Irokezen

Naam

De Irokezen noemen zichzelf de "Haudenosaunee", wat "People of the Longhouse" betekent, of beter gezegd, "They Are Building a Long House". Ze geloven dat de Grote Vredestichter de naam heeft bedacht toen de League werd opgericht. Het betekent dat de naties van de Liga moeten samenleven als families in hetzelfde Longhouse. Symbolisch gezien bewaakten de Mohawk de oostelijke deur, want ze woonden in het oosten, het dichtst bij de Hudson rivier. De Seneca bewaakten de westelijke deur van het "tribal longhouse", het land dat ze in New York controleerden. De Onondaga, die in het centrum van het Haudenosauneegebied woonden, waren de bewaarders van de (zowel letterlijke als figuurlijke) centrale vlam van de League. De Franse kolonisten noemden de Haudenosaunee bij de naam Iroquois. Er zijn verschillende plaatsen waar deze naam vandaan zou kunnen komen:

• Franse transliteratie van irinakhoiw, een Huron (Wyandot) naam voor de Haudenosaunee. Op een negatieve manier gebruikt, betekende het "zwarte slangen" of "echte adders". De Haudenosaunee en de Huron waren traditionele vijanden, want de Huron waren geallieerd met de Fransen en probeerden hun toegang tot bonthandelaren te beschermen.
• Franse taalkundigen, zoals Henriette Walter, en antropologen, zoals Dean Snow, ondersteunen de volgende uitleg. Voordat Frankrijk Amerika koloniseerde, handelden Baskische vissers met de Algonquins, die vijanden waren van de Haudenosaunee. Bovenstaande geleerden denken dat "Irokezen" afkomstig zijn van een Baskische uitdrukking, hilokoa, wat de "killer people" betekent, die veranderde door de verschillende manieren waarop de Algonquins en de Fransen woorden uitsprak.

Geschiedenis

Oprichting van de Liga

De leden van de Liga spreken Iroquoise talen die sterk verschillen van die van andere Iroquoisprekenden. Dit suggereert dat de verschillende Iroquoise stammen weliswaar dezelfde historische en culturele oorsprong hadden, maar dat ze lang genoeg uit elkaar zijn gegaan om hun talen te laten verschillen. Uit archeologische gegevens blijkt dat de Iroquois voorouders in het gebied van de Vingermeren leefden vanaf minstens 1000 jaar na Christus.

Na samen te zijn gekomen in de League, vielen de Iroquois de Ohio River Valley in het huidige Kentucky binnen om meer jachtgebieden te vinden.

De Iroquois League werd opgericht voordat ze voor het eerst Europese mensen ontmoetten. De meeste archeologen en antropologen denken dat de League ergens tussen 1450 en 1600 is gemaakt, hoewel sommige mensen denken dat het nog eerder was.

Volgens de traditie werd de Liga gevormd door de inspanningen van twee mannen, Deganawida, soms bekend als de Grote Vredestichter, en Hiawatha. Zij brachten een boodschap, genaamd de Grote Wet van Vrede, naar de strijdende Iroquische naties. De naties die zich bij de Liga aansloten waren de Seneca, Onondaga, Oneida, Cayuga en Mohawk. Toen ze het grootste deel van hun gevechten stopten, werden de Irokezen snel een van de sterkste krachten in het 17e en 18e eeuwse noordoosten van Noord-Amerika.

Volgens de legende was een boosaardige leider van Onondaga, Tadodaho genaamd, de laatste die zich door de Grote Vredestichter en Hiawatha liet bekeren tot de wegen van de vrede. Hij werd de spirituele leider van de Haudenosaunee. Dit zou hebben plaatsgevonden bij het Onondaga meer bij Syracuse, New York. De titel Tadodaho wordt nog steeds gebruikt voor de spirituele leider van de liga, het vijftigste stamhoofd, die bij de Onondaga in de raad zit. Hij is de enige van de vijftig die door het hele Haudenosaunee-volk is gekozen. De huidige Tadodaho is Sid Hill van de Onondaga Natie.

Beveroorlogen

In de jaren 1600 vochten de Irokezen met andere stammen om hun jachtgebied. Dit wordt de Beveroorlog genoemd.

Franse en Indische oorlogen

Tijdens de Franse en Indiaanse oorlog (het Noord-Amerikaanse deel van de Zevenjarige Oorlog) stonden de Irokezen aan de kant van de Britten tegen de Fransen en hun Algonquische bondgenoten, die beide in het verleden vijanden van de Irokezen waren geweest. De Irokezen hoopten dat het helpen van de Britten ook na de oorlog gunsten zou opleveren. In werkelijkheid hebben weinig Irokezen zich bij de campagne aangesloten en in de Slag om het meer van George heeft een groep Mohawk en Fransen een door Mohawk geleide Britse colonne in een hinderlaag gelokt. De Britse regering deed de Koninklijke Proclamatie van 1763 na de oorlog, die zei dat blanken niet voorbij de Appalachen konden leven, maar deze proclamatie werd grotendeels genegeerd door de kolonisten, en de Irokezen stemden ermee in om deze lijn opnieuw te verplaatsen bij het Verdrag van Fort Stanwix in 1768, waar ze de Britten al hun resterende aanspraak op het land tussen de rivieren van Ohio en Tennessee verkochten.

Amerikaanse revolutie

Tijdens de Amerikaanse Revolutie hebben veel Tuscarora en de Oneida de kant van de kolonisten gekozen, terwijl de Mohawk, Seneca, Onondaga en Cayuga trouw bleven aan Groot-Brittannië. Dit was de eerste grote breuk tussen de Six Nations. Joseph Louis Cook bood zijn diensten aan de Verenigde Staten aan en kreeg een congrescommissie als luitenant-kolonel - de hoogste rang die een indiaan tijdens de oorlog had. Na een reeks succesvolle operaties tegen grensnederzettingen - onder leiding van het Mohawk oorlogshoofd Joseph Brant, andere oorlogsleiders en Britse bondgenoten - wilden de toekomstige Verenigde Staten echter wraak nemen. In 1779 beval George Washington de Sullivan-campagne onder leiding van kolonel Daniel Brodhead en generaal John Sullivan tegen de Irokezenlanden om "de Brits-Indische alliantie niet alleen te overrompelen, maar ook te vernietigen".

Na de Amerikaanse revolutie

Na de oorlog werd de oude centrale haard van de Liga opnieuw gemaakt bij Buffalo Creek. Kolonel Joseph Brant en een groep Iroquois verlieten New York om zich in Canada te vestigen. Als beloning voor hun loyaliteit aan de Britse Kroon kregen ze een grote landtoelage, nu Brantford, Ontario aan de Grand River genaamd.

Voedsel

Traditioneel waren de Irokezen een mix van boeren, vissers, verzamelaars en jagers, hoewel het grootste deel van hun voedsel afkomstig was van de landbouw. De belangrijkste gewassen die zij verbouwden waren maïs, bonen en pompoenen, die de drie zusters werden genoemd en die werden beschouwd als speciale geschenken van de Schepper. Deze gewassen worden strategisch verbouwd. Het voedsel werd opgeslagen tijdens de winter, en het duurde twee tot drie jaar. Toen de grond uiteindelijk minder vruchtbaar werd, verhuisden de Irokezen.

Het verzamelen was het werk van de vrouwen en kinderen. In de zomer werden wilde wortels, groenten, bessen en noten verzameld. In het voorjaar werd er ahornstroop van de bomen getapt en werden er kruiden verzameld voor medicijnen.

De Irokezen jaagden vooral op herten, maar ook op ander wild zoals wilde kalkoen en trekvogels. In de winter werd er op muskusratten en bevers gejaagd. De visserij was ook een grote bron van voedsel omdat de Irokezen in de buurt van een grote rivier (St. Lawerence rivier) leefden. Ze visten op zalm, forel, zeebaars, baars en witvis. In het voorjaar werd er door de Irokezen met netten gevist en in de winter werden er visgaten in het ijs gemaakt.

Vrouwen in de samenleving

Toen Amerikanen en Canadezen van Europese afkomst in de 18e en 19e eeuw de Irokezengewoonten begonnen te bestuderen, ontdekten zij dat vrouwen in de Irokezenmaatschappij een positie innamen die ongeveer gelijk was aan die van de mannen. De vrouwen konden hun eigendommen bezitten, waaronder huizen, paarden en landbouwgrond, en wanneer ze trouwden, konden ze hun eigendommen behouden zonder dat deze aan hun man werden gegeven. Een vrouw kon het geld dat ze verdiende voor zichzelf houden. Een man woonde in het langhuis van de familie van zijn vrouw. Een vrouw die ervoor koos om te scheiden van een man die geen goede echtgenoot was, kon hem vragen de woning te verlaten en nam een van zijn bezittingen mee. De vrouwen waren verantwoordelijk voor de kinderen van het huwelijk en de kinderen werden opgevoed door de leden van het gezin van de moeder. De clans waren matrilineair, wat betekent dat de clanbanden werden opgespoord via de lijn van de moeder. Als een koppel uit elkaar ging, hield de vrouw de kinderen.

Het hoofd van een clan kan op elk moment worden verwijderd door een raad van de moeders van die clan. De zus van het opperhoofd was verantwoordelijk voor de benoeming van het volgende opperhoofd.

Spirituele overtuigingen

Belangrijke festivals waren tegelijkertijd met de grote evenementen van de landbouwkalender, waaronder een oogstfeest van dankzegging. De Grote Vredestichter (Deganawida) was hun profeet. Na de komst van de Europeanen werden veel Irokezen christenen, waaronder Kateri Tekakwitha, een jonge vrouw van Mohawk-Algonkin-ouders. De traditionele Iroquois geloofsovertuigingen werden in de tweede helft van de 18e eeuw weer wat populairder door de leer van de Iroquoisprofeet Handsome Lake.

Een traditioneel Irokees langhuis.

Mensen

Naties

De eerste vijf landen die hieronder worden genoemd, vormden de oorspronkelijke Vijf Volkeren (die van zuid naar noord worden genoemd); de Tuscarora werd de zesde natie in 1720.

¹ Niet een van de oorspronkelijke Vijf Naties; aangesloten bij 1720.
² Gevestigd tussen Oneidas en Onondagas.

Clans

Binnen elk van de zes naties zijn de mensen verdeeld in een aantal matrilineaire clans. Het aantal clans varieert per land, momenteel van drie tot acht, met in totaal negen verschillende clannamen.

Bevolkingsgeschiedenis

Het is moeilijk te achterhalen hoeveel Irokezen er vandaag de dag precies zijn. In 1995 woonden er ongeveer 45.000 Irokezen in Canada. Bij de volkstelling van 2000 zeiden 80.822 mensen in de Verenigde Staten dat ze Irokezen waren, waarvan 45.217 slechts een Irokees-achtergrond hadden. In 1995 waren er ongeveer 30.000 stamregistraties onder de Zes Naties in de Verenigde Staten.

Grote Raad

De Grand Council van de Iroquois League is een vergadering van 56 Hoyenah (chiefs) of Sachems, een nummer dat nooit is veranderd. Vandaag zijn de zetels in de Raad als volgt verdeeld over de zes landen:

• 14 Onondaga
• 10 Cayuga
•   9 Oneida
•   9 Mohawk
•   8 Seneca
•   6 Tuscarora

Toen de antropoloog Lewis Henry Morgan in de 19e eeuw de Grote Raad bestudeerde, dacht hij dat het een centrale overheid was. Deze interpretatie werd invloedrijk, maar sommige geleerden hebben sindsdien betoogd dat de Grote Raad weliswaar een belangrijke ceremoniële rol vervulde, maar dat het geen regering was op de manier waarop Morgan dacht. Volgens deze opvatting worden de politieke en diplomatieke beslissingen van de Irokezen op lokaal niveau genomen, en zijn ze gebaseerd op wat de lokale gemeenschappen denken. Een centrale overheid die beleid maakt en in de praktijk brengt voor de mensen in het algemeen, is niet de manier waarop de Irokezen met de overheid omgaan.

In 1855 zag Minnie Myrtle dat geen enkel Irokees verdrag in werking trad tenzij het werd goedgekeurd door 75% van de mannelijke kiezers en 75% van de moeders van de natie. De vrouwen hadden de echte macht, met name de macht om veto's uit te spreken over verdragen of oorlogsverklaringen.

Raden van de moeders van elke stam werden apart van de mannenraden gehouden. De vrouwen gebruikten de mannen als lopers om hun beslissingen kenbaar te maken, of een vrouw kon bij de mannenraad verschijnen om het standpunt van de vrouwen uiteen te zetten. Vaak waren het de vrouwen die nieuwe wetten voorstelden.