Oceanische spreiding
Het verspreiden van de zeebodem gebeurt op de bodem van een oceaan als tektonische platen uit elkaar gaan. De zeebodem beweegt en draagt continenten met zich mee. Op ruggen in het midden van de oceanen ontstaat een nieuwe oceaankorst. De motiverende kracht voor het verspreiden van zeebodemruggen is tektonische plaattrekkracht in plaats van magmadruk, hoewel er bij het verspreiden van ruggen meestal een aanzienlijke magma-activiteit is.
Bij de Mid-Atlantische Ridge (en andere plaatsen) stijgt het materiaal van de bovenste mantel op door de breuken tussen de oceaanplaten. Het vormt een nieuwe korst als de platen van elkaar af bewegen. De nieuwe korst beweegt dan langzaam weg van de nok. Het verspreiden van de zeebodem helpt bij het verklaren van de continentale drift in de tektoniek van de platen. Bij oceanische loopgraven glijdt de zeebodemkorst naar beneden en onder de continentale korst.
Eerdere theorieën (bijvoorbeeld van Alfred Wegener) over continentale drift waren dat continenten 'geploegd' werden door de oceaan. Het moderne idee is dat de oceaanbodem zelf beweegt en de continenten met zich meedraagt als ze zich uitspreidt vanuit een midden-oceaangebergte. Vandaag de dag wordt het geaccepteerd. Het fenomeen wordt veroorzaakt door convectie in de zwakke bovenmantel, oftewel de asthenosfeer.
Bovendien bepalen de strooihoeveelheden of de nok snel, gemiddeld of langzaam is. In de regel zien snelle ruggen een strooihoeveelheid van meer dan 9 cm/jaar. Tussenliggende ruggen hebben een strooihoeveelheid van 4-9 cm/jaar, terwijl langzame ruggen een strooihoeveelheid van minder dan 4 cm/jaar hebben.
Verspreiden op een midden-oceaanrug
Diagram van de oceaanrug
World Distribution of Mid-Oceanic Ridges: het grote geheel.
Leeftijd van de oceaankorst: jongste (rood) is langs strooicentra
Midden-Oceaanse heuvelrug
Een mid-oceaanrug is een onderwatergebergte. Dit bestaat uit bergketens, met een kloofdal dat langs de ruggengraat loopt, gevormd door platentektoniek. Een mid-oceaanrug markeert de grens tussen twee tektonische platen die uit elkaar bewegen. Een middenoceaanrug wordt gevormd door een divergerende grens.
De mid-oceanische richels van de wereld zijn met elkaar verbonden en vormen één globaal mid-oceaan richelsysteem dat deel uitmaakt van elke oceaan. Het mid-oceanische bergkammensysteem is de langste bergketen ter wereld. De continue bergketen is 65.000 km lang. Het is enkele malen langer dan de Andes, het langste continentale gebergte. De totale lengte van het oceanische bergkammensysteem is 80.000 km (49.700 mi) lang.
Hoe het werkt
De richels in het midden van de oceaan zijn geologisch actief, waarbij voortdurend nieuw magma op de oceaanbodem en in de korst op en bij de richels langs de richels ontstaat. Het gekristalliseerde magma vormt een nieuwe korst van basalt en gabbro.
De rotsen die de korst onder de zeebodem vormen zijn het jongst op de as van de bergkam en verouderen met toenemende afstand tot die as. Er ontstaat nieuw magma van basaltsamenstelling op en nabij de as door decompressiesmelting in de onderliggende aardmantel.
De oceaankorst bestaat uit rotsen die veel jonger zijn dan de aarde zelf: de oceaankorst in de oceaanbekkens is overal minder dan 200 miljoen jaar oud. De korst is in een constante staat van 'vernieuwing' op de oceaanruggen. Als men zich van de oceaanrug verwijdert, neemt de diepte van de oceaan geleidelijk toe; de grootste dieptes bevinden zich in de oceaangeulen. Naarmate de oceaankorst zich van de nokas verwijdert, koelt de peridotiet in de onderliggende mantel af en wordt deze stijver. De korst en het relatief stijve peridotiet eronder vormen de oceanische lithosfeer.
Langzame strooien zoals de Mid-Atlantische Ridge hebben grote, brede kloofdalen, soms zo groot als 10-20 km breed en zeer ruig terrein op de bergkam. Daarentegen zijn snelspreidende bergkammen zoals de East Pacific Rise smalle, scherpe insnijdingen, omgeven door een over het algemeen vlakke topografie die over vele honderden kilometers van de bergkam afloopt.
Vragen en antwoorden
V: Wat is zeebodemspreiding?
A: Spreiding van de zeebodem is een proces dat plaatsvindt op de bodem van een oceaan waar tektonische platen uit elkaar bewegen. Bij deze beweging ontstaat nieuwe oceaankorst en worden de continenten meegevoerd.
V: Wat veroorzaakt spreiding van de zeebodem?
A: De drijvende kracht achter spreidingsruggen op de zeebodem is eerder de aantrekkingskracht van tektonische platen dan de druk van magma, hoewel er op spreidingsruggen doorgaans aanzienlijke magma-activiteit is. Ook convectie in de zwakke bovenste mantel of asthenosfeer draagt bij tot dit verschijnsel.
V: Waar vindt zeebodemspreiding plaats?
A: Zeebodemspreiding vindt voornamelijk plaats op ruggen in het midden van oceanen en geulen bij de continentale korsten.
V: Hoe snel vindt de verspreiding van de zeebodem plaats?
A: De snelheid van de verspreiding van de zeebodem varieert afhankelijk van het type rug waarop deze plaatsvindt; snelle ruggen hebben een snelheid van meer dan 9 cm/jaar, middelmatige ruggen hebben een snelheid tussen 4-9 cm/jaar, en langzaam verspreide ruggen hebben een snelheid van minder dan 4 cm/jaar.
V: Hoe verklaart de verspreiding van de zeebodem de continentale drift?
A: De verspreiding van de zeebodem helpt de continentale drift in de platentektoniek te verklaren door aan te tonen dat wanneer de oceaanbodem zich verwijdert van de middenzeekustrug, hij de continenten meeneemt als hij uitzet. Dit moderne idee vervangt eerdere theorieën (bijv. van Alfred Wegener) die suggereerden dat continenten in plaats daarvan door de oceaan "ploegen".
V: Wat was de theorie van Alfred Wegener over continentale drift?
A: Alfred Wegener's theorie over continentale drift was dat continenten door de oceaan 'geploegd' werden in plaats van door de bewegende oceaanbodem, zoals moderne theorieën tegenwoordig suggereren.
