Cladistiek

Voorbeelden

Vogels, dinosauriërs, krokodillen en alle andere afstammelingen (levend of uitgestorven) van hun meest recente gemeenschappelijke voorouder vormen een clade. In termen van biologische systematiek is een clade een enkele tak aan de levensboom, een monofyletische groep. Voor biologische classificatie moet zo'n natuurlijke groep organismen worden samengevoegd en een taxonomische naam krijgen.

Dit brengt classificatie in overeenstemming met fylogenie (hoe levende dingen evolueerden). In de cladistiek zijn clades de enige aanvaardbare eenheden.

Sommige versies van cladistiek zijn onderwerp van controverse geweest. ^p226

 
Cladogram (stamboom) van een biologische groep. De rode en blauwe vakken stellen clades voor, d.w.z. volledige takken. Het groene vakje is geen clade, maar staat voor een evolutionaire rang, een onvolledige groep: de blauwe clade stamt af van dezelfde voorouder, maar is er niet in opgenomen.  

Geschiedenis van de cladistiek

De term clade werd in 1958 geïntroduceerd door Julian Huxley, cladistisch door Cain en Harrison in 1960, en cladistisch (voor een aanhanger van Hennigs school) door Mayr in 1965. Hennig noemde zijn eigen benadering fylogenetische systematiek. Vanaf de tijd van zijn oorspronkelijke formulering tot het einde van de jaren 1980 bleef de cladistiek een minderheidsbenadering van de classificatie.

In de jaren negentig werd het snel de dominante classificatiemethode in de evolutiebiologie. Computers maakten het mogelijk grote hoeveelheden gegevens over organismen en hun kenmerken (traits) te verwerken. Ongeveer tegelijkertijd maakte de ontwikkeling van doeltreffende technieken voor sequentieanalyse het mogelijk cladistische analysemethoden toe te passen op biochemische en moleculaire kenmerken van organismen en op anatomische.

Gedurende enkele decennia in het midden en het einde van de twintigste eeuw was een algemeen gebruikte methodologie de numerieke taxonomie.^p221 Hierbij werd geen poging gedaan om de fylogenie op te lossen, alleen de overeenkomsten. De zwakte van deze aanpak was dat het verband tussen classificatie en evolutie werd weggelaten.

 

Fylogenetische nomenclatuur

Fylogenetische nomenclatuur is een manier om namen te geven aan de groepen (clades) die met behulp van cladistische methoden zijn vastgesteld. Zij verschilt in vele opzichten van de Linnaean-nomenclatuur. Tot de critici van de fylogenetische nomenclatuur behoren Ashlock, Mayr en Williams.

Fylogenetische Nomenclatuur	Linnaean Nomenclatuur
Verwerkt willekeurig diepe bomen.	Voorkeur voor bomen van 4 tot 12 niveaus diep.
Het primaire doel is het evolutieproces weer te geven, zoals het momenteel wordt begrepen	Hoofddoel is organismen op een duidelijke en bruikbare manier te groeperen
Gaat ervan uit dat de vorm van de boom vaak verandert door nieuwe ontdekkingen	Nieuwe ontdekkingen kunnen het opnieuw op peil brengen van geslachten, klassen, ordes en koninkrijken vereisen.
Beperkt tot entiteiten die door evolutie of afstamming verwant zijn	Ondersteunt groeperingen wanneer evolutie of afstamming niet volledig bekend zijn.
Bevat geen procedure voor het benoemen van soorten	Omvat een proces voor het geven van unieke namen aan soorten
negeert gevestigde parafyletische groepen zoals reptielen	Staat bekende groepen zoals reptielen toe
Beperkt tot organismen die geëvolueerd zijn door geërfde eigenschappen; niet van toepassing op hybride organismen, of wanneer zijdelingse overdracht heeft plaatsgevonden.	Van toepassing op alle organismen, ongeacht het evolutiemechanisme.

 

Monofylie en parafylie

Monofyletie wordt verschillend gedefinieerd in de evolutiebiologie en de cladistiek. In de evolutiebiologie verwijst de term monofyletisch naar een groep organismen die afstamt van de meest recente gemeenschappelijke voorouder. Een monofyletische groep kan alle of slechts een deel van de afstammelingen van de gemeenschappelijke voorouder omvatten. De voorouder kan een taxon van verschillende rang zijn.

In de cladistiek daarentegen is een monofyletische groep een groep die bestaat uit alle vermoedelijke afstammelingen van een voorouderlijke soort.

In de cladistiek is een groep die slechts enkele afstammelingen van de voorouderlijke soorten omvat, niet monofyletisch maar parafyletisch. Het doel van de cladistiek is monofyletische clades uit te sluiten. Daarom moeten de elementen van een parafyletische groep herschikt worden zodat ze wel één of meerdere clades vormen. De mate van gelijkenis is geen criterium bij het groeperen van organismen in clades.

 

Verwante pagina's

• Genealogie
• Monofilie
• Parafylie
• Polyphyly