Schotland | een van de vier landen van het Verenigd Koninkrijk

Geografie

Het vasteland van Schotland beslaat¹ ⁄₃ van de omvang van Groot-Brittannië, en ligt ten noordwesten van het Europese vasteland.

De oppervlakte van Schotland bedraagt 78.772 km². De enige landgrens van Schotland is met Engeland, en loopt over een lengte van 96 kilometer. De Atlantische Oceaan grenst aan de westkust en de Noordzee ligt in het oosten. Het eiland Ierland ligt slechts 30 kilometer van het zuidelijke deel van Kintyre, Noorwegen ligt 305 kilometer naar het oosten en de Faeröer liggen 270 kilometer naar het noorden. Schotland omvat ook verschillende eilanden, waaronder de Binnen- en Buiten-Hebriden voor de westkust en de eilandengroepen Orkney en Shetland ten noorden van het vasteland.

In vergelijking met de andere gebieden van de eilanden van Groot-Brittannië en Ierland is Schotland dunbevolkt, vooral de noordwestelijke helft. Het belangrijkste geografische kenmerk dat dit bepaalt is de Highland Boundary Fault, die het land ruwweg in tweeën deelt van het zuidwesten naar het noordoosten.

Ten noorden en westen van de Highland Boundary Fault liggen de meer bergachtige Schotse Hooglanden en eilanden, en deze helft van het land bevat minder dan 5% van de totale bevolking. Ten zuiden en oosten van de Highland Boundary Fault ligt het Schotse laagland, waar de overgrote meerderheid (ongeveer 75%) van de Schotse bevolking woont, en 3 van de 4 grootste steden (Glasgow op de eerste plaats, Edinburgh op de tweede, en Dundee op de vierde). Onder de laaglanden liggen de Southern Uplands, die heuvelachtig zijn, maar niet zo heuvelachtig als de Highlands. Ze zijn minder dicht bevolkt dan de laaglanden, maar nog steeds veel dichter dan de hooglanden en de eilanden.

In het centrale deel van het laagland ligt de "Central Belt", een rechthoek van land met een lengte van ongeveer 88 kilometer van west naar oost en 48 kilometer van noord naar zuid. Ongeveer de helft van de bevolking van Schotland woont in deze rechthoek van ongeveer 4.530 vierkante kilometer (of 1.750 vierkante mijl), iets meer dan 2% van het totale landoppervlak van Schotland. Dit is het gebied tussen de twee grootste steden van Schotland - Glasgow, aan de westkant van de Central Belt, en Edinburgh, aan de oostkant van de Central Belt. Dit gebied wordt geografisch begrensd door twee waterbaaien - de Firth of Clyde in het westen en de Firth of Forth in het oosten. Het is de meest vruchtbare aarde van Schotland, en daarom is het zo dichtbevolkt in vergelijking met de rest van het land.

De hoogste berg in Schotland is de Ben Nevis, tevens de hoogste berg van de Britse eilanden.

 
 

Geschiedenis

De geschiedenis van Schotland begint toen de mens in Schotland begon te leven na het einde van de laatste ijstijd. Van de beschaving uit de steentijd, bronstijd en ijzertijd die in het land bestond, zijn veel fossielen overgebleven, maar er zijn geen geschreven documenten achtergelaten. Deze mensen hadden geen schrift.

St Kilda, Heart of Neolithic Orkney en Skara Brae zijn allemaal werelderfgoederen, net als de Antonine Wall en New Lanark op het vasteland.

Vanwege de ligging van Schotland in de wereld en de sterke afhankelijkheid van handelsroutes over zee, onderhield de natie nauwe banden in het zuiden en oosten met de Baltische landen, en via Ierland met Frankrijk en Europa. De zee was zeer belangrijk voor de handel. Na de Akten van Unie en de Industriële Revolutie groeide Schotland uit tot een van de grootste commerciële, intellectuele en industriële staten van Europa.

Caledoniërs, Picten en Romeinen

De geschreven geschiedenis van Schotland begint met de komst van het Romeinse Rijk naar de Britse eilanden. De Romeinen gaven Groot-Brittannië zijn naam in het Latijn: Britannia of Britannia Maior, "Groot-Brittannië". De Romeinen veroverden en beheersten wat nu Engeland, Wales en het zuiden van Schotland is. Ten noorden van de rivier de Forth lag Caledonië, land dat niet volledig in handen was van de Romeinen).

De Romeinen hadden militaire kampen en forten in een groot deel van Schotland. In de Klassieke Oudheid noemden de Romeinen de mensen in Caledonië Caledonii, "Caledoniërs". Tijdens de Late Oudheid en de Vroege Middeleeuwen waren de inwoners van Caledonië de Picten. Het Romeinse leger verliet Groot-Brittannië in de 5e eeuw, en tegen die tijd hadden Romeinse militairen vele veldslagen geleverd met de Picten.

Schotten, Picten en Saksen

In de Vroege Middeleeuwen leefden de Picten in een deel van het land met de naam Pictland. De Schotten kwamen uit Ierland en stichtten het koninkrijk Dál Riata. Delen van Zuidwest-Schotland en Noord-Ierland maakten deel uit van Dál Riata. De mensen daar spraken oude Goidelische talen. De Saksen kwamen van het Europese vasteland. Op de Britse eilanden hebben zij de naam Angelsaksen. Zuidoost-Schotland werd deel van het Angelsaksische koninkrijk Northumbria. Hun taal was Oud-Engels.

In Pictland begonnen de Picten in de 9e eeuw het koninkrijk Alba. Het koninkrijk begon in het land tussen de rivier de Spey en de rivier de Forth. De Pictische taal stierf uit, en de mensen in het 10e-eeuwse koninkrijk Alba spraken de Goëlische taal, het Schots-Gaelisch. Na verloop van tijd groeide het koninkrijk. De landen Moray en Angus werden onderdeel van het koninkrijk. De noordelijke delen van Northumbria, ten zuiden van de rivier de Forth, werden onderdeel van het koninkrijk.

In de 10e eeuw begon men grote steden te bouwen.

Noorse

De meeste Schotse eilanden werden meer dan vierhonderd jaar lang geregeerd door de Noormannen (en vervolgens door Noren en Denen). Het Koninkrijk der Eilanden was een Noors koninkrijk in de westelijke, aan de kust gelegen delen van Schotland. Zij spraken de Oud-Noorse taal.

De Noorse landen omvatten de Hebriden in het westen en Orkney en Shetland in het noorden. Ook het eiland Man maakte deel uit van het Koninkrijk der Eilanden. De eilanden hebben nog steeds een eigen cultuur.

Onafhankelijkheidsoorlogen

De Schotse Onafhankelijkheidsoorlogen waren vele militaire campagnes die eind 13e en begin 14e eeuw tussen Schotland en Engeland werden uitgevochten.

De Eerste Oorlog (1296-1328) begon met de invasie van Edward I van Engeland in Schotland in 1296, en eindigde met de ondertekening van het Verdrag van Edinburgh-Northampton in 1328. De Tweede Oorlog (1332-1357) begon met de door Engeland gesteunde invasie van Schotland door Edward Balliol en de "Onterfden" in 1332, en eindigde rond 1357 met de ondertekening van het Verdrag van Berwick.

De oorlogen maakten deel uit van een grote nationale crisis voor Schotland en de periode werd een van de belangrijkste momenten in de geschiedenis van de natie. Aan het einde van beide oorlogen was Schotland een onafhankelijk koninkrijk. De oorlogen waren ook om andere redenen belangrijk, zoals de uitvinding van de longbow als belangrijk wapen in de middeleeuwse oorlogsvoering.

Door een reeks sterfgevallen in de lijn van opvolging in de jaren 1280, gevolgd door de dood van koning Alexander III in 1286, raakte de Schotse kroon in een crisis. Zijn kleindochter Margaretha, de "Maid of Norway", een vierjarig meisje, was de erfgenaam.

Edward I van Engeland, als oudoom van Margaretha, stelde voor dat zijn zoon (ook een kind) en Margaretha zouden trouwen, waardoor de Schotse lijn van opvolging zou worden gestabiliseerd. In 1290 stemden Margaretha's voogden hiermee in, maar Margaretha zelf stierf in Orkney op haar reis van Noorwegen naar Schotland voordat zij koningin werd of haar huwelijk kon plaatsvinden.

Omdat er geen duidelijke troonopvolger meer was, besloot het Schotse volk Edward I van Engeland te vragen hun koning te kiezen. De sterkste kandidaat heette Robert Bruce. Robert Bruce had kastelen in het hele land, en had een eigen leger. Maar Edward wilde Schotland binnenvallen, dus koos hij de zwakkere kandidaat, die John Balliol heette. Hij had de sterkste aanspraak op de troon, en werd koning op 30 november 1292. Robert Bruce besloot deze beslissing te accepteren (zijn kleinzoon en naamgenoot nam later de troon over als Robert I).

In de daaropvolgende jaren bleef Edward I proberen zowel het gezag van koning Jan als de onafhankelijkheid van Schotland te ondermijnen. In 1295 sloot John, op aanbeveling van zijn belangrijkste raadsheren, een verbond met Frankrijk. Dit was het begin van de Auld Alliance.

In 1296 viel Edward Schotland binnen. Hij onttrok koning John aan de macht en zette hem gevangen. Het jaar daarop verzamelden William Wallace en Andrew de Moray een leger uit het zuiden en noorden van het land om de Engelsen te bestrijden. Onder hun gezamenlijke leiding werd een Engels leger verslagen in de Slag bij Stirling Bridge. Voor korte tijd regeerde Wallace in naam van John Balliol als Beschermer van het rijk over Schotland.

Edward kwam persoonlijk naar het noorden en versloeg Wallace bij de Slag bij Falkirk in 1298. Wallace ontsnapte, maar trad af als beschermer van Schotland. John Comyn en Robert the Bruce werden in zijn plaats gezet. In 1305 werd Wallace gevangen genomen door de Engelsen, die hem executeerden wegens verraad. Wallace beweerde dat hij geen verraad had gepleegd omdat hij niet loyaal was aan Engeland.

In februari 1306 vermoordde Robert Bruce John Comyn, een belangrijke rivaal, in een kerk. Bruce veroverde de kroon, maar het leger van Edward veroverde het land opnieuw nadat het een klein leger van Bruce had verslagen in de Slag bij Methven. Ondanks de excommunicatie van Bruce en zijn volgelingen door paus Clemens V, werd zijn steun langzaam versterkt; en tegen 1314 waren, met de hulp van vooraanstaande edelen zoals Sir James Douglas en de graaf van Moray, alleen de kastelen van Bothwell en Stirling nog onder Engelse controle.

Edward I stierf in Carlisle in 1307. Zijn erfgenaam, Edward II, trok een leger naar het noorden om het beleg van Stirling Castle te breken en de macht weer over te nemen. Robert versloeg dat leger in de Slag bij Bannockburn in 1314 en verzekerde zich zo van tijdelijke onafhankelijkheid. In 1320 werd een brief van de edelen van Schotland aan de paus (de Verklaring van Arbroath) gebruikt om paus Johannes XXII ervan te overtuigen de eerdere excommunicatie ongedaan te maken en de verschillende akten van onderwerping door Schotse koningen aan Engelse koningen te annuleren, zodat de onafhankelijkheid van Schotland door andere Europese landen kon worden erkend.

In 1326 kwam het eerste volledige parlement van Schotland bijeen. Het parlement was samengesteld uit een eerdere raad van edelen en geestelijken rond 1235, maar in 1326 sloten vertegenwoordigers van de burghs - de burghcommissarissen - zich bij hen aan om de Three Estates te vormen.

In 1328 ondertekende Edward III het Verdrag van Northampton, waarin de Schotse onafhankelijkheid werd uitgeroepen onder het bewind van Robert the Bruce. Vier jaar na de dood van Robert in 1329 viel Engeland Schotland opnieuw binnen, op zoek naar de "rechtmatige koning" - Edward Balliol, zoon van John Balliol - op de Schotse troon, waarmee de Tweede Onafhankelijkheidsoorlog begon. De pogingen om Balliol op de troon te krijgen mislukten, ondanks het hevige Schotse verzet onder leiding van Sir Andrew Murray. Edward III verloor zijn belangstelling voor Balliol na het uitbreken van de Honderdjarige Oorlog met Frankrijk. In 1341 kon David II, de zoon en erfgenaam van koning Robert, terugkeren van een tijdelijke ballingschap in Frankrijk. Balliol deed uiteindelijk in 1356 afstand van zijn lege aanspraak op de troon aan Edward, voordat hij zich terugtrok in Yorkshire, waar hij in 1364 overleed.

Unie van de kronen

In 1603 stierf Elizabeth I, koningin van Engeland en Ierland. De koning van Schotland was de troonopvolger van de koningin, en James VI van Schotland (zoon van Mary, Queen of Scots) werd koning van Engeland en koning van Ierland. James VI en I (van het Schotse Huis van Stuart) gingen naar Engeland om de regering te leiden, en geen van de Schotse koningen kwam meer dan honderd jaar naar Schotland.

Verenigd Koninkrijk

In 1707 werden Schotland en Engeland in de Akte van Unie samengevoegd tot één groot Koninkrijk, het Koninkrijk Groot-Brittannië. Toen Ierland in 1801 toetrad, ontstond het Verenigd Koninkrijk. Schotland was een belangrijk onderdeel van het kolonialisme en imperialisme van het Britse Rijk. Schotse kolonisten emigreerden door het hele rijk, met als gevolg een grote diaspora van Schotten over de hele wereld. De Schotse Verlichting was een belangrijk onderdeel van het tijdperk van de Verlichting. Filosofen als David Hume en Adam Smith leidden de Schotse Verlichting.

Soldaten vochten mee in de oorlogen die het Jacobitisme in Schotland veroorzaakte. De Jacobieten wilden dat het rooms-katholieke Huis van Stuart, en niet het protestantse Huis van Hannover koning van Groot-Brittannië en Ierland zou worden. De laatste landslag in Groot-Brittannië was de Slag bij Culloden in 1745. Toen maakte het Britse regeringsleger een einde aan de katholieke opstand onder leiding van Charles Edward Stuart. Schotssprekenden en Engelssprekenden verdreven veel Gaelic-sprekenden van land in de Schotse Hooglanden, en velen emigreerden naar het Britse Rijk en de Verenigde Staten. In de 19e eeuw bezocht George IV Schotland. Daarna werden Schotland en de Schotse cultuur populairder. Het toerisme naar Schotland begon in de 19e eeuw.

In een referendum in 1997 koos een meerderheid van de Schotse kiezers voor politieke decentralisatie. In 1999 werden het Schotse parlement, de Schotse regering en het ambt van eerste minister van Schotland ingesteld.

Een eerste minister van Schotland, Alex Salmond, leidde vanaf 2007 de Schotse regering van de Scottish National Party. In 2014 eindigde het referendum over de Schotse onafhankelijkheid in een meerderheid (55%) die tegen onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk stemde. Nicola Sturgeon werd op 20 november 2014 eerste minister.

 
Robert Bruce  


HMS Vanguard, een kernonderzeeër van de Royal Navy, op Her Majesty's Naval Base Clyde, Faslane.  


Schotse soldaat speelt doedelzak  



 
Edinburgh Castle staat op een uitgedoofde vulkaan  

Taal

De officiële talen van Schotland zijn Engels, Schots en Schots-Gaelisch. De meeste mensen in Schotland spreken Engels, terwijl slechts een klein aantal, vooral op de Westelijke Eilanden, Schots-Gaelisch spreekt. Het Schots-Gaelisch begon in de late Middeleeuwen af te nemen toen Schotse koningen en edelen de voorkeur gaven aan het Engels.

 

Sport

Voetbal

Voetbal is de populairste sport in Schotland. Drie van de grote steden, Glasgow, Edinburgh en Dundee, hebben twee of drie grote voetbalteams, en de meeste steden hebben minstens één team. De twee bekendste teams in Schotland staan bekend als de "Old Firm". Dit zijn Celtic en Rangers. Deze twee clubs uit Glasgow hebben veel geschiedenis en zijn felle rivalen, die vaak leiden tot gevechten, rellen en zelfs moorden tussen de fans. Rangers is wereldrecordhouder en heeft van alle voetbalclubs de meeste competitietitels gewonnen, momenteel 55.

Schotland was de winnaar van de Homeless World Cup in 2007 en is de huidige kampioen nadat ze in augustus 2011 wonnen. Ze versloegen Mexico met 4-3 in Parijs, Frankrijk.

Andere voetbalclubs

De andere belangrijke clubs in Schotland zijn Aberdeen, Hearts, Hibs en Dundee United. Deze teams zitten momenteel in de Premier League, en bezetten meestal de meeste plaatsen in de top zes van de competitie.

Enkele andere Schotse clubs zijn Gretna, die drie titels op rij wonnen en in slechts drie seizoenen van de Third Division naar de SPL gingen. Gretna kwam zonder geld te zitten en werd gesloten. Ook Raith Rovers, die de beroemde UEFA Cup Winners Bayern München speelden. Raith Rovers werd uitgeschakeld door Bayern München, maar leidde met 1-0 bij rust. Queen of the south bereikte ook de Europa league, na het bereiken van de Schotse bekerfinale van 2008. Zij verloren met 3 -2 van Rangers.

Schotse eredivisie

De hoogste divisie van het Schotse voetbal heet de "Scottish Premier League" (of SPL), en wordt momenteel gesponsord door de Clydesdale Bank, een grote Schotse bank. In 2013 werd de naam veranderd in "Scottish Premiership".

Rugby

In 1925, 1984 en 1990 was Schotland winnaar van de Five Nations Gran Slam, door alle vier de andere teams - Engeland, Wales, Ierland en Frankrijk - te verslaan.

Golf

Golf is een populaire sport in Schotland. Het is uniek, want Schotland is de bakermat van de golfsport. Dat staat vast, maar de details zijn niet zeker. Er zijn veel openbare golfbanen waar mensen tegen een kleine vergoeding kunnen spelen. Elders in de wereld is golf een spel voor de rijken.

Sandy Lyle was de eerste Schotse golfer die een grote titel won in de moderne tijd. Colin Montgomery is een van de beste spelers die nooit een groot kampioenschap heeft gewonnen: Hij werd vijf keer tweede in grote evenementen.

Motorsport

Schotland is ook betrokken bij de autosport. Voormalig F1-coureur David Coulthard is dertienvoudig Grand Prix-winnaar. Jackie Stewart is 3-voudig F1-wereldkampioen en wordt beschouwd als een van de beste coureurs ooit. Jim Clark was 2-voudig F1-wereldkampioen en wordt beschouwd als een van de beste ooit met Fangio, Schumacher en Senna. Colin McRae was ook wereldkampioen rally in 1995.

Tennis

Andy Murray, oorspronkelijk afkomstig uit Schotland, is momenteel de beste tennisser van het Verenigd Koninkrijk, met titels in het enkelspel op de US Open en Wimbledon, waar zijn overwinning in 2013 een einde maakte aan een 77-jarige wachttijd voor een Brit om de competitie te winnen. Hij won ook Olympisch goud in het enkelspel voor mannen op de Olympische Zomerspelen van 2012 in Londen. Zijn broer, Jamie Murray, is een succesvol dubbelspeler.

Olifantenpolo

Schotland werd in 2004 wereldkampioen in de ongebruikelijke sport olifantenpolo. Elephant Polo, geregistreerd als Olympische sport bij het Nepalese Olympisch Comité, werd uitgevonden door de Schot Nathan Mochan in 1983.

 
Beide groepen fans bij een Old Firm-wedstrijd op Celtic Park.  

Traditionele muziek

Traditionele Schotse muziekinstrumenten zijn: de doedelzak, accordeon, viool, harp en tin whistle.

 

Gerelateerde pagina's

• Verenigd Koninkrijk