Plooi (geologie)
Rots vervormt vaak zodanig dat het buigt in plaats van breekt. Dit wordt een plooi genoemd. De term plooi wordt in de geologie gebruikt wanneer één of meer oorspronkelijk vlakke oppervlakken, zoals sedimentaire lagen, als gevolg van druk en hoge temperatuur worden verbogen of gebogen. De basisoorzaak is waarschijnlijk een of ander aspect van de platentektoniek.
Wanneer twee krachten van tegenovergestelde zijden op elkaar inwerken, worden gesteentelagen in plooien gebogen. Het proces waarbij plooien ontstaan door samendrukking wordt plooiing genoemd. Plooien is een van de endogenetische processen; het vindt plaats binnen de aardkorst.
Plooien in gesteenten variëren in grootte van microscopisch kleine plooitjes tot bergachtige plooien. Zij komen afzonderlijk voor als geïsoleerde plooien en in uitgebreide plooitreinen van verschillende afmetingen, op verschillende schalen. Een geheel van plooien op regionale schaal vormt een plooi gordel, een gemeenschappelijk kenmerk van orogenische zones.
Er zijn grootschalige en kleinschalige plooiingen. Grootschalige plooiingen komen vooral voor langs een botsingsgrens tussen twee tektonische platen.
Zeer strakke vouwen in New South Wales, Australië
Een plooi in het natuurreservaat Slichowice in Kielce, Polen (Variscische orogenese)
Rainbow Basin Syncline bij Barstow, Californië, Verenigde Staten
Structuur van een vouw
De opgaande lijn wordt een anticline genoemd. De neergaande lijn wordt een synclinale lijn genoemd.
De denkbeeldige lijn die de hoogste punten langs de opgaande lijn verbindt, wordt de kruinlijn genoemd.
De flanken van een plooi worden de ledematen genoemd.
De centrale lijn van waaruit de gesteentelagen in tegengestelde richtingen wegduiken, wordt de plooiingsas genoemd.
Naar gelang van de mate van vouwing van de lagen kunnen vouwen in vijf hoofdtypen worden ingedeeld.
- symmetrische plooi: twee ledematen zijn van gelijke steilheid
- Asymmetrische plooi: één ledemaat is steiler dan het andere
- Overvouwen: de ene ledemaat wordt over de andere geschoven
- Liggende plooi: twee ledematen zijn bijna parallel
- Overthrust plooiing: de drukkracht is zo groot dat de gesteentelagen worden gebroken en over elkaar heen schuiven.
Vorming van een vouwberg
Tussen platen ontstaan grote depressies, geosynclinen genaamd. Zeeën vulden de geosynclinen en rivieren die erin uitmondden, voerden sedimenten (zand en slib) mee die zich op de zeebodem ophoopten. In de loop van miljoenen jaren werden de sedimenten door hun eigen gewicht samengeperst tot sedimentgesteenten, b.v. zandsteen, kalksteen enz.
Landvormen gevormd door plooiing
Door grootschalige plooiing ontstaan langs destructieve plaatgrenzen parallelle bergketens van ronde toppen. Deze bergen staan bekend als plooibergen.
Voorbeelden van geplooide bergketens:
Vragen en antwoorden
V: Wat is een plooi in de geologie?
A: Van een plooi is sprake wanneer oorspronkelijk vlakke, vlakke oppervlakken zoals sedimentaire lagen gebogen of gekromd worden als gevolg van druk en hoge temperatuur.
V: Waardoor ontstaan er plooien in gesteentelagen?
A: Wanneer twee krachten van tegenovergestelde kanten naar elkaar toe werken, worden gesteentelagen in plooien gebogen. Het proces waarbij plooien door samendrukking worden gevormd, staat bekend als vouwen.
V: Waar vindt plooiing plaats?
A: Plooiing vindt plaats in de aardkorst en is een van de endogenetische processen.
V: Verschillen vouwen in gesteenten in grootte?
A: Ja, vouwen in gesteenten kunnen in grootte variëren van microscopische kreukels tot vouwen ter grootte van bergen.
V: Kunnen er meerdere plooien in een gebied voorkomen?
A: Ja, meerdere plooien kunnen in een regio voorkomen en zijn soms regionaal verspreid, wat een plooi gordel vormt.
V: Zijn er verschillende soorten plooien?
A: Ja, er kunnen geïsoleerde vouwen en vouwtreinen van verschillende grootte zijn, op verschillende schalen.
V: Waar worden grootschalige plooien meestal gevonden?
A: Grootschalige plooien worden voornamelijk gevonden langs een botsingsgrens tussen twee tektonische platen.
