Argument van ontwerp

Het argument

De meeste klassieke vormen van dit argument zijn verbonden met het monotheïsme. Gewoon praten over een "ontwerper", geeft de volgende, eenvoudige formulering.

1. Complexiteit impliceert een ontwerper.
2. Het universum is zeer complex.
3. Daarom heeft het universum een ontwerper.

Een beknopt en grillig teleologisch argument werd in 1908 door G.K. Chesterton gegeven: "Dus één olifant met een slurf was vreemd; maar alle olifanten met slurven leken op een complot."

Geschiedenis van het argument

Socrates (ca. 469-399 v. Chr.) Hij betoogde dat de aanpassing van menselijke onderdelen aan elkaar, zoals de oogleden die de oogbollen beschermen, niet aan het toeval te danken kon zijn en een teken was van wijze planning in het universum.

Plato (ca. 427-c. 347 v. Chr.) poneerde in zijn werk Timaeus een "demiurg" van opperste wijsheid en intelligentie als de schepper van de kosmos. Voor hem had de demiurg niet het bovennatuurlijke vermogen om ex nihilo of uit het niets te scheppen. De demiurg was alleen in staat de "ananke" (αναγκη) te organiseren. De ananke was het enige andere coëxistente element of aanwezigheid in Plato's kosmogonie. Plato's teleologisch perspectief is ook gebaseerd op de analyse van a priori orde en structuur in de wereld die hij reeds in De Republiek had gepresenteerd.

Aristoteles (ca. 384-322 v. Chr.) ontwikkelde in zijn werk Metafysica ook het idee van een schepper van de kosmos, vaak aangeduid als de "Prime Mover". Aristoteles' opvattingen hebben zeer sterke aspecten van een teleologisch argument, met name dat van een eerste beweger, die (bij wijze van spreken) vooruit kijkt bij het in beweging brengen van de kosmos. Aristoteles betoogde inderdaad dat de hele natuur een inherente doelgerichtheid en richting weerspiegelt.

Cicero (ca. 106-c. 43 v. Chr.) maakte ook een van de vroegst bekende teleologische argumenten. In de Natura Deorum (Over de natuur van de goden) stelde Cicero: "De goddelijke kracht is te vinden in een principe van de rede dat de hele natuur doordringt". Hij schreef vanuit de culturele achtergrond van de Romeinse religie. In de Romeinse mythologie was de scheppergodin, Gaia, ontleend aan de Griekse mythologie. De Romeinen noemden haar Tellus of Terra.

"Wanneer je een zonnewijzer of een waterklok ziet, zie je dat die de tijd aangeeft door ontwerp en niet door toeval. Hoe kun je je dan voorstellen dat het universum als geheel verstoken is van doel en intelligentie, als het alles omvat, inclusief deze artefacten zelf en hun kunstmakers?" (Cicero, De Natura Deorum, ii. 34)

Augustinus van Hippo (A.D. 354-430) presenteerde een klassiek teleologisch perspectief in zijn werk Stad van God. Hij beschrijft de "stad van de mens" en stelt in wezen dat het Gods plan is om de stad van de mens te vervangen door de stad van God (op een nog onbekend moment in de toekomst). Of dit geleidelijk of plotseling zal gebeuren, wordt in Augustinus' werk niet duidelijk gemaakt. Hij heeft echter geen formeel argument voor het bestaan van God gegeven; het bestaan van God wordt veeleer reeds verondersteld en Augustinus geeft een voorgestelde kijk op Gods teleologie. Augustinus' perspectief volgt uit en bouwt voort op de neo-Platonische opvattingen van zijn tijd, die op hun beurt hun oorspronkelijke wortels hebben in Plato's kosmogonie.

Plato en Aristoteles, hier afgebeeld in De School van Athene, ontwikkelden beiden filosofische argumenten gebaseerd op het ogenschijnlijke ontwerp van het universum.

Bezwaren en tegenargumenten

Complexiteit toont geen ontwerp

Het idee is dat men het bestaan van een intelligent ontwerp kan afleiden door naar een voorwerp te kijken. Het teleologische argument zegt dat omdat het leven complex is, het wel ontworpen moet zijn. Er wordt beweerd dat dit een logica is die geen consequenties heeft. Leven of voorwerpen worden beschreven als "ordelijk" of "geordend", wat aantoont dat een intelligent ontwerper ze heeft geordend. In het echte leven zijn er echter voorbeelden van systemen die niet-willekeurig of geordend zijn, gewoon omdat ze natuurlijke fysische processen volgen, bijvoorbeeld diamanten of sneeuwvlokken.

De ontwerpeis wordt vaak aangevochten als een argument uit onwetendheid, omdat hij vaak niet verklaard of onderbouwd wordt, of verklaard wordt door onwetenschappelijk giswerk. Voorstanders van ontwerp nemen aan dat natuurlijke voorwerpen en door de mens gemaakte voorwerpen gelijksoortige eigenschappen hebben, en dat beide daarom wel ontworpen moeten zijn. Echter, verschillende objecten kunnen om verschillende redenen vergelijkbare eigenschappen hebben, zoals sterren en gloeilampen. Voorstanders moeten daarom aantonen dat alleen ontwerp ordelijke systemen kan veroorzaken, anders is het argument ongeldig.

Een ontworpen organisme zou, op het eerste gezicht, in strijd zijn met de evolutietheorie. De meeste biologen steunen het idee van evolutie, door middel van natuurlijke selectie. Daarom verwerpen zij de eerste premisse, met het argument dat evolutie niet alleen een alternatieve verklaring is voor de complexiteit van het leven, maar een betere verklaring met meer ondersteunend bewijsmateriaal. Levende organismen gehoorzamen aan dezelfde natuurkundige wetten als levenloze voorwerpen. Er kan een reeks chemische reacties plaatsvinden, waarbij andere chemische stoffen worden gevormd met complexe eigenschappen en manieren van interactie. Over zeer lange perioden zouden zelfreplicerende structuren kunnen ontstaan, die later DNA zouden vormen. Dit is in feite kunstmatig aangetoond via het Avida programma, dat complexe programma's kan construeren zonder dat er een ontwerp aan ten grondslag ligt (soortgelijke programma's hebben soortgelijke resultaten gehad met het bouwen van machines). Biologen beschouwen het ontwerpargument daarom gewoonlijk als een weinig indrukwekkend argument voor het bestaan van een god.

Bewijst niet het bestaan van God

Een ander argument stelt dat zelfs als het argument van het ontwerp het bestaan van een machtige intelligente ontwerper zou bewijzen, het niet zou bewijzen dat de ontwerper God is. Voltaire observeerde in zijn Traité de métaphysique:

... uit dit enige argument kan ik niets anders concluderen dan dat het waarschijnlijk is dat een intelligent en superieur wezen de materie vakkundig heeft voorbereid en gevormd. Daaruit alleen kan ik niet concluderen dat dit wezen de materie uit het niets heeft gemaakt en dat hij in alle opzichten oneindig is.

David Hume wees erop dat het argument niet noodzakelijkerwijs leidt tot het bestaan van één God. In zijn Dialogues Concerning Natural Religion betoogde de figuur Philo (p. 108), te midden van andere tegenargumenten voor het teleologisch argument, "waarom kunnen niet meerdere godheden samen de wereld scheppen en vormgeven?"

Tegenstrijdige vooronderstellingen leiden tot een oneindige regressie

Critici zoals Richard Dawkins beweren vaak dat het teleologische argument op zijn beurt van toepassing zou zijn op de voorgestelde ontwerper, met het argument dat elke ontwerper minstens zo complex en doelgericht moet zijn als het ontworpen object (in Dawkins' woorden, "De Ultieme 747", een verwijzing naar Hoyle's analogie met een windstorm die door een autokerkhof raast en een 747 construeert). Dit, zeggen zij, zou de absurditeit van een oneindige reeks ontwerpers creëren.

Bewering van inconsistenties in het "Ontwerp" van het Universum

Hoewel het heelal op het eerste gezicht doelgericht en geordend lijkt, wordt beweerd dat bij nadere beschouwing de werkelijke functie twijfelachtig wordt. Sommige wetenschappers, zoals Richard Dawkins, een vooraanstaand voorstander van het atheïsme, verwerpen de bewering dat het heelal een werkelijke functie heeft en beweren dat het heelal slechts een doel 'nabootst'. Roofdieren lijken bijvoorbeeld perfect 'ontworpen' om hun prooi te vangen, terwijl hun prooi even goed lijkt te zijn 'ontworpen' om hen te ontwijken. Evenzo zijn schijnbare inconsistenties in het ontwerp van organismen onder de aandacht gebracht door critici van het teleologisch argument. Sommigen gebruiken dergelijke argumenten om natuurlijke selectie aan te wijzen als een "blinde" biologische ontwerper, in tegenstelling tot God. ^[]

Voorstanders van teleologie hebben op verschillende gronden tegen dit bezwaar gepleit. William A. Dembski zegt bijvoorbeeld dat dergelijke argumenten gebaseerd zijn op veronderstellingen over wat een ontwerper wel of niet zou doen, en dus eerder een "theologische dan een wetenschappelijke claim" vormen. "Omdat zij de ontwerper niet kennen," vervolgt hij, "zijn zij niet in de positie om te zeggen of de ontwerper een foutief compromis tussen die [ontwerp] doelstellingen heeft voorgesteld." (Dembski 2004, pp. 58-9)

Bovendien, de bewering van een schijnbare inconsistentie tussen het "ontwerp" van roofdieren en prooien negeert het evenwicht van het ecosysteem. Dembski stelt daar tegenover: "Bij het bekritiseren van ontwerp hebben [critici] de neiging om de nadruk te leggen op functionaliteiten van individuele organismen en zien ontwerp als optimaal in de mate dat die individuele functionaliteiten gemaximaliseerd worden. Maar ontwerpen van hogere orde van hele ecosystemen kunnen ontwerpen van lagere orde van individuele organismen vereisen." (Dembski, 2004, p. 61)

Niet-coherentie

George H. Smith, in zijn boek Atheism: The Case Against God, wijst op wat hij beschouwt als een fatale fout in het argument van ontwerp

Overweeg het idee dat de natuur zelf het product is van ontwerp. Hoe kan dit worden aangetoond? Zoals we gezien hebben, vormt de natuur de vergelijkingsbasis waarmee we een onderscheid kunnen maken tussen ontworpen voorwerpen en natuurlijke voorwerpen. Wij kunnen de aanwezigheid van een ontwerp alleen afleiden uit de mate waarin de kenmerken van een voorwerp verschillen van de natuurlijke kenmerken. Beweren dat de natuur als geheel ontworpen is, is daarom de basis vernietigen op grond waarvan wij onderscheid maken tussen kunstvoorwerpen en natuurlijke voorwerpen. Bewijzen van ontwerp zijn die kenmerken die niet in de natuur worden gevonden, dus is het onmogelijk om bewijs van ontwerp te produceren binnen de context van de natuur zelf. Alleen als we eerst buiten de natuur treden, en het bestaan van een bovennatuurlijke ontwerper vaststellen, kunnen we concluderen dat de natuur het resultaat is van bewuste planning. (p. 268)