Regering van Australië

De federale regering

Deel 1 van de Australische grondwet stelt een democratische wetgevende macht in, het tweekamerparlement van Australië. Dit bestaat uit de koningin en twee kamers, de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. In afdeling 51 van de grondwet worden de wetgevende bevoegdheden van de regering van het Gemenebest uiteengezet en worden bepaalde bevoegdheden en verantwoordelijkheden (bekend als "machtshoofden") aan de federale regering toegekend. Alle overige bevoegdheden berusten bij de zes staten. Elke staat heeft zijn eigen grondwet, zodat Australië zeven soevereine parlementen heeft, die geen van alle de bevoegdheden van een ander kunnen overnemen. Het Hooggerechtshofvan Australië oordeelt over elk meningsverschil tussen het Gemenebest en de staten, of tussen de staten onderling, over hun bevoegdheden.

Het parlement van het Gemenebest kan wijzigingen in de grondwet voorstellen. Om wet te worden, moeten de voorstellen worden voorgelegd aan een referendum onder alle Australiërs die de kiesgerechtigde leeftijd hebben bereikt. De veranderingen moeten een "dubbele meerderheid" krijgen: een meerderheid van alle stemmen en een meerderheid van de stemmen in een meerderheid van de staten.

De grondwet van het Gemenebest bepaalt ook dat de staten ermee kunnen instemmen een deel van hun bevoegdheden aan het Gemenebest af te staan. Dit kan gebeuren door een wijziging van de grondwet via een referendum. Meer gebruikelijk is dat, als alle staten ermee instemmen, alle parlementen van de staten en het Gemenebest wetten aannemen om de overdracht mogelijk te maken. Deze "overhevelingswetten" kunnen een "vervalclausule" bevatten. Dit is een onderdeel van de wet dat betekent dat de wet slechts voor een bepaalde tijd van kracht is. Daarna wordt de oorspronkelijke verdeling van de bevoegdheden weer hersteld.

Australië heeft verschillende territoria, waarvan er drie zelfbestuur hebben: het Australian Capital Territory (ACT), het Northern Territory (NT) en Norfolk Island. De wetgevende machten van deze gebieden hebben bevoegdheden die hun door het Gemenebest zijn toegekend. Het parlement van het Gemenebest behoudt de bevoegdheid om de territoriale wetgeving ongedaan te maken en bevoegdheden te geven of te nemen. Australische burgers die in het Australian Capital Territory en het Northern Territory wonen, zijn vertegenwoordigd in het parlement van het Gemenebest, maar inwoners van Norfolk Island niet.

De andere territoria van Australië (Jervis Bay, Christmas Island en de Cocos (Keeling) Islands) zijn niet zelfbesturend. In plaats daarvan vallen deze gebieden onder de federale wetgeving, terwijl Christmas Island en de Cocos-eilanden ook lokale overheden hebben. De grotendeels onbewoonde Koraalzee-eilanden werden in 1969 opgericht als een territorium van het Gemenebest. De Ashmore- en Cartier-eilanden zijn sinds 1933 een territorium dat onder de wetten van het Northern Territory valt.

Over het federale karakter van het Gemenebest en de structuur van het Parlement van Australië is lang onderhandeld tussen de kolonies. Het Huis van Afgevaardigden wordt verkozen op een basis die de bevolkingsaantallen van de staten van verschillende grootte weergeeft. Zo heeft New South Wales 50 leden terwijl Tasmanië er slechts vijf heeft. Maar de Senaat wordt gekozen op een basis van gelijkheid tussen de Staten: alle Staten hebben 12 Senatoren, ongeacht hun inwonertal. Op die manier konden de senatoren van de kleinere staten een meerderheid vormen en wetten van het Huis van Afgevaardigden wijzigen of zelfs verwerpen. De ACT en de NT kiezen elk twee senatoren.

Het derde bestuursniveau na het Gemenebest en de Staat/het Territorium is het lokale bestuur. Deze zijn georganiseerd als shires, steden of gemeenten. Lokale overheden bestaan uit gekozen vertegenwoordigers (die, afhankelijk van de deelstaat, raadslid of wethouder worden genoemd), die gewoonlijk deeltijds werken.

Het bestuur wordt uitgeoefend door drie onderling verbonden regeringsmachten:

• Wetgevende macht: Het Gemenebest Parlement
• Uitvoerende macht: De soeverein, wiens uitvoerende macht wordt uitgeoefend door de gouverneur-generaal, de eerste minister, de ministers en hun departementen
• Rechterlijke macht: Het Hooggerechtshof van Australië en andere federale rechtbanken.

De scheiding der machten is het beginsel dat de drie takken van de regering hun activiteiten gescheiden van elkaar verrichten:

• de wetgevende macht stelt wetten voor in de vorm van wetsontwerpen. Zij stelt het wettelijk kader vast voor het werk van de andere twee takken. De soeverein maakt formeel deel uit van het parlement, maar speelt geen actieve rol in deze aangelegenheden.
• de uitvoerende macht neemt de wetten aan met koninklijke instemming, beheert de wetten en voert de taken uit die haar bij wet zijn opgedragen
• de rechterlijke macht behandelt zaken die voortvloeien uit de toepassing van de wet, waarbij zowel gebruik wordt gemaakt van de wet als van het gewoonterecht. De Australische rechtbanken kunnen geen advies geven over de grondwettigheid van wetten
• kunnen de andere wapens de rechterlijke macht niet beïnvloeden.

Vóór de Australiëwet van 1986, en daarmee overeenstemmende wetgeving in het parlement van het Verenigd Koninkrijk, konden sommige Australische zaken voor definitief beroep naar het Judicial Committee of the Privy Council worden gezonden. Over Australisch recht wordt nu alleen in Australië beslist, en het Hooggerechtshof van Australië is het hoogste hof van beroep. De mogelijkheid dat het Britse parlement wetten zou maken om de Australische grondwet ongedaan te maken, werd eveneens geschrapt.

Wetgevende macht

De wetgevende macht maakt de wetten, en houdt toezicht op de activiteiten van de andere twee machten om de wetten zo nodig te wijzigen. Het Australische parlement is tweekamerstelsel, bestaande uit de koningin, een Senaat met 76 leden en een Huis van Afgevaardigden met 150 leden. Twaalf senatoren uit elke staat worden verkozen voor termijnen van zes jaar, op basis van evenredige vertegenwoordiging en één overdraagbare stem (in Australië bekend als "voorkeursstemmen", waarbij om de drie jaar de helft wordt verkozen.

Er zijn ook twee senatoren gekozen door de kiezers van het Northern Territory (en met inbegrip van de Indian Ocean Territories, Christmas Island en de Cocos (Keeling) Islands). Nog eens twee senatoren worden gekozen door de kiezers van het Australian Capital Territory (met inbegrip van het Jervis Bay Territory). Senatoren uit de territoria worden ook verkozen door middel van voorkeurstemmen, maar hun ambtstermijn staat niet vast: deze begint op de dag van een algemene verkiezing voor het Huis van Afgevaardigden en eindigt op de dag voor de volgende dergelijke verkiezingsdag.

De leden van het Huis van Afgevaardigden worden door middel van voorkeurstemmen gekozen uit gebieden met één lid, die over de staten en gebieden zijn verspreid, ongeveer in verhouding tot het aantal inwoners. Bij gewone wetgeving hebben de twee kamers dezelfde bevoegdheden, maar alle wetten voor het uitgeven van geld of het heffen van belastingen moeten van het Huis van Afgevaardigden komen. In het Westminster-systeem wordt de leider van de politieke partij of groep van partijen die de steun heeft van een meerderheid van de leden in het Huis van Afgevaardigden gevraagd een regering te vormen en wordt hij premier genoemd.

De premier en het kabinet zijn verantwoording verschuldigd aan het parlement, waarvan zij lid moeten zijn. Ten minste om de drie jaar worden algemene verkiezingen gehouden. De minister-president kan de gouverneur-generaal te allen tijde adviseren verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden uit te schrijven, maar verkiezingen voor de senaat kunnen alleen worden gehouden binnen bepaalde perioden die in de grondwet zijn vastgelegd. De meest recente algemene verkiezingen vonden plaats op 21 augustus 2010.

Het parlement van het Gemenebest en alle wetgevende lichamen van de staten en territoria gebruiken het Westminster-systeem. Zij hebben een erkende leider van de oppositie, gewoonlijk de leider van de grootste partij buiten de regering. Er is ook een schaduwkabinet van oppositieleden die elk lid van het ministerie "schaduwen" en vragen stellen over zaken die onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen. Omdat de regering een meerderheid van de leden in het Lagerhuis van de wetgevende macht heeft, kan zij gewoonlijk haar wetgeving aannemen en de werking van het Huis controleren. De oppositie kan het proces vertragen en regeringszaken dwarsbomen als zij dat wenst. De dagelijkse gang van zaken in het Huis wordt gewoonlijk geregeld door een hoge minister, die de titel van leider van het Huis draagt, en een frontbencher van de oppositie, die bekend staat als de Manager of Opposition Business.

Executive

Staatshoofd

De Australische grondwet werd geschreven in 1901, toen de Dominions van het Britse Rijk nog geen onafhankelijke landen waren, en bevat niet de woorden "staatshoofd". In de praktijk is de rol van staatshoofd van Australië verdeeld tussen twee personen, de koningin van Australië en de gouverneur-generaal van Australië. De gouverneur-generaal wordt benoemd door de koningin op advies van de eerste minister van Australië. Hoewel de gouverneur-generaal in vele opzichten de vertegenwoordiger van de koningin is en in haar naam diverse grondwettelijke bevoegdheden uitoefent, beschikt hij/zij krachtens de grondwet ook onafhankelijk over een groot aantal belangrijke grondwettelijke bevoegdheden.

De soeverein van Australië is momenteel Koningin Elizabeth II. Zij is ook de soeverein van vijftien andere Gemenebestrijken, waaronder het Verenigd Koninkrijk. Evenals de andere Dominions werd Australië op wetgevingsgebied onafhankelijk van het parlement van het Verenigd Koninkrijk door het Statuut van Westminster van 1931. Dit werd in Australië van kracht in 1942, maar dateerde van 3 september 1939. Met de Royal Style and Titles Act 1953 gaf het Australische parlement de koningin de titel Koningin van Australië. In 1973 omvatte haar Australische titel niet langer haar status van Koningin van het Verenigd Koninkrijk en Verdedigster van het Geloof.

Artikel 61 van de Grondwet bepaalt: "De uitvoerende macht van het Gemenebest berust bij de Koningin en kan door de Gouverneur-generaal ‑als vertegenwoordiger van de Koningin worden uitgeoefend, en strekt zich uit tot de uitvoering en handhaving van deze Grondwet en van de wetten van het Gemenebest". In artikel 2 van de Australische grondwet staat dat een gouverneur-generaal de koningin in Australië vertegenwoordigt. In de praktijk voert de gouverneur-generaal alle taken uit die gewoonlijk door een staatshoofd worden gedaan, zonder de koningin te vragen.

De vraag of de koningin het staatshoofd van Australië is, werd een politieke vraag tijdens het referendum over de Australische republiek in 1999, toen tegenstanders van het voorstel om van Australië een republiek te maken, beweerden dat Australië reeds een Australiër als staatshoofd had in de persoon van de gouverneur-generaal, die sinds 1965 steevast een Australisch staatsburger is. De voormalige gouverneur-generaal, generaal-majoor Michael Jeffery, zei in 2004: "Hare Majesteit is het staatshoofd van Australië, maar ik ben haar vertegenwoordiger en in alle opzichten vervul ik die rol volledig." In 2005 weigerde hij echter de koningin als staatshoofd te noemen en in plaats daarvan zei hij in antwoord op een rechtstreekse vraag: "De koningin is de monarch en ik vertegenwoordig haar, en ik vervul alle functies van staatshoofd". De gouverneur-generaal vertegenwoordigt Australië in internationaal verband en legt en ontvangt staatsbezoeken.

In 2009 noemde premier Kevin Rudd de gouverneur-generaal het staatshoofd van Australië. Hij zei dat een overzees bezoek van Quentin Bryce "...aan Afrika op deze schaal door het staatshoofd van Australië de ernst van het Australische engagement zal laten zien".

In het Westminster-systeem worden de bevoegdheden van de gouverneur-generaal bijna altijd gebruikt op advies van de eerste minister of andere ministers. De gouverneur-generaal behoudt reservebevoegdheden, vergelijkbaar met die waarover de koningin in het Verenigd Koninkrijk beschikt. Deze worden zelden uitgeoefend, maar tijdens de Australische constitutionele crisis van 1975 heeft gouverneur-generaal Sir John Kerr ze onafhankelijk van de koningin en de eerste minister gebruikt.

Verscheidene malen hebben mensen in Australië de monarchie willen afschaffen. In een referendum in 1999 stemde het Australische volk over een voorstel om de grondwet te wijzigen. Het voorstel zou de koningin uit de grondwet hebben geschrapt en de gouverneur-generaal hebben vervangen door een president die door de premier wordt benoemd, maar de goedkeuring van een tweederdemeerderheid van beide kamers van het parlement behoeft. Het voorstel werd verworpen. De Australische Republikeinse Beweging blijft oproepen tot beëindiging van de monarchie in Australië, waartegen Australiërs voor een constitutionele monarchie zich verzetten.

Uitvoerende Raad

De Federale Uitvoerende Raad bestaat uit de gouverneur-generaal, de eerste minister en de ministers. Het is een formeel orgaan dat bestaat om juridische uitvoering te geven aan de besluiten van het kabinet en om diverse andere functies uit te oefenen. De leden van de Uitvoerende Raad hebben het recht de titel "The Honourable" te dragen, een titel die zij voor het leven behouden. De gouverneur-generaal zit gewoonlijk de vergaderingen van de Raad voor, maar een minister met de titel vice-voorzitter van de Uitvoerende Raad fungeert als schakel tussen de regering en de Raad.

Kast

In de grondwet van Australië wordt het kabinet niet genoemd, en de besluiten ervan hebben geen rechtskracht. Alle leden van het ministerie moeten worden beëdigd als lid van de Federale Uitvoerende Raad. Deze raad wordt voorgezeten door de gouverneur-generaal en komt uitsluitend bijeen om reeds door het kabinet genomen besluiten goed te keuren en rechtskracht te geven. Daarom is er altijd een lid van het ministerie dat de titel vice-voorzitter van de Uitvoerende Raad draagt.

Tot 1956 waren alle leden van het ministerie lid van het kabinet. Toen er in de jaren 1940 en 1950 meer ministers bijkwamen, werd het kabinet te groot. In 1956 creëerde Robert Menzies een ministerie van twee niveaus, met alleen hoge ministers in het kabinet. Deze staan bekend als de "front bench", omdat zij in het parlement op de voorste bank zetelen. Deze praktijk is door alle regeringen voortgezet, behalve door de Whitlam-regering.

Wanneer de niet-Labor-partijen aan de macht waren, heeft de Eerste Minister alle benoemingen in het kabinet en op ministerieel niveau verricht. Wanneer de Liberale Partij en haar voorgangers (de Nationalistische Partij en de Verenigde Australië Partij) in een coalitie hebben gezeten met de Nationale Partij of haar voorganger de Landelijke Partij, heeft de leider van de ondergeschikte coalitiepartij het recht gehad om de leden van zijn partij in het coalitieministerie te benoemen en om met de premier samen te werken om hen hun verantwoordelijkheden te geven.

Toen de Labor voor het eerst aan de macht kwam onder Chris Watson, gebruikte Watson het recht om leden van zijn kabinet te kiezen. In 1907 besloot de partij echter dat toekomstige Labor kabinetten zouden worden gekozen door de leden van de parlementaire Labor Party, de Caucus. De premier zou hun verantwoordelijkheden toewijzen. De Labour-premiers hadden veel invloed op wie voor de Labor-ministeries werd gekozen, hoewel de leiders kleine groepen binnen de partij ook veel macht hadden. Vóór de algemene verkiezingen van 2007 zei Kevin Rudd dat hij en hij alleen het ministerie zou kiezen als hij premier zou worden. Zijn partij won de verkiezingen en hij koos het ministerie, zoals hij zei dat hij zou doen.

Het kabinet vergadert niet alleen in Canberra, maar ook in andere hoofdsteden van Australische deelstaten, meestal Sydney en Melbourne. Kevin Rudd zei dat hij wilde dat het kabinet ook op andere plaatsen zou vergaderen, bijvoorbeeld in grote regionale steden. De kantoren van het parlement van het Gemenebest in Sydney bevinden zich in Phillip Street.

Zorgdrager regeringen

Er zijn momenten waarop de regering optreedt in een "demissionaire" hoedanigheid, voornamelijk in de periode voorafgaand aan en onmiddellijk volgend op algemene verkiezingen.

Rechterlijke macht

De rechterlijke macht interpreteert de wetten en baseert zich daarbij op de wetten zoals die zijn uitgevaardigd en op wat er in de wetgevende macht is gezegd toen de wetten werden aangenomen.

• Hooggerechtshof van Australië
• Federale rechtbank van Australië
• Australische rechtbank voor familiezaken
• Federale Magistrates Hof

Verwante pagina's

• Australische federale begroting
• Australische overheidsdienst