Fulk, Koning van Jeruzalem

Vroege carrière

Fulk le Jeune, geboren in 1092, was de jongere zoon van Fulk IV le Réchin en zijn vijfde vrouw Bertrade de Montfort. Zij was de dochter van Simon de Montfort, graaf de Montfort l'Amaury. Als zuigeling werd hij waarschijnlijk met zijn moeder meegenomen om aan het Franse hof te worden grootgebracht. Hij was in 1106 aan het Franse hof toen het nieuws kwam van de dood van zijn halfbroer, Geoffrey IV, graaf van Anjou. Koning Filips I benoemde daarop zijn stiefzoon, Fulk V, tot graaf van Anjou. De Franse koning maakte vervolgens hertog Willem van Aquitanië tot voogd van Fulk, omdat Fulk nog niet oud genoeg was om alleen te regeren. De hertog stopte Fulk echter in de gevangenis. Niets waarmee de koning of koningin dreigde, kon hertog Willem bewegen de jongen vrij te laten. Na een jaar betaalde zijn vader, Fulk le Réchin, de hertog uiteindelijk een losgeld van verschillende steden aan de grens met Poitou. Fulk le Réchin stierf twee jaar later op 14 april 1109. Fulk V "je June" volgde zijn vader op als graaf van Anjou.

 

Graaf van Anjou en Maine

In 1110 trouwde Fulk V le Jeune met Eremburge van Maine. Toen haar vader, graaf Elias, enkele maanden later stierf, werd Fulk V de graaf van Maine in naam van zijn vrouw. Maar dit bracht hem onmiddellijk in conflict met koning Hendrik I van Engeland, die ook aanspraak maakte op Maine. Een tijdlang was Fulk de eerste Angevijnse graaf die rechtstreeks over Maine regeerde. In 1113 had Hendrik I een ontmoeting met Fulk V in Alençon. Daar sloten zij een vredesakkoord. Om de overeenkomst te bezegelen sloten ze een huwelijksverbond. Fulks jongste dochter, Matilda, werd ten huwelijk gegeven aan Hendriks negenjarige zoon, Willem Adelin. Fulk V bleef graaf van Maine, maar hij zwoer trouw aan koning Hendrik I als zijn opperheer. Zonder zijn Angevijnse bondgenoot Fulk, werd Koning Lodewijk VI van Frankrijk gedwongen om vrede te sluiten met Koning Hendrik I. Koning Lodewijk bevestigde de heerlijkheid (overlordship) van Maine aan Hendrik I. Hendrik viel vervolgens het land van Robert de Bellême aan, vergezeld door Fulk V. Bellême werd verslagen en Hendrik I keerde terug naar Engeland. Fulk V keerde terug naar Anjou om met een opstand in Angers af te rekenen.

In 1116 viel Lodewijk IV opnieuw Normandië binnen. Lodewijk had de neef van Hendrik I, Willem Clito, gesteund als hertog van Normandië. In 1117 steunden koning Lodewijk IV van Frankrijk, graaf Baldwin VII van Vlaanderen en Fulk V van Anjou allen Willem Clito tegen Hendrik I van Engeland. De volgende zomer keerde Hendrik I terug naar Normandië en begon de oorlog. Fulk V versloeg Hendrik I bij La Motte-Gautier op de grens van Maine. In oktober 1118 versloeg Fulk V Hendrik I opnieuw bij Alençon. Na een reeks nederlagen sloot Hendrik I uiteindelijk vrede met Fulk V. Zij bezegelden hun wapenstilstand door het huwelijk van Fulks dochter Matilda met Hendriks zoon Willem Adelin toe te staan. Fulk V gaf Maine als bruidsschat voor zijn dochter Matilda. In 1120 maakte Fulk V vervolgens een pelgrimstocht naar het Heilige Land. Hij verbleef een jaar in Jeruzalem. Volgens Orderic Vitalis sloot hij zich aan bij de Tempeliers. Toen hij terugkeerde naar Anjou liet Fulk 100 ridders achter voor een jaar om het koninkrijk te helpen verdedigen. De rest van zijn leven bleef hij de Tempeliers een aanzienlijke jaarlijkse donatie betalen.

Fulk le Jeune keerde begin 1121 terug naar Anjou. Hij vernam dat zijn nieuwe schoonzoon Willem Adelin was verdronken bij de schipbreuk van het Witte Schip. Het verdrag met Anjou stierf toen met de zoon van Hendrik. Fulks dochter Matilda was veilig; zij was niet op het Witte schip geweest. Fulk eiste haar terugkeer naar Anjou. Maar Henry vertraagde haar terugkeer en hield een deel van haar bruidsschat. In 1122 was ze terug in Anjou. Fulk verbrak alle betrekkingen met Hendrik en sloot opnieuw een huwelijksverbond met Hendriks neef en vijand, Willem Clito. Willem zou trouwen met Fulks dochter Sibyl. Hij gaf zijn nieuwe schoonzoon opnieuw de heerlijkheid Maine als bruidsschat. Terwijl Hendrik één voor één afrekende met zijn rebellerende Normandische baronnen, was Fulk V in 1124 de enige aanhanger van Willem Clito. Hendrik deed nu alles wat hij kon om de paus zover te krijgen dat hij het huwelijk tussen Willem Clito en Sibyl nietig verklaarde. Op 26 augustus 1124 verklaarde paus Calixtus II het huwelijk van Willem Clito en Sibyl nietig omdat zij te nauw verwant waren.

In 1126 stierf de vrouw van Fulk le Jeune, Eremburge, gravin van Maine en Anjou. In Duitsland stierf Hendrik V, de Heilige Roomse Keizer. Zijn vrouw, keizerin Matilda, was het enige levende wettige kind van Hendrik I van Engeland. Hendrik riep haar terug naar Engeland. Hendrik liet al zijn Engelse en Normandische baronnen zweren dat als Hendrik geen zonen had, zij Matilda tot koningin van Engeland zouden benoemen als opvolger. In 1127 sloot Hendrik opnieuw vrede met Fulk le Jeune en bood een nieuw huwelijksverbond aan. De zoon van Fulk, Geoffrey, zou trouwen met keizerin Matilda en Maine zou worden toegekend aan het nieuwe paar. In juni 1128 kwam Hendrik I naar Rouen en sloeg Geoffrey van Anjou tot ridder. Een week later was het paar getrouwd.

Rond diezelfde tijd had Fulk le Jeune vertegenwoordigers van koning Baldwin II van Jeruzalem ontvangen. koning Baldwin II had geen zonen, maar wel vier dochters. Hij bood de hand van zijn oudste dochter, Melisende, aan Fulk le Jeune aan, samen met de kroon van het Latijnse Koninkrijk Jeruzalem. Fulk was goed bekend in Jeruzalem door zijn eerdere bezoeken en het geld dat hij de Tempeliers jaarlijks stuurde. In Jeruzalem werd Melisende officieel erfgename van het koninkrijk. Zij zou als koningin regeren bij de dood van haar vader. Na het huwelijk van zijn zoon Geoffrey kwamen Fulk le Jeune en zijn kinderen bijeen in de abdij van Fontevraud, waar zijn dochter Matilda non werd. Ze namen afscheid en Fulk le Jeune vertrok naar Jeruzalem. Geoffrey V, bijgenaamd "la Bel" zou Anjou regeren tijdens de afwezigheid van zijn vader.

In het voorjaar van 1129 kwam Fulk le Jeune aan in Jeruzalem. Hij en Melisende waren getrouwd. Als onderdeel van hun huwelijkscontract bij de dood van haar vader, koning Baldwin II, zouden Fulk en Melisende samen over Jeruzalem regeren. Als bruidsschat kregen Fulk en Melisende de twee meest waardevolle havens van het koninkrijk, Tyrus en Akko. Fulk bracht een groot aantal ridders en voetsoldaten mee uit Anjou.

 
Kruisvaarders en moslimkrijgers in de strijd.  

Koning van Jeruzalem

In 1131, bij de dood van Baldwin II van Jeruzalem, werd Fulk tot koning gekroond. Melisende werd tegelijkertijd tot koningin gekroond. Maar vanaf het begin van hun heerschappij probeerde Fulk alleen te regeren. Hij probeerde te voorkomen dat Melisende een actieve rol zou spelen in het bestuur van Jeruzalem. Fulk begon gouverneurs en adviseurs te vervangen door zijn eigen volgelingen uit Anjou. Velen hadden verschillende koningen van Jeruzalem gediend. Hun verlies van gunst bij de nieuwe koning veroorzaakte veel wrok. Tussen 1133 en 1134 begon een opstand onder de edelen van Jeruzalem onder leiding van graaf Hugh II van Jaffa. Fulk riep graaf Hugh op voor hem te verschijnen, maar Hugh weigerde. Fulk nam daarop Hugh's leengoed Jaffa af. Hugh was boos en sloot zich aan bij zijn vijanden, de Fatimidische Egyptenaren. Maar zijn volgelingen verlieten Hugh en kwamen terug bij koning Fulk. Hugh onderwierp zich vervolgens aan koning Fulk en werd voor drie jaar verbannen. De opstand werd gebroken. Tijdens de opstand konden de Seltsjoeken van Damascus echter Banyas terugnemen. Maar Fulk besefte dat hij Melisende niet kon uitsluiten en liet haar voortaan delen in het bestuur van het koninkrijk.

In 1132 werd Pons, graaf van Tripoli, verslagen door de Seltsjoeken en belegerd in het kasteel van Montferrand (Baarin). Fulk snelde hem te hulp en dwong de vijand zich terug te trekken. In 1134 trok Fulk naar Hauran (in het huidige Syrië en Jordanië). Maar hij werd gedwongen zich terug te trekken toen de Seltsjoeken Jeruzalem aanvielen. In september kwamen beide partijen een vrede overeen.

In 1136 begon Fulk met de bouw van kastelen rond de vestingstad Ascalon. Dit was om invallen op Jeruzalem door de Egyptische Fatimiden te voorkomen. Hij bouwde ook een kasteel bij Beth Gibelin en stelde het onder de hoede van de Hospitaalridders. In 1136 stierf ook de grootmeester (leider) van de Tempeliers, Hugues de Payens. Fulk gebruikte zijn invloed bij de Tempeliers om een van zijn eigen Angevins, Robert van Craon, tot Grootmeester te laten kiezen. In 1137 werd Fulk belegerd in Montferrand. De patriarch van Jeruzalem stuurde een leger om het fort te ontzetten. Maar Fulk wist niet dat zijn eigen leger hem kwam redden. De Seltsjoeken wisten hiervan en boden Fulk snel gunstige voorwaarden. Koning Fulk gaf het kasteel over in ruil voor zijn eigen vrijheid.

In 1137, terwijl de Christenen en Moslims met elkaar in gevecht waren, kwam een nieuwe macht het gebied binnen. Johannes, de Byzantijnse keizer trok op tegen Antiochië. Hij besloot de stad terug te nemen en begon de muren aan te vallen. Te machtig voor Fulk besloot hij Antiochië over te geven aan de keizer. De prins van Antiochië, Raymond van Poitiers, moest zich persoonlijk aan de keizer overgeven. Daarna, met de Byzantijnse vlag boven de stad en Raymond nog steeds de prins, keerde de keizer terug naar Constantinopel. Fulk, de koning van Jeruzalem, verloor zijn controle over Antiochië.

Op 10 november 1143 stierf Fulk door een jachtongeluk toen hij van zijn paard viel. Na de dood van Fulk nam Melisende de macht over Jeruzalem over. Ze regeerde als koningin en als regentes voor hun oudste zoon Baldwin III.

 
De kroning van koning Fulk en koningin Melisende van Jeruzalem. 13e eeuw.  

Familie

In 1110 trouwde Fulk met Ermengarde van Maine († 1126), de dochter van Elias I van Maine. Samen hadden zij:

• Geoffrey V (1113-1151) volgde zijn vader op als graaf van Anjou.
• Elias II († 1151), volgde zijn vader op als graaf van Maine.
• Sibylla (1112-1165), trouwde eerst met Willem Clito. Zij trouwde als tweede met Thierry, graaf van Vlaanderen.
• Matilda († 1154), trouwde met Willem Adelin. Als zijn weduwe werd zij non en later abdis in de abdij van Fontevraud.

Zijn tweede vrouw was Melisende, koningin van Jeruzalem, de dochter van koning Baldwin II van Jeruzalem en Morphia van Melitene. Samen hadden ze:

• Baldwin III van Jeruzalem, koning van Jeruzalem.
• Amalric I van Jeruzalem, koning van Jeruzalem.