Plinische eruptie
Een Plijnse uitbarsting is een soort vulkaanuitbarsting die vergelijkbaar is met die van de Vesuvius in het jaar 79 na Christus. Het is vernoemd naar Plinius de Jonge die het enige overlevende ooggetuigenverslag van de uitbarsting schreef. Die uitbarsting van de Vesuvius doodde Plinius de Oude, de oom van Plinius de Jonge.
Plinische uitbarstingen hebben kolommen van gas en vulkanische as hoog in de stratosfeer. Er wordt een grote hoeveelheid puimsteen in de atmosfeer uitgestoten en er zijn zeer krachtige gasuitbarstingen.
Korte uitbarstingen kunnen in minder dan een dag eindigen. Langere kunnen enkele dagen tot maanden duren. Deze uitbarstingen beginnen met wolken van vulkanische as en af en toe met pyroclastische stromingen. Soms is de hoeveelheid uitgebarst magma zo groot dat de top van de vulkaan instort. Dit laat een caldera achter. Fijne as kan zich over grote oppervlakten afzetten. Plinische uitbarstingen gebeuren vaak met harde geluiden, zoals die van Krakatoa.
Een schilderij uit 1822 met een voorstelling van hoe de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 kan hebben uitgezien.
Grote Plinische uitbarstingen
Enkele voorbeelden van grote Plinische uitbarstingen die caldera's vormden zijn de volgende:
- de uitbarsting van de berg Pinatubo in 1991 in Luzon op de Filippijnen;
- de uitbarsting van de berg St. Helens in 1980;
- de uitbarsting van Krakatoa in 1883 in Indonesië;
- de uitbarsting van de berg Tambora in 1815, ook in Indonesië;
- de uitbarstingen van de berg Tarumae in Japan in 1667 en 1739;
- de uitbarsting van Santorini caldera in Griekenland in 1645 voor Christus.
- de uitbarsting van 4860 voor Christus die het kratermeer vormt;
- de Long Valley Caldera uitbarsting in het oosten van Californië meer dan 760.000 jaar geleden.
- en natuurlijk de uitbarsting van de Vesuvius na 79 jaar, de prototypische uitbarsting van de Plinius.
De lava is meestal rhyolitisch en heeft veel silicaten. Basaltlava's zijn ongewoon voor Plinische uitbarstingen; het meest recente voorbeeld is de uitbarsting van de berg Tarawera in 1886.
Plinius' beschrijving
Plinius schreef over wat zijn oom deed na het zien van de uitbarsting:
Op 24 augustus, ongeveer één uur 's middags, wenste mijn moeder dat hij een wolk zou observeren, die zeer ongewoon groot en vormelijk leek. Hij had zich net in de zon gekeerd en ging, na zich in koud water te hebben gebaad en een lichte lunch te hebben genuttigd, terug naar zijn boeken: hij stond onmiddellijk op en ging op een stijgende grond uit, vanwaar hij misschien een beter zicht kreeg op deze zeer ongewone verschijning. Een wolk, waarvan de berg op deze afstand onzeker was (maar die achteraf van de Vesuvius bleek te komen), steeg op, waarvan ik de verschijning niet nauwkeuriger kan beschrijven dan door hem te vergelijken met die van een dennenboom, want hij schoot tot grote hoogte op in de vorm van een zeer hoge stam, die zich aan de top uitspreidde tot een soort van takken; veroorzaakt, stel ik me voor, ofwel door een plotselinge luchtvlaag die hem aanspoorde, waarvan de kracht afnam naarmate hij naar boven kwam, ofwel door de wolk zelf die door zijn eigen gewicht weer teruggedrukt werd, uitgebreid op de manier die ik heb vermeld; hij leek soms helder en soms donker en gevlekt, omdat hij min of meer geïmpregneerd was met aarde en sintels. Dit fenomeen leek voor een man van zo'n leren en onderzoeken als mijn oom buitengewoon en de moeite waard om verder te onderzoeken.
-Zeertiende Brievenboek, Brief 16
Plinius de Oudere ging een aantal van de slachtoffers redden. Hij voer over de Golf van Napels naar Stabiae (bij de moderne stad Castellammare di Stabia). Plinius de Jongere schreef een verslag van zijn dood, en suggereerde dat hij ineenstortte en stierf door het inademen van giftige gassen die door de vulkaan werden uitgestoten. Zijn lichaam werd op 26 augustus, nadat de pluim zich had verspreid, begraven onder de as van de Vesuvius, zonder zichtbare verwondingen. Dit bevestigde de dood door verstikking of vergiftiging.
Een parasolden, het type boom dat door Plinius wordt gebruikt om de uitbarsting te beschrijven.
21 april 1990 uitbarstingswolk van de Redoubt Vulkaan, gezien in het westen vanaf het Kenai schiereiland.
Gerelateerde pagina's
- Vulkaan
- Plinius de Jongere
Vragen en antwoorden
V: Wat is een Plinische uitbarsting?
A: Een Plinische uitbarsting is een type vulkaanuitbarsting die lijkt op de uitbarsting die plaatsvond bij de Vesuvius in het jaar 79 na Christus.
V: Wie is Plinius de Jongere?
A: Plinius de Jongere is de persoon die het enige overlevende ooggetuigenverslag schreef van de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 na Christus.
V: Hoe stierf Plinius de Oudere?
A: Plinius de Oudere, de oom van Plinius de Jongere, werd gedood tijdens de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 na Christus.
V: Wat wordt er uitgestoten tijdens Plinische uitbarstingen?
A: Tijdens Pliniaanse uitbarstingen worden er kolommen gas en vulkanische as hoog in de stratosfeer uitgestoten, evenals een grote hoeveelheid puimsteen.
V: Hoe lang duren Pliniaanse uitbarstingen meestal?
A: Pliniaans uitbarstingen kunnen minder dan een dag tot meerdere dagen tot maanden duren, afhankelijk van de ernst van de uitbarsting.
V: Wat kan er gebeuren als gevolg van de hoeveelheid magma die tijdens Pliniaanse uitbarstingen vrijkomt?
A: Soms is de hoeveelheid magma die tijdens Plinische uitbarstingen vrijkomt zo groot dat de top van de vulkaan instort en er een caldera achterblijft.
V: Wat zijn enkele kenmerken van Plinische uitbarstingen?
A: Pliniaanse uitbarstingen zijn meestal erg luid en gaan gepaard met wolken vulkanische as en soms met pyroklastische stromen. Fijne as kan zich als gevolg van deze uitbarstingen over grote gebieden afzetten.
