevallen misbruikt was; hoewel ze nauwelijks vijftien jaar oud is, is ze al een zeer bekwame danseres, wat volgens ons nog beter is, ze is een gracieuze en geestige actrice; voeg daar een goed geproportioneerd, sierlijk klein lichaam aan toe, en dat ze een eerlijk bod doet om de mooiste eigenschappen in de wereld te hebben". Als ze al haar eerste beloften nakomt, zal ze een kracht zijn in haar beroep."

Andere prestaties

Frankrijk

Coppelia was, en is nog steeds, erg populair. Het Parijse Opéra Ballet heeft Coppelia 711 keer uitgevoerd in meer dan 90 jaar. In 1996 creëerde Patrice Bart een nieuwe versie van het ballet. Hij ging terug naar het sprookje van Hoffmann. Daarbij bracht hij wat psychologische verdieping in de personages van het ballet. Hij heeft zelfs een van Hoffmann's originele personages, Professor Spalanzani, in zijn nieuwe versie verwerkt. Bart gebruikte ook muziek uit Delibes' opera's Le Roi l'a dit en Lakmé.

Engeland

Coppélia werd voor het eerst opgevoerd in Engeland in het Empire Theatre in Londen op 14 mei 1906. Adeline Genée danste Swanhilda. Het Koninklijk Ballet ensceneerde Coppélia voor het eerst in 1933. Deze enscenering was de versie van Nicholas Sergejev, gebaseerd op de 19de eeuwse revisie door Lev Ivanov en Enrico Cecchetti. Dame Ninette de Valois danste Swanilda in Sergejevs versie van 1933. In 1954 creëerde de Valois haar eigen versie op basis van de Russische versies van Coppélia.

Rusland

Coppélia werd voor het eerst uitgevoerd in Rusland in 1884. Marius Petipa bewerkte de oorspronkelijke choreografie voor deze productie. In 2009 reconstrueerde Sergei Vikharev Coppélia voor het Bolsjoi Ballet uit de platen van het Mariinsky Theater van 1894. Deze versie bevatte nieuwe ontwerpen en 24 dansers in de "Dans van de Uren". De versie van Vikharev werd in 2010 in Londen geënsceneerd in het kader van de zomertournee van het Bolsjoi.

Verenigde Staten

Coppélia werd voor het eerst uitgevoerd in de Verenigde Staten door de American Opera Company in de Metropolitan Opera in New York City op 11 maart 1887. Marie Giuri danste Swanhilda en Felicita Carossa danste Frantz. Anna Pavlova maakte haar Amerikaanse debuut in de rol van Swanhilda in de Metropolitan Opera op 28 februari 1910. George Balanchine en Alexandra Danilova choreografeerden een versie van Coppélia in 1974. Hun productie gebruikte het traditionele verhaal in de eerste twee scènes, maar liet de derde scène "Dance of the Hours" vallen voor een algemeen balletfeest.

Australië

Coppelia werd voor het eerst uitgevoerd in Australië in Melbourne in 1913. Adeline Gennée en leden van het Imperial Russian Ballet voerden het ballet uit op de openingsavond van hun Australische tournee. Deze versie werd geproduceerd door Alexandre Volonine, en werd aangevuld met muziek van C.J.M. Glaser.

De eerste Australische productie ging in 1931 in Sydney, Australië, in première. Deze productie werd ontworpen en geënsceneerd door Louise Lightfoot en uitgevoerd door het First Australian Ballet. Australische balletliefhebbers zagen in de daaropvolgende decennia zowel selecties van het ballet als complete, volledige producties van zowel Australische als buitenlandse gezelschappen.

China

Een versie van Coppélia werd in 2002 door het National Ballet of China in Peking geënsceneerd. De dansen voor deze productie zijn ontworpen door Par Isberg. De productie werd op 1 mei 2002 in het Tianqiao Theater geopend. Wang Qiming speelde Coppélia. De productie bleef dicht bij het origineel, maar het verhaal werd vereenvoudigd en modern gemaakt. De kostuums omvatten jeans voor mannen en korte, strakke rokken voor vrouwen. Sommige vrouwen dansten op rolschaatsen.

Adeline Genée als Swanhilda